Aan DNA hebben vertegenwoordigers van het ‘Traditioneel Gezag der Inheemse volken en Tribale Volken’ een gezamenlijke verklaring aan de DNA-voorzitter aangeboden. De organisaties VIDS, VSG en KAMPOS hebben de verklaring gezamenlijk ingediend. De verklaring heeft betrekking op de “Raamwet Collectieve Rechten der Inheemse Volken en Tribale Volken” die nu aanhangig is in DNA.
De verklaring is gekomen na gezamenlijk overleg tussen de verschillende groepen. De DNA-voorzitter heeft bij de overhandiging van de verklaring van de organisaties, de belofte gedaan dat op 2 mei dit jaar de openbare vergadering over deze wet aan zal vangen. De DNA-voorzitter heeft ook beloofd, dat er continue dialoog zal zijn met de organisaties van de inheemse en tribale volken nationaal, maar ook met internationale experts. Suriname is nooit zo dichtbij de behandeling van de wet die onder andere de collectieve landrechten zal regelen geweest. Deze stap zal geen drastische stap meer zijn omdat, waarschijnlijk bedoeld als een voorfase, al het Decreet Beginselen Grondbeleid is aangepast. In het decreet dat de nieuwe principes van grondbeleid voor Suriname vaststelde en ook de nieuwe titel ‘grondhuur’ invoerde, zijn de collectieve landrechten van de inheemse en de tribale volken geaccepteerd.
Op 22 december 2017 is in Suriname de Wet Bescherming Woon- en Leefgebieden aangenomen. Hiermee is het Decreet Beginselen Grondbeleid van 1982 gewijzigd. Belangrijke bepaling in deze wet is, dat de overheid binnen een bepaalde straal geen concessies aan derden in de directe omgeving van een inheemse of tribale woongemeenschap mag verlenen. De aanleiding voor deze wet was gelegen in de ervaring, dat ondanks de beperkingen die in de wet zijn gesteld ten aanzien van de uitgifte van rechten door de Staat in de woon- en leefgebieden van de inheemsen en andere in stamverband levende Surinamers, er op verschillende momenten door de bevoegde overheidsinstanties domeingronden zijn toegewezen. Ook zijn er mijnbouwrechten verleend in de nabijheid van bedoelde woon- en leefgebieden, zonder dat de bewoners van deze gebieden hierin vooraf zijn gekend. In het decreet was al geregeld dat bij het beschikken over domeingrond de rechten van in stamverband levende
Surinamers op hun woon- en leefgebieden, nederzettingen en kostgronden geëerbiedigd, voor zover het algemeen belang zich daartegen niet verzet. Deze bepaling was niet nader uitgewerkt en waren er geen rechtsgevolgen verbonden aan het overtreden van het verbod. Dat is in 2017 wel gerepareerd met de wetswijziging, maar het biedt nog steeds geen soelaas.
Daarvoor willen we 2 voorbeelden aangeven die we nog niet grondig hebben geverifieerd. Er zijn inheemse gemeenschappen die op de speciale zandgronden in het binnenland ananas planten en deze ook verwerken. Er zijn geluiden dat plantgronden die door de inheemse volken worden beplant, zijn verkaveld zonder dat de gemeenschappen dat wisten. De grond zou hen zijn afgepakt. Dat is een zeer kwalijke zaak als het waar zou zijn. Verder zouden de autoriteiten in Suriname iets strenger zijn geworden met het gebruik van kwik en cyanide door onder andere Chinese ondernemers die in het binnenland mijnbouwactiviteiten zouden gebruiken. Nu blijkt dat men een alternatief middel met een Surinaamse naam heeft ingevoerd. De effecten van het gebruik van dat middel zijn niet onderzocht, maar de lokale bevolking zou al geklaagd hebben over huiduitslag.
Het geval in en rondom de gebieden van de inheemse en de tribale volken is, dat een deel van de bevolking een dienstverband heeft met buitenlandse en nationale ondernemers die hun eigen milieu vernietigen. Tegelijkertijd ondervinden bewoners last van de activiteiten. Zo worden de gemeenschappen in tweeën gespleten door de ondernemers.
Op den duur wint het belang van het inkomen van dat deel van de gemeenschappen van het geheel dat op de lange duur zal worden vernietigd. De wetswijziging van 2017 heeft als achtergrond de bevordering van de sociale rust.
Praktisch gezien houdt de wijziging in dat er geen nieuwe rechten binnen deze zo genoemde beschermde gebieden worden uitgegeven. Ook betekent het dat niet-actieve rechten, concessies of andere rechten die geheel of gedeeltelijk in de inheemse en tribale gebieden liggen en die niet voldoen aan de vergunningsvoorwaarden, van rechtswege vervallen.
Van rechtswege betekent dat het vervallen automatisch gebeurt en dat de regering hooguit een bevestiging kan uitvaardigen dat een recht automatisch is vervallen.
Belangrijk is dat deze wet het karakter heeft van een voorlopige voorziening om meer rechtszekerheid te scheppen.
De nieuwe wet moet ervoor zorgen dat er een duurzame regeling komt in het geheel van de rechten van de inheemse en tribale volken. We hebben in principe al vergaande maatregelen genomen in 2017 op weg naar de structurele regeling. De inheemse en tribale volken zijn heel fel naar de regering toe wanneer het gaat om partijpolitieke zaken om bepaalde politici voor te trekken. Maar,we zien dat de mobilisatiekracht en de stem van deze inheemse en tribale volken piepklein zijn wanneer het erop aankomt om hun milieu, hun collectieve grondenrechten, hun leven en gezondheid te beschermen.
Guyana heeft al een Amerindian Act waarvan de effectiviteit en de reikwijdte niet helemaal bekend zijn. In de wereld zijn er veel landen die wetgeving hebben om de gebieden van de inheemse en tribale volken te beschermen. In Suriname moet het ook lukken en kan het werken als de gemeenschappen tot partners van de regering worden gemaakt. Wat wel erbij is gekomen, is klimaatverandering. Het kustgebied zal op den duur onder water lopen en dan zal er een andere situatie ontstaan.
