Uw levensstandaard is omlaag geschoten omdat regels met de voeten zijn getreden ten voordele van financieel gewin. In de afgelopen jaren zijn regelbrekers eerder gestimuleerd dan gedwarsboomd. Sommige bewindvoerders stralen uit dat zij mogen doen wat ze willen, want ‘na volk pot’ mi djaso en no wan k*wso sma kan pur’ mi’. Zodat de volkswil op de achterbank machteloos en met rollende ogen zit toe te kijken hoe de democratisch gekozen bestuurders de Staat zigzaggend, hortend en stotend, hier in de modder, daar in de goot en verderop weer in een gat rijden. Op hun dooie gemak hebben zij de basisvoorzieningen en de algemene veiligheid laten versloffen. Het zou becijferd moeten worden hoeveel extra doden er al zijn gevallen door de toename van het algemene stressniveau in het land. Het Kabinet van de President is het duurste ooit in Suriname. Het herbergt een paar oude kaalkoppen, waar de haren van de grote, verstandige gedachten niet meer willen groeien, als er al ooit iets diepzinnigs is gegroeid op die plek. Sommige adviseurs van het kabinet kunnen op afroep komen huilebalken of blaffen op radio of tv. Uw huisvuil wordt nog wel opgehaald, de spoedeisende hulp draait nog en burgers nemen het recht nog niet in eigen hand, zodat Suriname nog geen mislukte staat is. Maar het gezag van de staat is wel flink afgebrokkeld, door toename van corruptie, moreel verval, gevoelens van onveiligheid, slechte dienstverlening, smokkel en benoemingen van verdachte, dubieuze of moeilijke persoonlijkheden op hoge posten. Dit heeft niets te maken met etniciteit, maar puur met slecht bestuur. Niet eerder waren de gebreken van de politiek zo zichtbaar als in dit tijdperk: er wordt geregeerd op basis van ad hoc deals en decreetachtige bevelen. Ter illustratie: de wijze waarop de regering de volksvertegenwoordiging negeert en kleineert en stiekem een deal sluit met Alcoa om de Brokopondo-overeenkomst te wijzigen of te beëindigen. Dit met voeten treden van regels karakteriseert het leiderschap van de afgelopen tijd. Nota bene: Alcoa is een machtige multinational die eerder een miljoenenschikking heeft getroffen met de Amerikaanse overheid vanwege omkoping van buitenlandse bestuurders. De geheime deal van de regering met Alcoa is een déjà vu. Het doet denken aan de smeergelden die Ballast Nedam toen aan bestuurders heeft betaald om twee bruggen te bouwen. Dezelfde hoofdrolspelers zitten nu weer aan de onderhandelingstafel met Alcoa. Andere illustraties van de ritselende regelbrekers zijn onder meer de overschrijding – met dank aan de lamlendige jaknikkers in het parlement – van het niet te overschrijden obligoplafond, waardoor de Staatschuld is opgelopen tot boven 70 procent van het bbp, de uitgifte van Staatsobligaties met een rente van 9,25%, terwijl de rente van de IMF-lening maar 1,5% was – want om aan de macht te blijven hebben de bewindvoerders Suriname opgezadeld met een ruim 600% duurdere lening, de overeenkomsten met banken zoals het IMF en de IsDB die zijn verbroken en ook niet te vergeten de zelfamnestiewet en de mislukte poging van de president om de Procureur-Generaal te ontslaan, omdat de PG het bevel van de president om het 8 decemberstrafproces onmiddellijk te stoppen, niet heeft uitgevoerd. Suriname loopt langs de rand van de afgrond, dankzij de regelbrekers die een gigantische Staatsschuld hebben opgebouwd, terwijl Suriname hoofdzakelijk alleen verdient aan goudproducent Newmont. Als de goudprijs morgen zinkt, zinkt Suriname ook.
Het huidige regime triggert vooral bij de rijpere Surinamers flashbacks. Monetaire financiering is een trigger. De directeur van de Hakrinbank heeft laatst verklaard dat de overheid in 2017 ruim 1,1 miljard SRD bij de particuliere banken heeft geleend en dat het geld vooral is gebruikt om financiële tekorten te dekken. Hij noemde dit een vorm van monetaire financiering. Vervolgens werd hij bijna gecriminaliseerd door het regime van geroutineerde regelbrekers. Deze kwestie van monetaire financiering heeft veel tongen en pennen in beweging gebracht. Ik kan ernaast zitten, maar ik vind dat er sprake is geweest van een alternatieve vorm van monetaire financiering. Het geld dat de overheid bij de banken heeft geleend, is welwiswaar geen ‘helikopter geld’: papiergeld dat is bijgedrukt en over de bevolking is uitgestrooid, maar het geleende geld is eveneens geschapen, want de particuliere banken doen ook aan geldschepping: ze lenen meer geld uit dan ze ontvangen (daarom kan niet iedereen tegelijk zijn tegoed op de bank in bankbiljetten opnemen); en tegenover deze financiering van de overheidstekorten staat geen productie. De overheid geeft met het geleende geld de burgers wat koopkrachtversterking, maar dit is een sigaar uit eigen doos, want de burgers zijn het geld direct weer kwijt aan hogere prijzen voor goederen en diensten en hogere belastingen van de overheid, die geld moet ophalen om haar schulden bij de banken af te lossen. Enfin, dit alles leidt de aandacht af van het kernprobleem: een verkwistend regime dat elk potje bost, soms met een krankzinnige schaamteloosheid, en daarom kampt met grote tekorten. Er zijn twee basisregels voor een goede huishouding. Ten eerste, schuld is slecht; als er moet worden geleend, moet er ook volledig worden terugbetaald. Ten tweede, doe consumptieve uitgaven alleen met geld dat je door productie (met zweet) hebt verdiend. Deze regels zijn gewoon gezond verstand. En nu we het eenmaal over banken hebben: in het algemeen is het levensgevaarlijk om de politiek te veel macht te geven over banken, omdat politici alleen denken aan de volgende verkiezingen en vlak voor de verkiezingen met veel geld willen strooien.
De stijl van regeren is anders dan vroeger. Overal zie je partijpolitieke inmenging. Er zijn de afgelopen tijd elementen naar binnengehaald om aan de knoppen van de staatsmachine en staatsbedrijven te gaan zitten draaien en de verwachting is uitgekomen dat op die manier vuile deals comfortabel en in het geheim konden worden gemaakt, met als gevolg onfrisse schandalen en goudconcessies, grondrechten en overheidsopdrachten die zijn gegaan naar loyalisten van de bewindvoerders. Mensen waar een luchtje aan zit, duiken op in commissies en adviesorganen. Het is apenmanagement.
Je hoeft geen econoom te zijn om te weten dat alleen op groei gerichte uitgaven het land weer langzaam op de been kunnen helpen. Vallen doet pijn, maar opstaan ook. Een bekende mantra luidt: zonder pijn, geen welzijn. Zonder eerlijk bezuinigen geen structurele hervormingen. Maar met het oog op 2020 zal de coalitie niet de noodzakelijke maatregelen treffen. De invoering van de btw is uitgesteld. Omwille van machtsbehoud zullen overlast en wanorde niet worden aangepakt. De bewindvoerders zullen alleen spelen met mooie woorden en mooie fotoshoots om de volkswil te winnen en weer achter het stuur plaats te nemen. Dwarsliggers en tegenstanders zullen worden opgespoord en ‘omgekocht’ of bij tegenwerking worden zwartgemaakt, want de rechtschapen mens heeft vele belagers. Het gaat niet om goede rapportcijfers, maar om uitstraling, emoties en impulsief handelen om aan de macht te blijven.
Het vertrouwen in de politiek is dramatisch gedaald. Mensen hebben hun koopkracht verloren. Het leven stagneert. Velen zijn boos. De onvrede wordt gespuid op de sociale media. De meerderheid in het parlement is medeplichtig aan het slechte bestuur. Petities aan het parlement zijn een zinloos ritueel. Er moet een firewall worden opgezet om Suriname te beschermen tegen afglijden naar een mislukte staat. Alleen integere en capabele mensen moeten worden toegelaten tot de hoge functies binnen de staatsmachine. Een notariële controle van de financiën van de hoge bestuurders moet zelfverrijking tegengaan. De partijpolitieke inmenging in instellingen en organisaties moet worden gestuit. De strijd moet niet gaan tussen Indianen, Creolen, Marrons, Hindoestanen, Javanen, Chinezen en Boeroe’s, maar tussen good cop en bad cop, tussen goed en kwaad. Alleen als good cop wint, kan Suriname na 45 jaar onafhankelijkheid, in 2020, een nieuw begin maken. Een overheid die zich aan haar eigen regels houdt, maakt het voor haar burgers makkelijker om zich aan de regels te houden. Reken af met de ritselende regelbrekers, ook na hun aftreden. Voor hen moet er geen tweede kans geboden worden in het bestuur.
D. Balraadjsing
