Hoe te ontsnappen aan de vloek

Suriname is een paradox. Het land is rijk maar arm. De rijkdom is fysiek en zit in de grond, de armoede zit in de geest. Er lijkt een vloek te rusten op het land, want om de zoveel tijd holt alles achteruit. Vanaf 1980 zijn er ernstige en soms ook wrede vergrijpen het mooie frisse land binnengevallen. Het is een stapeling geworden van slechtheid op slechtheid: staatsgreep, dictatuur, marteling en doodschieten van ongewapende burgers – gehaat vanwege hun intellectuele en morele waarden -, gruwelijke slachtpartij van vrouwen, kinderen en bejaarden, wrede oorlogsmisdaden, ‘verdwijningen’, bevorderingen van ex veroordeelden en verdachten, voortdurende drugshandel, verzwakking van de rechtstaat, intimidatie en ongestrafte corruptie. Daders lopen vrij rond en bekleden hoge posities. Anderen durven hun verhaal niet te vertellen, om aan de veilige kant te blijven. Het volk is te ongeschoold om het kwaad tegen te houden; het helpt nota bene zelf het onverstand aan de macht. Volgens Voltaire is de heersende despoot de straf voor het slechte gedrag der mensen. Een gemeenschap wordt onder de duim gehouden door een persoon of door een klein aantal mensen, omdat ze noch de moed, noch het vermogen heeft om over zichzelf te regeren.
De oorzaak van de vloek is geen boze geest, maar de combinatie van natuurlijke rijkdommen en een zwak moreel fundament. De bodemschatten zijn veeleer een vloek dan een zegen voor het land. Ten eerste, omdat machthebbers uit eigen belang de aandacht alleen richten op de bodemschatten. Het kost niet veel moeite om die uit de grond te pompen of te krabben. Het is snel geld verdienen. Laaggeschoolde arbeiders kunnen het werk doen. De rest wordt verwaarloosd. Dit wordt pijnlijk duidelijk als de grondstofprijzen dalen. Dan zit je opgescheept met een laaggeschoold volk, een hoop overtollige ambtenaren en een opgedroogde geldstroom. Ten tweede, ongestrafte corruptie. Anno 2015 heeft dit een ongekende climax bereikt. In minder dan vijf jaar is de economie mede hierdoor in elkaar gezakt. Sjoemelaars hebben zich direct toegang weten te verschaffen tot de natuurlijke rijkdommen en in het duister de hele zaak snel geplunderd. Alles weg! Toe maar, stelletje uitvreters! Die lekkerbekken veroorzaken met hun bolle buiken nu een reuze schuldenlast. Het volk boet voor hun euveldaden, ja, boet. Het geld dat over was en gespaard kon worden voor slechtere tijden is opgesoupeerd om herkozen te worden en de macht te behouden. Instituties, die moesten waken, zijn opzettelijk verzwakt of uitgeschakeld, zoals waakhonden door dieven worden bedwelmd of vergiftigd, om ongestraft te kunnen graaien en stelen. Gekochte bruggen waren niet zo duur, maar ze zijn het volk wel duur komen te staan door omkoperij. De leidinggevenden zwijgen en houden hun vermogen geheim. Ze falen als leiders maar doen er alles aan om niet te vallen, want ze willen ongestraft door gaan met hun ondoorzichtige plannen. Ze zijn ‘arm’ maar maken enorme kosten.
Hoe te ontsnappen aan deze vloek. Hierover zijn boeken geschreven, zoals de Bijbel. Nog ouder en omvangrijker is de Vedische literatuur. Ook de westerse verlichtingsfilosofie heeft ons geleerd hoe men moreel rijp kan worden, zichzelf kan beteugelen, bedwingen en dienstbaar maken. Het gaat in feite over dharma, de juiste manier van leven om vrijheid te bereiken. Dharma is als fijne zijde, het glipt steeds uit je handen, je moet je dus steeds afvragen of je op de juiste weg zit. Die weg begint met het mysterieuze ‘tat tvam asi’, Sanskriet voor: dat ben jij. Dat is de basis van alle moraal: het lijden van de ander is ook jouw lijden. Het onrecht dat medemens of dier wordt aangedaan, doet jou ook pijn. Dit is de oorsprong van gerechtigheid en de wettelijke orde. Als dit ontbreekt, krijg je een staat van bedriegers en bedrogenen.
In Suriname is de wettelijke orde opzettelijk verzwakt en vervangen door een ‘neks-no-fout’ en ‘zand-erover’ ideologie. Schroom heeft het hart verlaten en bandeloosheid is binnengetreden. Het onrecht draagt misschien nog wel het masker van medelijden of naastenliefde (‘ik hou van u!’, ‘ik werk voor u!’, ‘ik bid voor u!’), maar daarachter gaan onfrisse zaken schuil, die land en volk schade toebrengen. Een cultuur van straffeloosheid heeft slechte karakters naar boven komen doen drijven. De bovenwereld heeft de onderwereld de hand gereikt.
Om te ontsnappen aan de vloek moeten op de eerste plaats slot en ketting weer stevig op de rechtstaat worden aangebracht. Een stevige rechtstaat dwingt mensen van hoog tot laag om zich goed te gedragen. Maar een wet kan iemand niet van binnen veranderen. Mensen die van nature of door een verkeerde opvoeding slecht zijn, zullen nooit goed worden en moeten daarom altijd goed in de gaten worden gehouden. Ze mogen niet in aanmerking komen voor bepaalde openbare functies, want hun slechte daden volgen ze als hun schaduw. Zodra ze de kans krijgen, zullen ze de wetten weer overtreden of in hun eigenbelang wijzigen. Slechte karakters herken je aan hun slechte daden, niet aan hun woorden. Wie niet door schade en schande wijs wil worden, en problemen voor wil zijn, moet uitzoeken wat iemand in zijn verleden heeft uitgespookt. Er zijn politici die zo weer het geld zullen “bossen” als ze de gelegenheid krijgen. Zo onveranderlijk is karakter. Je moet direct breken met zulke mensen. Iedereen verdient een tweede kans, maar niet in de positie waarin men in de verleiding komt en schade kan veroorzaken. De huidige crisis is het gevolg van slechte daden in het verleden. Noem het karma. De alarmbellen zijn genegeerd en een gezelschap van verdacht allooi mocht weer zitting nemen in het bestuur. Als door slechte daden de persoon, of zijn eigendom, of zijn eer niet in gevaar komt, dan zullen anderen proberen hetzelfde te doen, want mensen zijn na-apers. De onbeschoftheid neemt dan toe. Het wordt een staat van orang-oetans.
Straffeloosheid werkt nooit verzoenend en reinigend. Het afronden van het Decembermoordenproces kan daarom bijdragen om te ontsnappen aan de vloek. Het kan de moraal verstevigen. Het zal goed zijn voor het zielenheil als de geschiedenis van die moorden uit de doeken wordt gedaan en de verdachten voor de rechter verantwoording afleggen. Geestelijke leiders kunnen de lijst van degenen die zijn vermoord, gebruiken bij hun preken over gerechtigheid en naastenliefde. Rechtvaardigheid is simpel: de deugd wordt beloond, de ondeugd gestraft. De beloning is ook simpel: de overtuiging dat men zijn plicht heeft gedaan, innerlijke rust en vrede, applaus en vriendschap van beschaafde mensen.
De innige band die geloof en politiek hebben gekregen, heeft ook bijgedragen aan het onfatsoen. De door ‘lanti’ betaalde geestelijk adviseur van de president heeft zich eerder onverdraagzaam betoond tegenover andersdenkenden, die in zijn ogen staatsvijanden waren, een woord dat ondertonen heeft van geweld, en deed denken aan de Rwandese genocide, waarin door zulke propaganda de basis werd gelegd voor afslachting van de medeburgers. De innige band wekt ook de indruk dat een religieuze organisatie wordt voorgetrokken. Tevens werd het idee verkondigd dat het politieke gezag van de president direct is afgeleid van God. Wat een onbeschoftheid! God zendt toch geen politieke leiders, evenmin als Hij economische ellende veroorzaakt?! De huidige crisis is de som van machthebber, corruptie, straffeloosheid, onwetendheid en nationale tweespalt.
Suriname maakt een onzekere en besluiteloze indruk. Het land dobbert. Er zijn grofweg twee partijen. Het ene deel wil omhoog langs de weg van het redenerende verstand en gerechtigheid, het andere deel lokt omlaag en verlustigt zich in lage gevoelens en bevrediging van zelfzuchtige verlangens. Het is de strijd tussen goed en kwaad. Personen die onwaardige bestuurders prijzen als een geschenk uit de hemel, zijn zelf ook onwaardig. Erasmus zou zeggen: ezels schuren ezels, ze zwaaien elkaar onverdiende lof toe. Moge binnenkort in Suriname de godin van de Gerechtigheid opnieuw geboren worden en mag zij altijd bij de goden van Suriname blijven zitten, zodat niemand haar ooit zal durven verkrachten.
D. Balraadjsing

error: Kopiëren mag niet!