Suriname maakt zeer economisch moeilijke tijden mee. De koers zou de magische grens van 40 hebben bereikt of dicht benaderd. De vraag is hoe, na Covid-19 en de economische crisis die daarvoor gaande was, het gaat in de andere landen van de regio. Verschilt de situatie waarin Suriname zit met die van de andere landen in de Caribbean? Het verschilt wel maar het verschil is niet zo drastisch.
Enkele dagen terug was een opinie gelanceerd in een Jamaicaanse krant door een econoom aldaar dat de ‘olieboom’ van Guyana naar nergens toe leidt. Guyana maakt al enkele jaren een heel hoge economische groei door, een van de hoogste en soms de hoogste in de wereld. Maar, het land zou volgens de Jamaicaanse econoom er niet van overhouden, met name de bevolking onderaan op de sociale ladder. Guyanese economen reageren op de opinie en zeggen dat de Jamaicaan spijkers met koppen heeft geslagen. Alleen de groei van Guyana gaat wel ergens, en wel in de richting van een aantal mensen dat er rijk van gaat worden. Er wordt steeds benadrukt dat Guyana zwakke instituties heeft om corruptie in te dammen, precies als Suriname. Het gevolg zal zijn, dat ook in Suriname de kans er is, zo men overgaat tot de ontginning, dat het geld kan gaan verdampen en slechts een klein deel ten goede komt. In feite zou dat een voortzetting zijn van de stand van zaken nu, want ook nu komt de olie slechts een deel van de bevolking ten goede: de werknemers van Staatsolie en hun gezinnen en de leden van de Raad van Commissarissen.
Eerder in de week is belicht dat in de Caribische regio alleen Haïti een lagere economische groei zal kennen, daarna volgt Suriname. Het komt de laatste tijd steeds vaker voor, dat Suriname en Haïti dicht bij elkaar liggen in rangschikkingen. Aardbevingen en natuurrampen zetten Haïti steeds op een achterstand, maar Suriname heeft een andere ramp: dat van oneerlijke en incompetente politici die allemaal direct voortkomen uit de bevolking. De geprojecteerde groei van het bbp in 2023 is 2.3% en in 2024 3%. Vermeldenswaard is dat Canada, USA en Mexico allemaal lagere projecties hebben dan Suriname, maar dat zijn landen met een sterke economie en goede reserves. Afgezet tegen de Zuid-Amerikaanse landen is de groei van Suriname in 2023 en 2024 niet slecht.
We zitten wat de niet van toerisme afhankelijke Caribische landen betreft in de orde van Trinidad en Tobago, dat heeft een sterkere groei in 2023 maar een lagere dan ons in 2024. Een super sterke groeier in deze categorie is Guyana met double digits. Wordt de totale Caribische regio genomen, dus met de van toerisme afhankelijke eilanden, dan is Suriname niet de laagste, maar wel aan de onderste kant. We weten inmiddels wel allemaal dat bbp-cijfers allemaal op zich nog niets zeggen.
Venetiaan had in zijn periode, toen hij structureel goede macro-economische cijfers scoorde, een keer tijdens een jaarrede aangegeven, dat de cijfers wel mooi zijn, maar dat het niet te merken was in de sociale progressie. Dat betekende dus dat de goede cijfers nog niet zorgden voor goede gezondheidszorg, sociale steun aan verschillende groepen en goede verzekeringen. In Suriname is er een structureel sociaal programma op schema, maar die hebben te kampen met problemen wat betreft duurzaamheid. Zo zijn uitkeringen in SRD vastgesteld in de wetten, maar is de SRD sinds 2014, toen de wetten werden gemaakt, ontwaard. Ook zouden er SRD bedragen worden gehanteerd die teruggaan naar 2007 zelf toen de koers 1,80 was.
Wat ontbreekt is een sterke economie en productiviteit van de bevolking die het sociale programma kunnen ondersteunen. Het gevolg is dat we dan steeds te maken hebben met tekorten. Het sociale programma en het economische programma gaan niet hand in hand.
Kijken we naar alle landen in de regio, dan blijkt dat de gemiddelde groei voor Latijns-Amerikaanse en Caribische landen naar verwachting zal vertragen tot 1,3% in 2023. De regeringen in de regio zullen moeite hebben om het scheppen van banen te bevorderen, dat merken we structureel in Suriname. Zo nu en dan wordt er een balletje opgeworpen, maar er komt niet veel van de grond. Zo heeft de Surinaams regering bij haar bezoek aan Nederland boeren proberen te interesseren om in Suriname te komen ondernemen. De Surinaamse ambassadeur zou in dat land een campagne “Land zoekt boer’ hebben gedraaid. We zien hier nog geen beweging, eerder een zeer bekende boer met exportpotentie die is gestopt, althans dat werd in mei 2022 bekendgemaakt met het ontslag van 10 medewerkers. De regeringen zullen volgens schattingen in de regio moeite hebben om de sociale uitgaven en uitkeringen op peil te houden en te investeren in onderwijs.
Belangrijke beleidsprioriteiten moeten gericht zijn op het reactiveren van de arbeidsmarkten, het beteugelen van de stijgende kosten van levensonderhoud, het verbeteren van de belastinginning en het bieden van onderdak aan kwetsbare groepen.
2023 wordt een zeer uitdagend jaar voor landen in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied: het markeert het einde van een decennium waarin het jaarlijkse groeipercentage van de regio gemiddeld slechts 0,9% bedroeg, een nog slechtere prestatie dan tijdens het “verloren decennium” van de jaren tachtig. Niet alleen de armen en kwetsbaren hebben geleden, maar ook de middenklasse, en die zijn boos, zeggen analytici. Ze eisen en verwachten dat recent gekozen regeringen hun campagnebeloften nakomen – en dat snel doen. Mensen willen resultaten terugzien in hun dagelijks leven.
Het ongeduld loopt hoog op, het vertrouwen in instituties laag. Dat is in heel de regio zo, ook in Suriname. Wat dat betreft zijn wij geen uitzondering.
De VN voorspelt dat de hele regio het risico loopt om perioden van sociale onrust te ervaren naast de opkomst van migratie. Capaciteit, eerlijkheid, accounatbility en transparantie zijn belangrijke voorwaarden voor herstel. De aanbevelingen van de VN gaan over het activeren van de arbeidsmarkt (meer banen, trainingen), terugdringen inflatie, belastingen halen waar het moet, universele gezondheidszorg en beleid voor sociale bescherming. Allemaal zaken die hoog op de Surinaamse agenda staan. De regering heeft een zware taak om aan dit alles tegelijk te trekken.
