In 1987 kwam, na zeven jaar militair bewind, een nieuwe grondwet tot stand waarmee een aanvang werd gemaakt met het herstel van de democratische rechtsorde. Suriname heeft vanaf 1949 tot aan de militaire coup in 1980 steeds een volksvertegenwoordiging gehad,voortgekomen uit algemene,vrije en geheime verkiezingen. De Staat werd door het recht beheerst en de gewapende machten stonden onder controle van het gekozen burgerlijk gezag. Suriname was toen ,tot 1975 een parlementire democratie. Een staat ,waar de parlementaire democratische regeermethode in wet en recht verankerd is. Het parlement was hoogste orgaan van Staat: zij had de bevoegdheid om een minister en de minister-president (de regering) ,bij verlies van de meerderheid in het parlement naar huis te sturen. De parlementaire democratie geeft inhoud en invulling aan de rechtsstaat: een staat waarin de heerschappij of suprematie van het recht voor ieder en allen gelijkelijk geldt.Een staat waarin overheid en onderdanen gelijkelijk onderworpen zijn aan de regels van het recht. Hier tegenover staat een dictatuur-machts-politiestaat.
De Republiek Suriname is vanaf 1975 een zelfstandige,onafhankelijke ,souvereine staat. Is Suriname een democratische rechtsstaat? Heeft het volk , de volkswil via het parlement de hoogste beslissingsmacht? Neen, het parlement (DNA) heeft niet de bevoegheid om een president-vice president,minister of de algehele zittende regering naar huis te sturen. De afzetbaarheid (afzettings procedure) is vanaf 1987 nergens in de wet geregeld. . De democratische rechtsstaat is de ideaalstaat,die wel nimmer en nergens perfect zal zijn.De democratische rechtsstaat is niettemin de beste omdat een betere er (nog )niet is. Francis Fukuyama ,een Amerikaanse politieke filosoof van Japanse afkomst en de Amerikaanse politicoloog Samuel Huntington hebben een paar wereldbekende boeken geschreven en gepubliceerd. Fukuyama zegt dat er veel verschil van mening bestaan , maar over een ding is iedereen het eens : de liberale democratie – democratische rechtsstaat is de verkieslijkste vorm van regering. De democratische rechtsstaat heeft op alle plaatsen in de wereld, in alle culturen, rivalen weten te overwinnen. Of het nu gaat om de erfelijke monarchie, het fascisme of het communisme , de democratische rechtsstaat heeft geen serieuze uitdagers meer.De democratische rechtsstaat is het einde van de ideologische evolutie van de mensheid.We leven daarom aan het “einde van de geschiedenis”, aldus Fukuyama. Lord Acton (1887)…”dat alle macht ertoe neigt om te corrumperen en dat absolute macht absoluut corrumpeert….” (“all power tends to corrupt, absolute power corrupts absolutely….”).
Het parlementaire stelsel met ministeriele verantwoordelijkheid is het model van de landen van West-Europa.Hoogste macht berust bij het parlement en niet bij een willekeurige staatshoofd of president. De parlementaire positie,de kwantiteit en de kwaliteit van het Parlement van Suriname behoeven herziening en verbetering. Het niveau in het algemeen , opleidingsniveau en kennisniveau van de volksvertegenwoordigers ,moraal en ethiek is vanaf 1987 behoorlijk geerodeerd. De productiviteit moet worden verhoogd, zij moeten invulling geven aan hun wetgevingsbevoegdheid en overgaan tot daadwerkelijke controle van de regering . In geen geval behoort een volksvertegenwoordiger uitsluitend een verlengstuk van de regering te zijn.
De onderdanen,burgers en stemgrechtigde kiezers hebben bewezen dat zij haar burgerlijke plichten nakomt.Bij de laatstgehouden algemene verkiezingen in mei 2015 was de opkomts 75 % van het totaal aantal kiezers. De Nationale Assemblee vertegenwoordigt het volk van de Republiek Suriname en brengt de soevereine wil van de natie tot uitdrukking. Zij moet en behoort het hoogste orgaan van de Staat te zijn en de volkswil tot uiting te brengen. En niet de wil van een regering of een president.
Doctor Jules Sedney: “ ..de zwakke kanten van het parlementaire stelsel komen het sterkst tot uitdrukking wanneer de beslissing over meerderheid dan wel minderheid terechtkomt bij personen en bij politieke partijen die het beschavingsniveau missen dat bij het stelsel hoort. Zij bezondigen zich dan steevast aan politieke chantage en overlopen, en brengen stabiliteit van de regering en soms van de gehele samenleving in gevaar…..”
Sedney schrijft verder “… het parlementaire stelsel vereist, om goed te functioneren een solide democratische onderbouw en een hoogstaande publieke moraal van degenen die hem uitdragen. Het gaat immers om het gehoorzamen van wetten, eerbiedigen van tradities, nakomen van afspraken en inlossen van beloften”. Het stelsel is even deugdelijk als de democratie waarop het rust. Democratie is een beschavingsproduct en hoewel wij in Suriname nog niet het volle traject hebben afgelegd en er nog veel te leren en te gewennen valt, tonen de voorbeelden uit de Surinaamse politieke praktijk aan dat het parlementaire stelsel in de jaren 1949 tot 1980 goed heeft gefunctioneerd en dat degenen die hem hebben uitgedragen het vereiste beschavingsniveau bezaten.
Leendert Doerga
