Het Bauxiet Instituut Suriname (BIS) is bij decreet op 17 februari 1981 opgericht met onder andere als taken: het kennen en begrijpen van het totale gebeuren in de bauxietindustrie zowel in als buiten Suriname; het voorbereiden van het bauxietbeleid ten behoeve van de Regering: het uitoefenen van controle op de activiteiten van de bauxietindustrie in Suriname. De afgelopen 15 jaren is het duidelijk gebleken dat het Bauxiet Instituut Suriname niet bij machte is om haar taak enigszins op een minimaal aanvaardbaar niveau, conform haar doelstelling uit te voeren. Natuurlijk zal dit in het openbaar worden ontkend door de aan het instituut gekoppelde actoren, immers blijkt het frequent dat een te grote groep van onze landgenoten de attitude heeft om zaken vaker rooskleurig uit te beelden. Echter zullen onderbouwde feiten uit het heden en verleden een geschetst mooi beeld logenstraffen. De kern oorzaak van het jarenlange benedenmaats presteren van het instituut is onlosmakelijk verbonden aan het handelen van de directrice. Verder ligt hieraan ten grondslag, de attitude van de Raad van Toezicht, voornamelijk van wijlen voorzitter Harry Kensmil en de hypocriete opstelling van de respectieve drie ministers van NH: Errol Alibux, Franco Demon en Gregory Rusland. De toenmalige vierkoppige staf heeft gepoogd het instituut te behoeden voor verval, echter blijkt het dat politici niet geïnteresseerd zijn in zaken welke hen geen persoonlijk financieel voordeel oplevert. Het BIS is thans verworden tot een “waterhoofd” organisatie welke reeds jaren bij het uitoefenen van haar monitoring dan wel controlerende taak, zonder enig noemenswaardig onderzoek, zaken slechts overneemt. Deze handelwijze wordt reeds jaren door de directrice gedirigeerd en in de hand gewerkt. Deze mevrouw heeft er ook voor zorggedragen dat geen van de medewerkers, gedurende de jaren 1997 tot en met ongeveer 2005 enige bijscholing met betrekking tot de sector mocht genieten. Nimmer werd eveneens toegestaan dat medewerkers zich in het buitenland mochten oriënteren of een conferentie mochten bijwonen. Alleen zij ging naar het buitenland en zelfs naar conferenties omtrent onderwerpen die een technische specialisme vereisten, waarover zij niet beschikte. Onder druk van de staf en ter misleiding van degene bij wie de staf haar beklag had gedaan, is in voornoemde periode een terzake deskundige staffunctionaris naar Perth mee genomen. Doordat onder andere de staffunctionarissen doelbewust werden gedwarsboomd om additionele kennis omtrent de sector te vergaren, kon ook niet op een waardige wijze controle worden uitgevoerd. Functionarissen die toch indringende vragen stelden bij bezoeken aan de bauxietmaatschappijen, werden geweerd om deel te nemen aan verdere bezoeken. Zo werd het uw scribent gedurende langer dan vier maanden in de periode van de ontmanteling van de smelter verboden om de maatschappijen te bezoeken. Schandelijk is dat het management van de maatschappijen op de hoogte zijn van de situatie bij het BIS, zo werd door de toenmalige managing director in een tete a tete bij het aanwezig zijn na het verstrijken van het verbod aangegeven: “mister Lalay, we did not see you for quiet some time, we just want to tell you that we mist you”. Een andere manager die in een latere periode director werd, vroeg voor zijn presentatie aan de afvaardiging van het instituut: “is it necessarry to do the technical presentation, would you be able to follow it”? Bekend is dat veel informatie de staf werd onthouden door de directrice, waardoor de staf noch effectief noch bijtijds op een rationele manier uitvoering kon geven aan haar werkzaamheden in het belang van de sector. Ook werd de password van de werk E-mail inbox van de individuele werknemers door haar bepaald, anders werd er geen E- mail inbox ter beschikking gesteld. Hierdoor was zij in staat om in de mailbox van de individuele werknemers te snuffelen. Zij is meermalen betrapt in het wegnemen en dus achterhouden van informatie uit de inbox van werknemers t.b.v. hun werkzaamheden, afkomstig van de bauxietmaatschappijen. Apparatuur voor werknemers voor het beter uitvoeren van werkzaamheden werden bewust niet aangeschaft, terwijl wel meerdere keren dure vervoersmiddelen zijn aangeschaft voor de directrice met instemming van de vertroetelde RvT. Verdeel en heers politiek werd eveneens door de directrice toegepast om het personeel tegen elkaar uit te spelen, om te voorkomen dat men een eenheid kon vormen tegen haar fnuikend beleid. Aan de andere kant werd de RVT gretig voorzien van duur eten en drank, nimmer ontbraken de jumbo garnalen en de dure lievelingscognac, “v.s.o.p. remy martin”, van de voorzitter. Op eerdergenoemde wijze worden de belangen van ons land geschaad en instituten kapot gemaakt. Het is jammer dat politici ondanks meerdere meldingen niet ingrijpen. Zullen wij op deze wijze het land dienen en vooruit brengen? Om de aangehaalde zaken te toetsen wordt onder andere verwezen naar correspondentie inzake op NH; de redenen waarom ongeveer zes personeelsleden het instituut binnen korttermijn, ondanks het hoge salaris en kerstgratificatie naast de vakantie toelage, hebben verlaten. Belangrijker echter is op dit moment de behartiging van het belang van ons land met betrekking tot het vertrek van Alcoa/Suralco. Aandacht zal geschonken moeten worden aan: de gevaarlijke stoffen die er begraven liggen; de residu area; de gesteldheid van de damwanden en het beheren van de dam met de nodige expertise; de structurele voortgang van de energie opwekking op een rationele manier; het behoud van gespecialiseerd technisch kader; gedegen rehabilitatie van uitgemijnde gebieden; de juiste interpretatie van de Brokopondo Overeenkomst en additionele mijnbouw wetgeving; het niet sluiten van nieuwe overeenkomsten voor een periode langer dan twintig jaren. Surinamer dienen kritischer te worden en meer liefde voor het land te tonen indien wij het land daadwerkelijk vooruit willen brengen en onze nakomelingen een gedegen toekomst willen bieden. Een saillant detail is dat het BIS ook niet opgenomen was in noch de strategische- noch de onderhandelingscommissie van enkele jaren terug!
Drs. Frits Lalay
