In Suriname zijn er meer dan 120.000 personenauto’s op de openbare weg. Surinamers houden van hun auto. Alcoholdrinkers ook. Het jaarlijkse aantal verkeersongevallen in Suriname is erg hoog, meer dan 15.000. Bij welk percentage alcoholgebruik in het verkeer een rol speelt is niet precies bekend. Volgens ambtenaren van de verkeerspolitie heeft naar schatting 1% van de verkeersongevallen te maken met alcoholgebruik. Dit lijkt een lage schatting, vanwege onderrapportage, het niet als zodanig herkennen en een gedoogmentaliteit van alcohol in het verkeer.
Een blik in het verkeersdodencahier van de verkeerspolitie laat in 2013 een aantal van 75 verkeersdoden zien. Een hoog aantal. De meeste doden vallen in Paramaribo, gevolgd door Nickerie en Wanica; de helft is jonger dan 31 jaar; 80% is man; bromfietsers (rijder en duorijder) zijn het kwetsbaarst en delven het onderspit tegen de snelle, grote auto’s; 45% van de slachtoffers is Hindostaan; en in 10% van de fatale ongevallen is alcohol geregistreerd als oorzaak (artikel 3).De meest voorkomende oorzaken zijn hoge snelheid, onoplettendheid en roekeloosheid, maar het is best mogelijk dat middelenmisbruik deels de oorzaak is van dit rijgedrag.
Alcohol heeft invloed op oordeel, concentratie en reactiesnelheid. Het risico op verkeersongevallen is groter bij alcoholgebruik en de verkeersongevallen waarbij alcohol een rol speelt zijn vaak ook ernstiger, met meer kans op een dodelijke afloop. In Suriname is rijden onder invloed van alcohol stafbaar (rijwet 1971, artikel 3). Rijden is verboden met een ademalcoholgehalte hoger dan 220 microgram per liter uitgeademde lucht of een bloedalcoholgehalte hoger dan 0,5 promille. Dit niveau wordt al bereikt na ongeveer twee standaard glazen alcohol. In het verkeer heb je dus al snel teveel gedronken.
Bij overtreding van het alcoholverbod kan de politie het rijbewijs invorderen, maar na een eventuele straf krijgt de persoon het rijbewijs zonder meer terug. Er volgt geen onderzoek naar het alcoholgebruik. Bij alcohol in het verkeer kan sprake zijn van incidenteel gebruik of ‘alcoholmisbruik’. Vooral alcoholmisbruik levert een constant gevaar op voor de verkeersveiligheid. Het is een psychische stoornis waarbij sprake is van schadelijk gebruik, alcoholafhankelijkheid en lichamelijke en geestelijke gevolgen (zoals leverziekten, epileptische aanvallen, maagklachten, geheugenproblemen en psychoses). Signalen die wijzen op alcoholmisbruik zijn werk- of privéproblemen vaak in combinatie met slaapstoornissen, de aanwezigheid van een alcoholgeur of sterke geuren ter maskering, frequent gebruik van slaap- of kalmeringstabletten, klachten over moeheid, malaise, trillende handen, hartkloppingen of overmatig zweten, maag-darmklachten en vele bezoeken aan de huisarts met vage klachten. Het stellen van de diagnose alcoholmisbruik is niet makkelijk omdat personen met alcoholmisbruik de neiging hebben om het probleem te bagatelliseren. Maar er is een betrouwbare test om alcoholmisbruik op te sporen en dat is het percentage CDT (koolhydraat deficiënt transferrine) in het bloed. CDT is een eiwit dat ontstaat bij langdurig overmatig alcoholgebruik.
Straffen alleen helpt onvoldoende tegen alcohol in het verkeer. Alcoholmisbruik is een hardnekkige stoornis en zware drinkers blijven gewoon rijden. Als de ervaren pakkans ook nog klein is gaan mensen door met deze slechte gewoonte. Het melden van alcoholmisbruik is geen wettelijke maar een morele verplichting, maar niemand zal het in zijn hoofd halen om alcoholmisbruik te melden, zodat de politie het rijbewijs kan invorderen. Rekenen op plichtsbesef of verantwoordelijkheidsgevoel is ook geen effectieve manier om alcohol uit het verkeer te houden.
Wat beter werkt is allereerst voorrang geven aan de handhaving van het alcoholverbod in het verkeer. Dit heeft momenteel niet de hoogste prioriteit. Volgens sommige politieambtenaren is het gemiddeld aantal maandelijkse processen-verbaal twee en op feest- of hoogtijdagen vier tot vijf. In Suriname is er een gedoogcultuur ten aanzien van alcohol in het verkeer. Te veel regels irriteren. Personen met lagere alcoholpromillages die niet ruiken naar alcohol en zich verder normaal gedragen zullen makkelijk ontkomen. En na een feestje komen de meeste alcoholrijders op de ´automatische piloot´ wel thuis, tenzij zich verassingen voordoen op de weg. Een toename van het aantal processen-verbaal kan overigens makkelijk worden bereikt door bijvoorbeeld alcoholcontroles bij casino’s die gratis alcoholconsumpties verstrekken.
Op de tweede plaats moet het beleid worden aangepast, zodat niet alleen de rechter maar ook de verkeerspolitie de mogelijkheid krijgt om een alcoholovertreder een sanctie op te leggen, bijvoorbeeld een verplicht onderzoek naar alcoholmisbruik. Wie niet meewerkt, krijgt zijn rijbewijs niet terug. Regels om een onderzoek op te leggen kunnen bijvoorbeeld zijn rijden met een alcoholpromillage dat twee of drie keer hoger is dan toegestaan, meerdere aanhoudingen wegens rijden onder invloed of weigering van medewerking bij alcoholcontrole. De diagnose alcoholmisbruik moet iemand ongeschikt maken voor deelname aan het verkeer. Pas als het alcoholmisbruik minstens een bepaalde periode is gestopt, kan iemand weer het rijbewijs terugkrijgen, maar dan voor korte duur. Een nieuw onderzoek moet daarna uitwijzen of iemand niet is teruggevallen in het alcoholmisbruik. De kosten voor het onderzoek moet de rijbewijshouder zelf betalen. Een beetje strengheid is niet erg vanwege het gevaar van alcohol in het verkeer.
Het alcoholonderzoek moet worden uitgevoerd door een onafhankelijke arts. De taak van de arts is het zoeken naar sporen van alcoholmisbruik in lichaam en geest. Het meten van CDT in het bloed is onmisbaar. Deze bepaling wordt in Suriname niet meer gedaan vanwege de geringe aanvragen en bijgevolg hoge kosten, maar bij voldoende aanvragen zal de prijs zakken naar enkele tientallen srd´s.
Overigens dient het alcoholonderzoek los te staan van een eventuele strafprocedure bij de rechtbank vanwege overtreding van het alcoholverbod.
Zolang het beleid in Suriname niet wordt aangescherpt zullen twee dingen die niet goed bij elkaar passen toch vaak samengaan: rijden en alcohol. En dan hebben we het nog niet gehad over drugs en medicijnen in het verkeer.
D. Balraadjsing
