De redenen voor de economische crisis blijven omstreden. A zegt dat de oorzaak buiten Suriname ligt (daling grondstoffenprijzen); B zegt dat de oorzaak binnen Suriname ligt (wanbeleid en verspilling), en C zegt A en B. Wie A zegt, voelt zich niet verantwoordelijk en zal minder behoefte hebben om zijn gedrag aan te passen, want hij vindt dat het probleem niet aan hem ligt. Maar de geschiedenis geeft A ongelijk. De rit sinds ‘75 is zeer hobbelig verlopen en in de jaren ‘80, ‘90 en nu is het land in diepe kuilen vastgelopen. Alle crises zijn “Made in Suriname”. Elke crisis lijkt meer en meer dezelfde als de voorgaande! Niets nieuws. Het economisch onvermogen van de Surinaamse politiek is hiermee definitief aangetoond, maar een deel van het publiek heeft dit nog niet opgemerkt.
Het is alsof Suriname lijdt aan een rare ziekte, want eens in de zoveel tijd vliegt alles achteruit. Sinds 2010 lijkt het land elk nieuw jaar 5 jaar achteruit te zijn gegaan, zodat het in 2017, 1987 is, als we letten op de manier hoe nog steeds problemen bestaan en hoe de dingen worden aangepakt.
Een directe oorzaak is slecht staatsmanschap oftewel slechte stuurmanskunst. De leider verstaat het vak van besturen niet en maakt de staat ongezonder, net als een dokter zonder vakkennis die de patiënt zieker maakt. Volgens Plato dient een echte staatsman tenminste het belang van de staat op een vakkundige en rechtvaardige manier te bevorderen en de staat zoveel mogelijk van ongezond beter te maken. Híj zou zeggen dat Suriname vooral namaakleiders heeft en ook nog slechte namaak die onbehoorlijke wetten maken of het maken van behoorlijke wetten nalaten of bestaande wetten niet verbeteren om een gezondere maatschappij te scheppen. Een leider die slechte instructies geeft of corruptie niet aanpakt voldoet niet aan de minimale eis van de staatsman. Door slechte stuurmanskunst is Suriname gepolariseerd, gedevalueerd, verziekt en bankroet. De leider heeft blijkbaar onvoldoende kennis van zaken en laat zich misleiden door adviseurs. Zodat de patiënt die net gezond begon te worden weer ernstig ziek is gemaakt. Bij zo’n staatsman neemt men begrippen in de mond als ‘schandelijk’, ‘slecht’, ‘bedrieger’, ‘leugenaar’, ‘misleider’, ‘kwakzalver’ en ‘corrupt’. Een slechte leider met weinig inzicht en kennis laat schip en bemanning dobberen of op de klippen lopen. Hij veroorzaakt meer problemen dan hij oplost en de mensen hebben het slechter dan vroeger. Een goede leider sluit slechte mensen op of verbant ze uit politieke en openbare functies. De slechte leider zet zulke figuren juist tussen de goede mensen in staatsorganen waardoor er frictie ontstaat, wat je natuurlijk altijd kunt verwachten als je goed en kwaad vermengt en niet scheidt.
De schatjes van gisteren blijken vandaag de doortrapte figuren te zijn die de miljarden er doorheen hebben gejaagd. U zit met de brokken: kapotte straten, geen medicijnen, geen veilig gevoel, geen werk, geen koopkracht en misschien geen wc-papier om uw billen schoon te vegen. De schatjes blijken toneelspelers te zijn die zús praten en zó handelen. Zo worden kinderen, idioten en vele volwassenen misleid. Twee tips voor de volgende verkiezingen: 1) bij goede leiders zijn woorden en daden niet in tegenspraak, 2) geef het land niet in handen van mensen die niets hebben gepresteerd. Je laat je kinderen ook niet opvoeden door iemand die zelf niet is opgevoed.
Het verdampte geld roept vanzelf de sombere gedachte op van een samenzwering van doortrapte figuren tegenover eerlijke mensen. Toch gaat het leven gewoon door. Alsof zowel verachtelijk als corrupt gedrag normaal is geworden. Er vindt geen vervolging plaats. In zo’n mistoestand gaat het gedrag van eerlijke mensen tot het afwijkende gedragspatroon behoren. Criminelen herkennen elkaar meteen en zijn het ook snel met elkaar eens. Ze weten wat ze aan elkaar hebben, respecteren elkaar en zullen elkaar niet bedriegen. Hun slechte gedrag komt pas tot uiting tegenover eerlijke mensen: díe moeten buitenspel worden gezet. De wegen van eerlijke mensen zijn bekend en duidelijk, die van doortrapte personen zijn verborgen en eindeloos gevarieerd. Het is daarom moeilijk om aan de listen en lagen van moreel laagstaande figuren te ontkomen. Je weet nooit wat ze van plan zijn. Ze worden bovendien gevreesd vanwege hun reputatie van geweld.
Hoe verder? Het geld is opgemaakt. De beruchte stuurman kan het schip van staat dat is vastgelopen niet goed vlottrekken. Het is de derde of vierde remake van de oude film met dezelfde maar nu hoogbejaarde hoofdrolspelers. Ook de remakes zijn slecht en hebben een slechte afloop, maar de fans krijgen er blijkbaar niet genoeg van. Eerlijke, hoogstaande mensen snakken naar een vakkundige stuurman.
Een goede stuurman zou, al dan niet met kennis of geld uit het beschaafde buitenland, het schip laten slepen naar een dok voor reparatie en controle. Dat zou dan het langzame begin zijn van economische groei. Maar groei zal nooit tot stand komen zonder inspanningen, ontberingen en vooral geduld, eigenschappen die agrariërs meer eigen zijn dan jagers.
Hier zijn enkele factoren die groei van zeden en economie bevorderen: 1) stevige instituten, vooral een betrouwbaar, onafhankelijk rechtssysteem; en vooral heldere en beschermde eigendomsrechten en naleving van contracten, 2) een centrale bank die onafhankelijk is van politieke leiders, 3) toename van particuliere productiebedrijven die gericht zijn op het maken van winst; beloning van investering in training van werknemers; wegnemen van irrationele beperkingen voor het bedrijfsleven, 4) in het bedrijfsleven mag competitie alleen een kwestie zijn van kwaliteit en prijs van iemands producten en niet van politieke loyaliteit; stop de handel in vergunningen door corrupte politici en ambtenaren, 5) importeren van goede technologie en business praktijken, 6) scheppen van kleinschalige landbouwcoöperaties in de districten en het binnenland om urbanisatie tegen te gaan, 7) lokken van toeristen naar Suriname om hier hun geld uit te geven, het oerwoud ligt er als een grote natuurlijke attractie, maar de toerist wil goede verbindingen te land, op het water en in de lucht, veiligheid en een goede gezondheidszorg, 8) overheidscontrole op verleende concessies of er een publiek belang aan verbonden is en of de activiteiten op de concessies belasting opbrengen, 9) tegengaan van belastingontduiking en onverklaarbare rijkdom, 10) verantwoordingsplicht van de overheid: elke cent die wordt uitgegeven moet worden verantwoord of het in het publieke belang is, 11) inkomsten van de staat gebruiken om financiële reserve op te bouwen, productiebanen te scheppen en te investeren in gezonde en beter geschoolde werknemers, terwijl de lopende uitgaven moeten worden geminimaliseerd, 12) overheveling van de helft van de ambtenaren naar de particuliere sector, 13) aanpak van de drugshandel en de illegale goudhandel die het land een slecht imago bezorgen en weinig legale inkomsten opleveren, 14) actief opsporen, afstraffen en kaalplukken van daders van corruptie, 15) goed onderwijs dat kinderen meer kans biedt om het te maken op talent en vermogen in plaats van op connecties.
De oplossingen zijn gegeven, maar het loopt altijd vast bij het omzetten van woorden in daden. Daarom is er voor het nieuwe Suriname een vacature voor een goede stuurman (m/v) om schoon schip te maken met een nieuw ontwikkelingsplan (NOP). Functie-eisen: minimaal HBO, tussen 35-65 jaar, voldoende vakkennis en bestuurlijke ervaring, welsprekendheid en zelfbeheersing, smetteloze reputatie, zonder strafblad of lopende rechtszaak, ervaring met het werken met alle etnische groepen, goede beheersing van Nederlands, Engels en Sranan, voortvarend en dapper, hardwerkend en energiek om het schip van staat tussen rots en klip, door woedende stormen en langs misdadigers en kapers veilig thuis te brengen. Een verklaring omtrent gedrag is verplicht. Personen die snel rijk en populair willen worden of vele seksuele partners in bed willen krijgen of suf en saai (anders dan krachtig en ingetogen) zijn of verteerd worden door eigenliefde worden nadrukkelijk verzocht niet te solliciteren.
D. Balraadjsing (uit Nederland)
