De President van de Republiek Suriname heeft bevolen het KPS door te lichten. Doorlichten is harken door het geheel. Voorheen was het praten. Maar nu (digitale tijdperk) is het onder de Röntgenscan gaan. Hiervoor heeft de President een commissie ingesteld die moet werken volgens: “Methodiek, hoor en wederhoor, strategieën en tactiek; vanaf de basis tot aan de top, grondvlakken, opleiding, bevorderingen, bestuur, moraal, waarden en integriteit. Ik ben van overtuigd dat geen enkele rechtschapene hiertegen zal ageren. Voor de politie staat integriteit permanent in de belangstelling omdat dit de kern van het politiewerk raakt. Het vormt de basis van de bestaansgrond en de legitimiteit van onze politie in de democratische rechtsorde (PEELIAN Principes). Als er geen vertrouwen meer is in de integriteit van de politie, staat haar optreden ter discussie en komt de rechtsorde in gevaar. Dit wordt kort en bondig geformuleerd in de missie van de politie (KPS VIBUS AUDAX en SPB ALTIJD WAAKZAAM): ‘Waakzaam en dienstbaar zijn het die voor de politie staan voor de waarden van de rechtsstaat’. De betekenis van deze missie voor integriteit is uitgewerkt in de beroepscode voor de politie in het politie Handvest en de Instructie ambtenaren van politie, waarin tal van waarden zijn geformuleerd die richtinggevend zijn voor het politiewerk. De formulering van deze missie houdt in dat de politie in de samenleving niet alleen een instrumentele rol vervult maar dat het politiewerk een ambt is waarin morele waarden centraal staan. In de afgelopen vijf jaar heeft het integriteitsbeleid bij de politie steeds negatief op de agenda gestaan. De vele escapades en dubieuze rollen (zoals post bezettingen van het bestuur v/d de SPB, de ondersteuning van onrechtmatig optreden van leden en het overschrijden van de grenzen van het recht van vrije meningsuiting, wantrouwen in de toenmalige KC en nog vele gevallen, waaronder de in verzekeringstelling van politie mannen /vrouwen zijn allemaal zaken die geen geheim zijn in de samenleving. Er is reden genoeg om lang vóór dit moment het integriteitsbeleid aan een heroriëntatie te onderwerpen. Er is in de afgelopen jaren veel gebeurd op allerlei deelterreinen en niveaus. De politie speelt een belangrijke rol bij het werken aan orde en veiligheid, maar kan daarbij niet zonder haar partners. Die rol is thans vaker beschaamd door de vele aanhoudingen van politiefunctionarissen. Om haar rol in de publieke ruimte te kunnen vervullen, moet de politie haar professionele autoriteit weer sterker ontwikkelen. In de samenleving zien we dat burgers opkomen voor hun belangen en daarbij het handelen van de politie kritisch beoordelen. Binnen de politie vertoont deze ontwikkeling zich onder andere in gewijzigde verhoudingen tussen de ontevreden korpsleden in de organisatie, en de medewerkers onderling. Ook criminaliteit krijgt daarmee een steeds internationaler karakter. Dit vraagt van de politie meer internationale samenwerking. In het verleden richtte het integriteitsbeleid zich vooral op het voorkomen van fraude, corruptie en (de schijn van) belangenverstrengeling.
Zolang integriteit omschreven wordt als ‘het voorkomen van misdragingen, ontbreekt een positieve invulling van het begrip, en is het de vraag hoe je op een goede manier invulling kan geven aan de rollen en de taken van de politieambtenaar. Omdat de term integriteit tegenwoordig wordt gebruikt voor een veel breder scala aan gedragingen, (fraude, opluchting ,en deelname aan een criminele organisatie) wordt het minder eenduidig wat al of niet integer zijn precies inhoudt. Het oordeel daarover is sterk afhankelijk van tijd, plaats en persoon. Er bestaat geen eenvoudige test, waarmee vastgesteld kan worden of iemand integer is. Politiële integriteit betekent invulling geven aan het politiewerk op een manier die in overeenstemming is met de maatschappelijke waarden en normen die belangrijk zijn voor de politie. Waarden zijn de achterliggende idealen die richting geven aan het handelen. Hoewel ze in de loop der tijd aan veranderingen onderhevig zijn geweest, kregen ze een grote mate van stabiliteit. Normen zijn de uitwerking van waarden in richtlijnen voor concrete situaties. Zij vormen daarmee een brug tussen de waarden en het handelen. Als dit strikt volgens de regels is, betekent dit niet dat het niet beter kan. Een integere politieambtenaar staat voor de taak van de politie in de samenleving en streeft naar voortreffelijkheid bij de uitvoering van het politiewerk. Hij belichaamt de maatschappelijke normen en vervult een voorbeeldfunctie in de samenleving. Hier moet de SPB inkomen. Het voorkomen van wangedrag en misstanden is een belangrijk effect van integriteit, maar het vormt niet de kern ervan. Ook de aard van het politiewerk stelt andere eisen aan de medewerkers. De opleidingen, in- en uitstroom spelen ook een voorname rol. Kennisontwikkeling, samenwerken, creativiteit en opvattingen over goed politiewerk en werkwijzen kunnen onderling verschillen tussen de landen. Dit impliceert dat bij een eventuele horizontale instroom eerst intern moet worden gekeken naar de kweek. Integriteitsrisico’s blijven inherent aan het politiewerk. Dit wordt nog versterkt doordat heel vaak van de politie beheersing en terughoudendheid gevraagd wordt, maar anderzijds ook eisen gesteld worden aan de effectiviteit en de prestaties. Van de leider mag worden verwacht dat hij zicht blijft houden aan de regels van het systeem en zich ook richt op de spanningen die het systeem veroorzaakt. Daarbij hoort hij/zij ook steeds te letten op de mogelijke integriteitsrisico’s die voortkomen uit de aard van het politiewerk en ook nog oog te hebben voor mogelijke onbedoelde effecten van nieuw beleid. Doet hij/zij dat niet dan zal hij / zij mede voor de consequenties moeten instaan.
Josef, Beck: gew. Docent Staatsrecht / Staatsinrichting Pol. Opl.
