16 januari 2022 bestaat de politieke partij Vooruitstrevende Hervormings-Partij (VHP) 73 jaren. Er is alle reden om even stil te staan bij dit jaartal. De VHP heeft de stemmen vergaard en zit nu in de regering met een leidende rol. In context ontbreken vele condities die de partijleiding, structuren, VHP-ers en ook de totale samenleving bezighouden. Zaken die zich strekken van de hoge prijzen in de winkels, de houdbaarheid van het kiesstelsel, COVID syndroom, het wel of niet in stand houden van de huidige coalitie tot zwaardere onderwerpen als moreel verval in ons land en de beleving van onze democratie. Verdiepen in de essentie van deze problematiek is zowel voor de gewone burger als de wetenschapper is noodzakelijk. Het bestaansrecht van een politieke partij vraagt om revisie : wat is het nut, de noodzaak en functies van politieke partijen? Misschien ligt de oorzaak in een fenomeen dat zich ontwikkeld heeft als “particratie”.
De VHP is nu aan zet om het goede voorbeeld te geven. Men vindt dat onze politieke partijen in de coalitie nu meer verworden zijn tot “particraten” en dat ons volk buitenspel is komen te staan. Particratie kan als volgt worden omschreven: het politiek stelsel waarin de politieke partijen een overwegend impact hebben op de politieke besluitvorming.
Beleving van de democratie
Het concept democratie kan verschillende betekenissen hebben. Het kan een specifieke regeringsvorm zijn waarin er sprake is van volkvertegenwoordiging waarbij wetgeving door middel van een parlement tot stand komt. Het concept kan tevens betrekking hebben op een bepaalde opvatting van democratie die refereert aan de vraag waarom democratie wenselijk is. Ik zou even willen teruggrijpen naar de meest elementaire definitieve van de democratie: het bestuur van het volk door het volk voor het volk. Het volk delegeert deze taak naar het parlement en op die manier in tweede fase naar de regering. Ik huldig liever deze bekende uitspraak dat de democratie misschien een slecht systeem is, maar dat het de minst slechte van alle vormen is. Dus democratie te laten functioneren in de vorm van particratie is een slecht systeem , maar is toch niet zo slecht als een ander systeem. Desillusionerend is het wel : waarschijnlijk wel de makkelijkste weg voor velen om macht te verwerven. Er is wel genoeg literatuur aanwezig welke aangeeft dat een parlement in onze samenleving, niet ondenkbaar is en niet kan functioneren zonder het bestaan van partijen en/of zonder dat in het parlement coalitie en oppositie partijen aanwezig zijn. Een voor de hand liggend conclusie zou kunnen zijn: Politieke partijen zijn onmisbaar om een een zindelijke democratie mogelijk te maken; Resultante daarvan: Politieke partijen spelen een grote rol en naar mijn gevoel ook een overwegende rol. Waarom? Omdat: indien zij het niet doen, wie dan wel? Bij mijn weten zijn de politieke partijen de enige die verplicht worden zich op regelmatige tijdstippen bij de kiezer aan te bieden en bijgevolg het oordeel van het volk, dat zij vertegenwoordigen, te ondergaan. Er is geen enkel andere groep die in de politieke besluitvorming daadwerkelijk mede ingrijpt, die deze vuurproef moet doorstaan.De regering moet inderdaad haar eigen verantwoordelijkheid nemen en niet dulden dat de partijen in haar plaats treden. En zo ook het parlement. Dat blijft één van de grote bekommernissen , de zwakheid van het parlement alsmede van de parlementaire fracties.
Besluitvorming moet transparanter
De VHP staat aan de vooravond van bestuursverkiezingen en het ligt voor de hand dat de huidige partijleider van de VHP weer bij acclamatie gekozen zal worden. Politieke krachten willen dat er een scheiding moet komen in functies. Daar is iets over te zeggen. Dan kom je op het onderwerp hoe besluiten worden genomen in politieke partijen. De besluitvorming in de partijen is een vraag die niet kan ontweken worden, nl. wie is eigenlijk de baas in de partijen : zijn dat verkozen mensen die de controle van de verkiezingen moeten ondergaan, of zijn dat personen die buiten schot kunnen blijven ? We zijn het over eens dat in een democratie het bestuur van het land is door het volk. Als men dan tot de vaststelling komt dat de echte politieke macht nu bij de politieke partijen ligt, dan moet men toch de vraag stellen in welke mate dat volk dan inspraak heeft in de politieke partijen. Ik geloof dat die inspraak bijzonder klein is , eigenlijk onbestaand: 1/10 van het kiezerskorps is lid van een partij, en in die partij woont dan 1/10 van de leden de vergaderingen bij, waar er beslist wordt. Ik geloof dat de macht van de politieke partijen zo groot is dat het 1/10 deel ervan inderdaad het politiek leven determineert.
Ik denk dat de particratie maar haar betekenis heeft kunnen verwerven omdat men ook te maken heeft met een kiezerskorps dat eigenlijk zijn rol niet vervult. De massificatie van de politiek is tenslotte mogelijk geworden door het algemeen stemrecht. Maar, op hetzelfde ogenblik dat het algemeen stemrecht werd ingevoerd, heeft men ook het veralgemeend onderwijs in ons land proberen gestalte te geven, omdat men uitging van de redenering: als iedere Surinamer een stem waard is, dan moet men ook proberen hem uit te leggen waarover het precies gaat.
Burgerschapkunde
Welnu, ik geloof dat op dat gebied ons onderwijs volledig onder de maat is gebleven. Staatsburgerlijke opvoeding (burgerschapskunde) bestaat niet in onze scholen. We zien de uitwassen daarvan dagelijks in onze samenleving. Voor mijzelf is de vraag: wat doen de partijen zelf aan politieke vorming? Het is makkelijk zeggen: de scholen doen niets, en het is makkelijk zeggen: de media doen niets, niet alleen de televisie, alle media. Dat is de vraag die toch ook wel eens gesteld mag worden alvorens de partijen hun beschuldigende vinger uitsteken naar anderen. Mijn mediavrienden moeten mij niet kwalijk nemen wanneer ik zeg dat ik ook vind dat onze radio en de televisie onder de maat blijven inzake het opvoeden van de kiezer. U gaat me antwoorden; “Maar, we zenden regelmatig debatten uit DNA uit”. Maar is de manier waarop u dat doet deugdelijk ? Is er sprake van voorlichting of geef dit een totaal vertekend beeld van hetgeen zich daadwerkelijk in het parlement plaatsvindt. Het is het aanwakkeren van de afschuw van de kiezer voor alles wat politiek is. Luister naar de reactie van de tv-kijkers over wat er in het parlement’ gebeurt; het is duidelijk dat die mensen bv. niet beseffen dat het parlement een forum is waar de ideeën moeten botsen, waar de confrontatie moet plaats hebben. Ik geloof dat men de particratie in ons huidig systeem, niet los kan zien van de vraagstelling naar de politiseringsgraad van de bevolking. Je kunt die op twee vlakken toespitsen, slechts 1/10 van de kiezers is lid van de partij, en slechts 1/10 hiervan komt nog naar de vergadering. Ik wil nog stelliger zijn en daaraan toevoegen: slechts 1/10 luistert en weet waarover het gaat en stemt vrij. Wij stoten daar op het waarom die negen andere tienden van die één tiende van één tiende, zwijgzaam zijn of ja-stemmen. Dat hangt samen met de politiseringsgraad en men heeft gelijk dat het onderwijs en nog andere instanties meer een depolitiserend effect hebben.
Bij 73 jaar VHP is mijn felicitatieboodschap:
De VHP moet haar transformatie naar deugdelijkheid voortzetten, zich bewust zijn van de delicate functie die zij vervult in Suriname, haar zelfreflectie systematisch doen & durven handelen en bovenal haar besluitvormingssystemen voortdurend ontstoppen op een duurzame wijze waar democratie in geest , woord en daad generaties lang beleefd wordt.
Prof. dr. Henry R. Ori
