“De procureur-generaal is onafhankelijk en heer en meester van het strafproces. Aangezien hij voor het leven is benoemd, kan hij daarom ook niet door de president worden ontslagen. De pg heeft het vertrouwen van de president niet nodig om zijn werkzaamheden normaal voort te zetten”, zegt Harish Monorath, deken van de Surinaamse Orde van Advocaten (Sova) om een reactie gevraagd aan Dagblad Suriname. President Desi Bouterse heeft geen vertrouwen meer in procureur-generaal (pg) Roy Baidjnath Panday. De president heeft aangegeven dat het Openbaar Ministerie (OM) het bevel op basis van artikel 148 van de grondwet om het 8 decemberstrafproces onmiddellijk te beëindigen, niet heeft uitgevoerd. Hierdoor is onlangs een celstraf van 20 jaar tegen de ex-legerleider geëist. De pg wordt verweten dat hij de auditeur-militair niet heeft teruggefloten als eventueel zijn opdracht niet correct is uitgevoerd.” Monorath voert aan dat het opzeggen van het vertrouwen op dit moment weinig waarde heeft, omdat het slechts aangeeft dat de regering een vertrouwenscrisis met de pg heeft. De procureur-generaal kan alleen in heel bijzondere omstandigheden ontslagen worden en ook pas na een voordracht door het Hof van Justitie. De OM-topman kan conform de grondwet door functioneren tot hij met pensioen gaat of zelf bedankt. “Niemand is hoger dan de grondwet. Dat betekent dat het werk normaal doorgaat”, aldus Monorath.
OM heeft conform wet requisitoir gehouden
Monorath snapt ook niet hoe de president al een resolutie klaar heeft liggen om het vertrouwen schriftelijk op te zeggen. Daarnaast begrijpt hij ook niet hoe zo een resolutie geformuleerd wordt. “Als de pg gevraagd is om te bedanken, moet hij zelf beslissen of hij zal bedanken of niet. Als hij niet bedankt, is er ook niets aan de hand.” De advocaat benadrukt dat het OM conform de wet in appel geprocedeerd heeft nadat de Krijgsraad in eerste instantie besloot om ondanks de resolutie het decemberstrafproces voort te zetten. Op basis van de afwijzing van het Hof van Justitie heeft de auditeur militair dan normaal zijn strafeis op de laatste zitting van de Krijgsraad gepresenteerd. “Ze hebben geen enkel artikel in de wind geslagen. Een ieder heeft zich gehouden aan de wet”, aldus Monorath. Hij vindt overigens dat nergens in de grondwet is aangegeven wat precies in zo een geval gedaan kan worden.
Onafhankelijkheid rechters en pg een must
De belangrijkste reden voor de benoeming voor het leven volgens Monorath is dat de rechterlijke macht volledig onafhankelijk moet zijn. “Je moet er toch niet aan denken dat je als burger een conflict hebt met de overheid en dan terechtkomt bij een rechter of pg die het die overheid naar de zin moet maken? En als rechter of pg moet je er niet aan denken dat je uit je ambt kunt worden gezet, omdat je een uitspraak doet die de regering niet aanstaat. Een levenslange benoeming garandeert onafhankelijkheid.” Rechters moeten volgens de deken niet in de verleiding komen een andere beslissing te nemen dan de rechtvaardigheid eist, ook niet als politici en de publieke opinie zich tegen dat besluit keren.
Decembermoordenzaak kan ambtshalve worden voortgezet
De deken benadrukt dat in dit stadium het OM vooral in de zaak van Bouterse zijn rol heeft vervuld. De Krijgsraad kan de zaak dan ambtshalve zonder de auditeur militair voortzetten naar de fase van pleidooi en vonnis. De Krijgsraad beschikt ook altijd de bevoegdheid om ambtshalve een eis te doen voor de overige verdachten. “Deze gedachtegang merken wij ook wanneer het OM een bepaalde strafmaat eist en de rechter bij zijn vonnis toch ervoor kiest om erboven te gaan.”
Kanhai moet tuchtrechtelijke klacht bij OM indienen
Irwin Kanhai, advocaat van Bouterse, zei vorig week in de media dat auditeur militair Roy Elgin een tuchtstraf opgelegd moet krijgen voor het niet stopzetten van decembermoordenzaak conform de resolutie van de president. Monorath vindt dat Kanhai weet dat eventuele klachten over het optreden van een officier van justitie, bij het OM moeten worden ingediend als bevoegd orgaan. Dan zal het OM een beslissing hierover nemen. Hij benadrukt hierbij dat de uitspraak van Kanhai ook geen juridische waarde heeft.
Levenslange benoeming in belang rechtsstaat
De benoeming voor het leven dient volgens Monorath niet het persoonlijke belang. Het gaat om het belang van de rechtsstaat. “In een rechtsstaat bewaakt de rechterlijke macht dat de overheid zich aan de wet houdt en de rechten van burgers respecteert. Deze onafhankelijke controle op de overheidsmacht komt onder druk te staan als diezelfde overheid de rechter of pg kan ontslaan, of kan beslissen hem of haar niet opnieuw te benoemen. Vertrouwen is er pas wanneer burgers zien dat rechters daadwerkelijk onafhankelijk oordelen. Als je gaat morrelen aan de levenslange benoeming en daarmee aan de onafhankelijkheid, gaat dat ten koste van het vertrouwen in de rechterlijke macht en daarmee in de rechtsstaat”.
Preventieve werking
Van de levenslange benoeming gaat volgens hem ook een preventieve werking uit. Dat de rechter niet kan worden ontslagen, maakt de verleiding bij machthebbers – of dat nu politici of ambtenaren zijn – kleiner om oneigenlijke druk op de rechter uit te oefenen. En de benoeming voor het leven helpt de rechterlijke macht zijn rug recht te houden. Zeker in politiek en maatschappelijk onrustige tijden is het volgens Monorath belangrijk dat de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht wordt gewaarborgd. De rechterlijke macht kan regulerend optreden, corrigeren, straffen en zeker politici en overheid terecht wijzen bij overschrijding van hun bevoegdheden. “De grondwet regelt de gevolgen van schorsing en ontslag uit het ambt. De president kan derhalve de pg niet ontslaan”, aldus Monorath.
FR
