De Dag der Inheemsen wordt dit jaar onder zeer bijzondere omstandigheden herdacht. In het afgelopen jaar is de strijd van de inheemsen om erkenning en bescherming uitgelopen op een climax met desastreuze gevolgen. In reactie op het ongestoord ‘plunderen’ van het bos door houtkappers, zijn leden van de omliggende dorpen overgegaan tot een wanhoopsdaad: het in brand steken van een politiestation en eigendommen van houttransporteurs. Door de schermutselingen die daarbij ontstonden met de politie lieten 2 leden van de inheemse gemeenschap het leven. De omstandigheden waaronder deze Surinamers het leven lieten, zijn nog steeds duister. Er zijn geluiden die beweren dat deze 2 mannen zijn geliquideerd door de politie als reactie op het schieten door hun op de politie.
Er zou een gedoogbeleid zijn of zelfs een cultuur dat personen die op de politie schieten, worden geliquideerd. Er is nog geen goed onderzoek gestart naar de dood van deze 2 inheemsen. De nabestaanden hebben ter voorkoming van vernietiging van bewijsmateriaal, hun dierbaren voor enige tijd niet begraven. Er zijn zware indicaties die wijzen in de richting van een liquidatie, dus moord of doodslag. Het niet onderzocht laten van deze zaak kan de Staat Suriname op den duur, duur komen te staan. Suriname zou bijvoorbeeld door het Inter-Amerikaans Hof Rechten van de Mens kunnen worden veroordeeld. De gewelddadige handelingen worden niet goedgepraat, maar de achtergrond is wel duidelijk. En de achtergrond is dat de rechten van de inheemse en tribale gemeenschappen in Suriname niet worden gerespecteerd. De regering en bedrijven exploiteren de rijkdommen die in de traditionele woon- en leefgebieden van deze volken voorkomen, zonder een behoorlijke compensatie.
De woongemeenschappen zijn achtergestelde gebieden waar de moderniteit al zijn intrede heeft gedaan en waar de gemeenschappen te maken hebben met armoede, werkloosheid, slechte gezondheidszorg en onderwijs en inbreuk op de traditionele manier van bestaan. De Surinaamse regeringen hebben zijdelings verwezen naar de rechten van deze volken vanaf de Landhervormingsdecreten in de jaren ’80 en daarna, zoals in de GLIS-wet en de mijnbouw- en bosbouwwetgeving, maar tot een integrale regeling met impact is het nooit gekomen. Naar de laatste goedkeuring door DNA van een der Landhervormingsdecreten wordt nooit verwezen, waarschijnlijk omdat de wet niet is afgekondigd. Hierover wordt er ook geen heibel gemaakt.
De laatste wetswijziging zou inhouden dat in een straal van 5 kilometer om de woongemeenschappen geen concessies of vergunningen voor economische activiteiten zou worden gegeven. Zou dat wel gebeuren, dan zou dat nietig zijn, dus dan hoefden de gemeenschappen met deze vergunningen of concessies geen rekening te houden en dan zou men dus vrij deze gebieden kunnen betreden en daar hun activiteiten kunnen ontplooien.
Zo zien we dat er in Suriname grote en machtige lobby’s zijn die goedgekeurde wetten die in het belang van het volk zijn, kunnen dwarsbomen. Binnen het Surinaamse ondernemerschap is het besef over ‘zelfregulering’ en corporate social responsibility heel laag ontwikkeld. Zo zullen ondernemers uit zichzelf niet tot het besef komen dat ze in de gemeenschappen waar ze hun rijkdommen aan onttrekken, iets moeten teruggeven. Of dat ze in deze gebieden geen milieu- of sociale schade mogen aanrichten.
De regering heeft naar onze mening de verwikkelingen van 2 mei 2023 niet goed aangepakt. Er is vooral gebruik gemaakt van een strafrechtelijke benadering, niet van een sociaal-maatschappelijke. De verwikkelingen van 2 mei hebben de agenda van de inheemse en tribale volken niet vooruit geholpen.
In ditzelfde jaar hebben we nog gehad het loterijincident van de vp waarbij een ander taboeonderwerp naar boven kwam namelijk: de corrumpering van het traditioneel gezag door sluwe politici en ondernemers. Dat werpt dan weer twijfels over de werking van een systeem waarbij het traditioneel gezag de soevereine wil van de gemeenschappen tot uitdrukking moet brengen. Het traditioneel gezag wordt in de wereld niet zelden gemanipuleerd door sluwe ondernemers en politici.
Er rust een plicht op de Staat om het traditioneel gezag te helpen tegen allerlei deals van ondernemers en politici, vanwege hun gebrek aan wetskennis.
Bij deze herdenking van de inheemsen dag willen wij erop wijzen, dat er haast gemaakt moet worden met de erkenning van de landrechten van de inheemse en tribale volken. Nu lijkt het erop dat er een soort ruilhandel in DNA gaande is. Het gaat aan de ene kant om de omzetting van grondhuur naar eigendom en aan de andere kant de erkenning van de landrechten van de inheemsen en tribale volken. Een deel van de coalitie is om te beginnen tegen de omzetting van grondhuur naar eigendom. Daardoor is de behandeling van de landrechten, waar men in principe niet tegen is, ook in gedrang komen.
Door de polarisatie in de coalitie is de totstandkoming van landrechten op losse schroeven komen te staan. We hopen dat de landrechten van de inheemsen en tribale volken worden geregeld. Dat is onderdeel van het Samaka vonnis van het Inter-Amerikaans Hof van de Rechten van de Mens.