In het kielzog van de ontstane ophef rond het al of niet aanbieden van excuses voor het slavernijverleden door de Nederlandse regering op 19 december in Paramaribo, doemt een parallelle discussie her en der op over de vraag of koning Willem-Alexander niet de persoon moet zijn die die excuses zou moeten aanbieden in juli volgend jaar. En dan wordt aan de haren erbij gesleept, het feit dat de koning in maart 2020 in Indonesië excuses heeft aangeboden voor de door Nederlandse soldaten begane gruwelijke misdaden in dat land.
“Controversieel”
Volgens minister-president Mark Rutte is het aanbieden van excuses voor het slavernijverleden in Suriname, politiek te controversieel.
“De koning tekende in 1863 besluit afschaffing slavernij”
Maar diverse deskundigen hebben via diverse Nederlandse media laten weten daar toch wel wat anders over te denken.
“In 1863 heeft de koning het besluit tot afschaffing van de slavernij getekend. Wat ligt er dan meer voor de hand de koning nu weer in stelling te brengen?”, aldus emeritus hoogleraar parlementaire geschiedenis Joop van den Berg in Het Parool.
Staatsrechtgeleerde Peter Rehwinkel: “Die opmerkingen van Rutte over excuses van de koning over slavernij zijn niet consequent en ook niet houdbaar.”
Premier Mark Rutte zei ook, dat hij vindt dat als er excuses worden aangeboden voor het Nederlandse slavernijverleden, het niet aan de koning is om dat te doen. De vorst is een “symbool van de eenheid van het land”, aldus Rutte op 25 november. En ook: “Die wil je niet in het politieke debat trekken” bij een onderwerp “dat niet helemaal ontdaan is van controversialiteit”.
Oud-hoogleraar koloniale geschiedenis Gert Oostindie, die een onderzoek naar het koloniale verleden van de Oranjes doet, zegt hierover: “De symbolische waarde van de koning is natuurlijk heel groot. Zeker ook in verband met de betrokkenheid van zijn voorouders.”
Rehwinkel is niet onder de indruk van Ruttes argumenten en verwijst naar andere excuses. “De koning heeft excuses gemaakt over excessief geweld van Nederlandse militairen in Indonesië, over een gevoelig onderwerp gesproken. Rutte zegt dat de koning later aan de excuses zou kunnen refereren, maar als het dan zo gevoelig ligt, moet hij dat ook niet doen.”
“Voor de geweldsontsporingen van Nederlandse zijde in die jaren wil ik hier nu, in navolging van eerdere uitspraken van mijn regering, mijn spijt uitspreken en excuses overbrengen. Dit doe ik in het volle besef dat de pijn en het verdriet van de getroffen families generaties lang voelbaar blijven”, waren de woorden van koning Willem-Alexander in Indonesië – maart 2020 -, waar hij excuses aanbood voor Nederlands geweld in Indonesië tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd tussen 1945 en 1949. Dat deed hij op de eerste dag van zijn staatsbezoek aan Indonesië.
“Koloniale oorlog minstens zo erg als de slavernij”
Ook andere experts refereren aan Indonesië waar de koning excuses maakte. Joop van den Berg: “Ik begrijp Rutte niet zo goed. Niet lang geleden heeft de koning excuses aangeboden voor de kolonisatie en de koloniale oorlog. Dat is minstens zo erg als de slavernij, als je het dan toch over gevoeligheden hebt. Er is geen goede reden om hem buiten het aanbieden van excuses te houden.”
Hoogleraar staatsrecht Paul Bovend’Eert vindt het een gelegenheidsargument van de premier. “De suggestie wordt gewekt alsof de koning slechts uitspraken mag doen die in het geheel niet controversieel zijn. Dat lijkt me nogal uit de lucht gegrepen. Waar het op aankomt is dat de ministers verantwoordelijk zijn voor de uitlatingen van het staatshoofd. En je mag ervan uitgaan dat als de koning dergelijke uitlatingen doet, hij dat doet namens de verantwoordelijke ministers. De koning volgt het regeringsbeleid. Nu wordt eigenlijk gesuggereerd dat de koning hierin een eigen positie heeft. Dat is natuurlijk niet zo.”
Kortom, de Nederlandse koning lijkt de uitgesproken persoon te zijn die komend jaar in Suriname excuses voor het slavernijverleden zou moeten aanbieden.
Niet gezegd dat de koning geen excuses gaat aanbieden….
Deze dagen wordt echter hier en daar door personen in Suriname gesuggereerd, dat koning Willem-Alexander niet van zins zou zijn om dat te doen. Maar, dat is niet gezegd, door niemand. Het zou dus kunnen, dat de koning wel degelijk naar Suriname komt in juli 2023 om die excuses aan te bieden. Hij heeft tegen die tijd mogelijk een extra reden om dat te doen, wanneer uit het door hemzelf gevraagde onderzoek naar de rol van het koningshuis in de slavernijgeschiedenis, blijkt dat het koningshuis een grote rol heeft gespeeld in de slavernij en dat heeft toegestaan.
Geduld
Geduld is een schone zaak. Suriname – met name de nazaten van de tot slaaf gemaakten – wacht al vele jaren op excuses. Die excuses gaan eindelijk komen, zij het met wat gehaal en getrek, grote woorden en miscommunicatie en lekken, aan beide zijden van de oceaan, op 19 december en in juli 2023.
PK
