De Russische president is geen socialist en dus geen ideoloog. Absoluut niet. Hij onderdrukt de communisten in zijn land en behoort tot één van de rijkste leiders na de val van Sovjet-Unie. Hij was tijdens het bewind van de communistische partij een zeer voorname KGB-agent en is klaarblijkelijk blijven steken in het denken dat correleert met die functie. Hij duldt geen concurrentie en heeft persoonlijke belangen in de olie- en gasindustrie. Putin is een ordinaire dictator die alle binnenlandse democratische oppositie op genadeloze wijze letterlijk de kop indrukt.
Zijn optreden in de Oekraïense binnenlandse politiek toont duidelijk het karakter dat Putin eigen is. Toch moet in deze specifieke zaak een genuanceerde analyse gemaakt worden over het optreden van Puntin.
Het zal blijken dat er belangen op het spel zijn.
Geopolitiek
In de eerste plaats wil Putin met het bezetten van de autonome deelstaat van Oekraïne, namelijk het schiereiland de Krim, niet primair de veiligheid van etnische Russen veilig stellen, maar wel de geopolitieke belangen van Rusland beschermen. Verder is Putin bang dat de volksrevolutie in Kiev die geleid heeft tot de val en vlucht van Janukovich, navolging krijgt in Moskou. Het is publiek geheim dat er grote welvaartsverschillen voorkomen in Rusland , waarbij een kleine toplaag zich meester heeft gemaakt van de rijkdommen van het land, terwijl de meeste mensen een armoedig bestaan lijden, ondanks de jaarlijkse economische groei van boven de 4% van het BBP. De welvaartsspreiding is dus niet evenredig.
President Putin heeft onder valse voorwendsels de autonome deelstaat ‘de Krim’ bezet . Want de etnische Russen in Oekraïne (15%) zijn Oekraïense staatsburgers en niet Rusland maar Oekraïne moet voor de veiligheid van de Oekraïners zorg dragen, ook dus voor deze Oekrainers van Russische origine. Het is bekend dat Rusland graag ziet dat er een pro-Russische regering aan het bewind is in Oekraïne. De meerderheid van de Oekraïners voelt meer voor een politiek-bestuurlijke ontwikkeling naar West-Europees model. Daarom kiest de meerderheid, ook etnische Russen, voor een hechtere samenwerking met de EU. President Putin is bang dat Oekraïne op termijn lid kan worden van de EU, zoals de Baltische staten Litouwen, Letland en Estland leden zijn geworden van de EU. Dit zou de militaire machtsverhouding van Rusland in onder andere het Zwarte Zee gebied ernstig verzwakken. De NAVO zou met Polen en de Baltische staten aangevuld met Oekraïne de geopolitieke verhoudingen op economisch en militaire vlak in die regio in het voordeel van het Westen plaatsen. President Putin heeft sedert de val van Janukovich, kennelijk slapeloze nachten gehad. Ten eerste, de angst voor een eventuele Russische lente naar het model van Oekraïne. Ten tweede, om een balans te vinden in geopolitiek opzicht, hoe te dealen met de pragmatiek van het moment. President Putin leeft immers bij de gratie van macht en dictatuur. Hiermee bedoel ik dat Putin, uitgaande van zijn karakter, nooit leiding zou kunnen geven aan een land met een West-Europees democratiemodel. Ik kan hem dus begrijpen dat hij paranoia is geworden en derhalve zijn machtskarakter laat blijken door ‘de Krim’ te bezetten met alle consequenties van dien. Hij heeft recent op een geregisseerde persconferentie met alleen Russische pers, fel uitgehaald naar het Westen. De Oekraïense revolutie zou zijn aangemoedigd door het Westen volgens President Putin. Die revolutie kwalificeert hij als een ordinaire coup. Daarmee toont hij geen respect te hebben voor de soevereiniteit en integriteit van het Oekraïense volk.
Wat gaat Putin doen?
Vele mensen denken dat Putin tot bezetting van heel Oekraïne zal overgaan. Ik denk dat ondanks zijn eerder besproken karakter en de reële bedreiging voor Ruslands geopolitiek, hij zal kiezen voor een meer-sporen strategie. Hij zal de strategie van bezetting van ‘de Krim’ voorlopig hanteren. Daarnaast zal hij ook de stille en publiekelijke of open diplomatie richting Westen en de nieuwe machthebbers in Kiev toepassen. Overigens heeft hij voor wat betreft de publiekelijke of open diplomatie al ruimte geboden. In dit licht moet gezien worden de snelle en positieve reactie van Rusland op het aanbod van de NAVO om in dialoog te treden. Voorafgaand aan deze uitnodiging heeft Putin op eigen initiatief gebeld met diverse wereldleiders. De leugen die hij verzonnen heeft, dat bij de bezetting van ‘de Krim’ het niet gaat om Russische militairen, indiceert, zij het latent, ook zijn wil om te praten. In dit geval zou hij de zogenoemde etnische Russen die ‘de Krim’ bezet zouden hebben, kunnen overhalen de bezetting op te heffen.
De Krim
Het schiereiland ‘de Krim’ is van bijzondere strategische waarde voor Rusland, maar ook voor Oekraïne. Er zijn bilaterale afspraken tussen Oekraïne en Rusland voor wat defensie aangelegenheid op ‘de Krim’ betreft. De Krim is bekend als het schiereiland waar vele oorlogen gevoerd zijn en waarbij ook nog miljoenen doden zijn gevallen. Nikita Chroestjsov, die voorheen President was van de Federatieve Sovjet Republiek, heeft in 1954 de Krim gegeven aan Oekraïne. Chroetsjov was een Oekraïner van geboorte. Vele Russen die de lijn van Putin aanhangen, zeggen nu dat er een strategische fout gemaakt is dit schiereiland te geven aan Oekraïne dat ook deel uitmaakte van de Sovjet-Unie. In 1991 verwierf Oekraïne zijn onafhankelijkheid. Deze informatie haal ik aan om een beter inzicht te geven over de ontstane situatie bij de Krim. De oorzaken van de bezetting van de Krim anno 2014 liggen dieper dan directe aanleiding, namelijk de Oekraïense revolutie. Ik volg de ontwikkeling op de voet,omdat ik mij evenals vele anderen zorgen maak voor de consequenties, indien de common sense niet prevaleert boven de strikt wederzijdse geopolitieke belangen. De spanning in het gebied is van dien aard dat een vonk van een luciferstokje de vlam kan doen ontstaan. Het nationalistisch gevoel van de Oekraïners, is thans op zijn hoogste niveau.
En toch hoop ik dat de diplomatie zal zegevieren.
Bert Eersteling
