De gepubliceerde salarisstrook op social media (foto) van de ex-directeur van Staatsolie, dr. Eddy Jharap, die ik met toestemming van hem plaats, is de hoofdaanleiding tot deze publicatie. Ik bespreek een “voor de dag van morgen analyse”, waarbij ik enkele grootverdieners bij de CBvS “openbaar” maak. Staatsolie en CBvS hebben een band met elkaar. Een “buis”, de “monetaire buis”, noem ik deze gemakshalve. Hoge olie-inkomsten zorgen voor groei van monetaire reserve. Deze reserve is de koopkrachtdekking van onze munt. De munt, de SRD, is het betaalmiddel van het loon. Wij hebben nu volgens critici 4 koersen, 3 monetaristen, 2,5 devaluaties en vingerwijzingen. Echter zijn er tot nu toe 0,0 oplossingen. Er zijn ook diverse financieringen. We kregen een storende orkaan op deze buis: de speurtocht voor een nieuw governor. Per 1 februari a.s. is dit zoeklichtmanagement ten einde. Er komen 3 deskundigen formeel bij de CBvS. Wij hebben echter wel governors, zelfs meerdere en duurdere “governors” bij de CBvS?
Omdat ik eerder voor de media analyses met auditobjecten en -aspecten heb behandeld (over leningenplafond, begrotingen, jaarredes, rekenkamerverslag etc.) gericht op het prudent maken van economie en finance, zet ik de kwestie van het loongebouw bij de CBvS, vooral de maximumlonen en fee’s, ook in het voetlicht. Waarom? Omdat, wij nu een crisisteam hebben: Gersie, Caram, Tjon-Ahing. Zij hebben alle informatie nodig. Ook de informatie dat er meerdere “governors” bij de CBvS “werkzaam” zijn. Maar de gemeenschap moet ook weten dat, “iemand” bij CBvS al jaren USD 36.000 per maand verdient. En dat is niet een Surinaamse econoom of bedrijf. Hoe is dit mogelijk? Het regent aan verspillingen en valutavlucht. “Wij zijn moe” klaagt en de voorgestelde crisismaatregelen (over bezuinigingen) komen niet. Deze moeten niet alleen komen, deze moeten snel komen.
Deze bijdrage is een beloofde. Deze heeft als karakter een open verzoek om lonen, betaald uit zuur geïnde belastingcenten of personele staatsuitgaven, te verantwoorden. Een rechtvaardige inkomensverdeling. Geen ongerechtvaardigde verrijking ten koste van Suriname(rs). Dit verzoek is gericht aan alle economisch-financieel toezichthoudende autoriteiten, maar vooral aan het meest machtige “controle-instituut”, het parlement.
Het beoogde ordeningsprincipe is: we moeten transparant(er), zuinig(er) en vooral eerlijk(er) omgaan met staatsfinanciën. Als wij minimumlonen hebben, dienen wij ook de maxima goed te regelen. We kennen nu de maximalonen van de directie van: CBvS, AZP, EBS en SWM. Maar kunnen wij zeggen: samen weten wij alles? Vooral in de huidige precaire omstandigheden zijn de middelen zeer welkom. Minimaal voor evaluatie en effectmeting. We hebben verzuimd om een spaarfonds in te stellen.
Het commentaar is niet persoonlijk bedoeld. Er is helemaal geen jaloezie bij. Het is evenmin de bedoeling om (wie dan ook van) de CBvS of anderen kwetsend te bespreken. Vanuit mijn ervaring, vakgebied en functie ben ik ervan bewust en zal ik het nooit doen. Economie moeten wij samen verheffen. Economie moet je doen, economie moet je publiceren.
Het heeft ook als invalshoek: auditen, besparingen en (nationale) hardwerkende economen van CBvS, Minfin, Clad, BAD, Belastingdienst, Rekenkamer etc. (gelijk)waardig(er) te belonen. Dat er noodzakelijke finance-audits, vooral in crises, worden uitgevoerd ter bezuiniging of verhoging van inkomsten, is logisch en reëel. Dat moeten wij met zijn allen “samen doen”. Dit “samen doen” vraagt de president ook.
Ik besef, er is geen wetgeving ‘openbaarheid van bestuur’. De DNA heeft geen organieke wet enquêterecht. Maar als de loonstroken van president, regering, DNA-leden, parastatale bedrijven zoals EBS en SWM, maar ook van E. Jharap (best captain of industry), geopenbaard zijn, waarom niet van alle anderen die door ons arm gemaakte Staat worden betaald? Arm blijft in eigen land, rijk gaat naar buitenland. Dit mag niet. In je eigen bedrijf mag het loon privé zijn. Maar vanuit de Staat niet.
Zei het DNA-lid Parmesar niet, dat in een bedrijf bijkans 26x maandloon, als jaarsalaris, wordt getoucheerd?
Meldde het DNA-lid A. Misiekaba niet, dat Staatsolie op de operatietafel moet?
Wil Minister Peneux, contracten van Adek niet inzien?
Ik zwijg en wacht het onderzoek over de bezoldiging bij SBB af. De volledige ondersteuning voor dit soort onderzoeken.
Bij vele bedrijven en ministeries zeggen we: de jaarrekening komt later. Of, het is bij Clad in onderzoek.
Minimaal moeten m.i. alle (groot)verdieners verbonden aan de Staat, melden, hoeveel zij verdienen en of zij belastingen afdragen aan de staatskas. De discussie is niet, of je recht hebt op een loon, of je fee marktconform is, maar de kwestie is: is het hoge loon rechtvaardig?. Heeft “men” gepresteerd met duidelijke targets en prestaties voor Suriname? Mag de Ecofin wereld, als ook de Inspecteur Loonbelasting, meer weten en uitrekenen voor het volk? Waar blijft de prestatiedialoog? Je kunt dan achteraf HRM beleid aanpassen en het loongebouw updaten en beoordelen. Bijvoorbeeld gratificaties of prestatiebonus zijn betere instrumenten.
Hoofdoorzaak van de huidige financieel economische crisis is het verkwistend beleid van de overheid. Belangrijke uitgavenposten zijn de personeelslasten, lonen en consultancy fee. Kent u de verschillende fee en/of (verkwistende) betalingen nog:
De externe juristen van de Alcoa deal uit Parijs, ontvingen 1 mln. USD (de MOU is nu ingetrokken)? Aan het adviesbureau K van het vorig kabinet is een flink bedrag betaald, waarschijnlijk tonnen euro. De courtage aan de makelaar, voor aankoop van ambassadepand in Parijs, t.w.v. USD 6 miljoen, was fors. Ik noem slechts 3 de essentie is, wij kunnen door te bezuinigen nu de economie een handje helpen.
6 governors
Indien mijn bronnen juist zijn, heeft de CBvS, enkele grootverdieners. Deze deskundigen verdien(d)en individueel meer dan elke governor die Suriname vanaf 1957 heeft gekend.
De volgende 6 presidenten van de CBvS, in 8 tijdvakken, heeft Suriname gekend:
• G. A. Hoefdraad (september 2010 -augustus 2015);
• A. E. Telting (september 2000 -augustus 2010);
• H.O. Goedschalk (januari 1997 -augustus 2000);
• A. E.Telting (maart 1994 -december 1996);
• H.O. Goedschalk (januari (1985 -januari 1994);
• J. Sedney (december 1980 -januari 1983);
• R.V.M. de Miranda (juli 1963 -december 1980);
• R.W. Groenman (april 1957 -oktober 1961).
Op Governor GH na, heeft geen van deze ex-governors vaste hoge lonen in USD of euro verdiend. Het hoogste salaris van al deze zes namen, verdeeld over 8 tijdvakken, is toebedeeld aan GH. Hij verdiende bruto ongeveer USD 23.880. Het netto bedrag, USD 16.234 werd overgemaakt op zijn privérekening bij de Federal Bank van de USA. In totaal is aan nettoloon door GH ontvangen: 58 maanden x 16.234 = USD 940.000.
Hoe maak je dit geld op na vijf jaar werken? En waarom onttrekt men bijkans USD 1 miljoen uit de in armoede verkerende economie van Suriname? Maar er is nog meer…….
De monetaire reserve daalt zienderogen. De grootverdieners bij de CBvS zijn groter dan governor GH. Kan dit wel? Indien ja, mag en zal dit doorgaan? De feitelijke governors, vaak de stand-ins van de governor, waren en zijn er nog steeds. Zij hebben een groot netwerk (o.a. bij IMF, WB) en zijn ook verantwoordelijk voor de prachtige creditratingsteksten bij kredietbeoordelaars, financial stability informatie in magazines en reorganisaties bij de CBvS. Zij zijn speciale deskundigen en/of adviseurs. Zij hebben ook de nodige netwerkcontacten in Washington DC. Het loon is hun goed recht. Alle waardering hiervoor. Aan de creditrating bureaus wordt per rating betaald, plus nog aan deze adviseurs. De uitslag van de economie na 60 maanden is bekend: deze kromp met muntdepreciatie, valutadalingen, monetaire financiering en koopkrachtverzakkingen. Maar het allerbelangrijkste is onlangs bekend geworden: de informatie klopte niet volgens de minister van Financiën. De president sprak vorig week over interpretatieverschillen.
Hier volgen enkele voorbeelden van consultants, buitenlandse of Surinaamse bedrijven of personen die op de maandelijkse betaalrekening staan. In het kader van (internationale) privacygegevens en ter bescherming van hun baan in de toekomst, wordt enkel de afkorting vermeld. Naam consultant:
• Wh. O USD 36.000, =
• BFK USD 20.835, =
• DvL USD 12.200, = + 8% OB
• NM N.V. USD 9.000, = + 8% OB
• FM USD 10.000, =
• EP euro 12.000, =
• JTB euro 12.000, =
• RS euro 4.000, =
• LDL USD 4.000, =
• Sti SRD 12.000, =
• CM SRD 38.000, =
• LW euro 5.000, =
Ik informeer u mij via mijn netwerk: WO en BFK zijn de informele governors uit het buitenland. Totaal goed voor USD 56.835 p/m. GH is slechts een Surinaamse naam. In totaal gaat het (incl. GH), afgerond om: USD 107.000, Euro 33.000 en SRD 50.000 per maand. Ik reken niet uit, x zoveel jaren. Ook niet het totaal aan gezamenlijke consultancy fee. Doet u dat zelf. De vraag is: Wat is dan eigenlijk de bijdrage geweest van deze consultants gezien de precaire economische situatie inclusief monetaire malaise waarin ons land zich momenteel bevindt?
Ik zet zowel de kop van dit artikel evenals de opsomming met 4 vraagtekens, met het verzoek voor viertal onderzoek:
Audits vanuit: Clad, Rekenkamer, kabinet President en DNA. Ik beschuldig niet, ik vraag om onderzoek.
Maar u snapt, als ik over de afkortingen van de namen beschik, dan ken ik de namen ook. Bij 2 van hen, ken ik het detail over OB? Dit is ook een signaal voor onderzoekers. Als minister Rusland informatie heeft achtergehouden, moet hij deze informatie over deze lasten ook kennen? De exacte indiensttreding, contractperiode of wijze van inhuren van deze grootverdieners zijn variabel. Het gaat om maandelijkse fee. De betalingstrajecten zijn twee, waaronder vanuit de afdeling buitenland. Van enkele consultants zijn de contracten vervallen, dus zonder verlenging. Pikant detail is: sommige van deze adviseurs zijn nu verhuisd naar het Ministerie van Financiën. De CBvS schiet de fee voor. Ondanks dat de CBvS in nood zit, heeft de CBvS in de periode nov en dec. 2015 enkele tientallen duizenden srd’s aan donaties verstrekt. Hoe kan dit? Ik hoop dat de nieuw governor openheid van zaken geeft aan de media. Dit zijn geen “one million dollar questions”, maar the one million dollar is wel weg?
De Nationale Econoom
Een gemiddelde starter, BSc. econoom in Suriname bij de CBvS bank verdient ongeveer SRD 3000 en een MSc. econoom meer. Een hoger kaderlid van Minfin nog minder. Vergelijkt u als lezer, de verschillen! Is dit wel rechtvaardig? Is dit wel eerlijk ten opzichte van andere verdieners in de samenleving? We kennen de discussie, in de jaren ’90, met de technische bijstanders uit Nederland in het kader van Ned-Sur FinFin project. Regering Wijdenbosch heeft hun toen hen naar huis gestuurd. Zij verdienden uit de verdragsmiddelen. De huidige adviseurs van de CBvS, verdienen uit onze precaire nationale inkomsten. Zij verdienen meer dan de Adviseurs van Staat bij het Kabinet van de President. We moeten de nationale econoom beschermen en m.i. terug gaan naar de situatie van ex-governor Telting. Hij verdiende toen veel minder (volgens bron: SRD 25.000 of euro 6.500). We willen toch meer eigen Surinaamse producten en productie?
Historie
De Centrale Bank van Suriname, opgericht op 1 april 1957, vervult een belangrijke rol in de Surinaamse economie. De CBvS is een unieke financiële instelling. Centrale Banken zijn geen commerciële banken, nergens op de wereld. De Bank functioneert als een monetaire instelling en heeft de taak om Surinaams geld in omloop te brengen. De CBvS is ook de bewaarder en spaarder van de monetaire reserves. Zij zorgt ervoor dat er voldoende goud en deviezen aanwezig zijn om te kunnen voldoen aan de externe betalingsverplichtingen van Suriname. De CBvS ziet erop toe dat de stabiliteit van de waarde van de Surinaamse munt in binnen- en buitenland wordt gewaarborgd. Voor het volk, bedrijfsleven en consument. Ook historisch is CBvS belangrijk. Voor 1957 was er ook geld in omloop in de Surinaamse economie. De eerste munt werd in 1679 geslagen, en werd de Papegaaienmunt genoemd.
Toen de economie groeide en er meer werd gehandeld, geleend en gespaard, werd duidelijk dat er meer geld in omloop moest worden gebracht. Daarom werd in 1865 De Surinaamsche Bank (DSB) opgericht. Suriname had behoefte aan meer bevoegdheden ten aanzien van het uitgeven, controleren en waarborgen van het geld dat in omloop was. Daarom werd uiteindelijk de Centrale Bank van Suriname opgericht, een onafhankelijke instelling met de deskundigheid om de waarde van de Surinaamse munt veilig en stabiel te houden.
Nu hebben wij de SRD. We moeten de CBvS en SRD: beschermen, bewaken, koesteren. Maar vooral haar personeel moet goed verdienen. Niet buitenproportioneel. Ooit zal er binnen de Caricom een volwaardig monetaire unie komen, met een ander munt.
Onderzoekwaardig
Om het bovenstaande “grootverdieners loongebouw” op waarheid te toetsen zijn er dus verscherpte toezicht en accountants nodig. Ik praat niet over fraud auditing of forensische accountancy. Een econoom tevens bestuurslid van de VES had het over kapitaalvlucht. Ik verzoek dat Clad een onafhankelijk onderzoek instelt, of dat het parlement het maximumloon bespreekbaar en verder codificeert. Als 5 DNA-leden samen met Rekenkamer nu lopen richting CBvS en de informatie bij de Belastingdienst opvragen, dan zult u weten waarom er geen geld is in Suriname. Het onderzoek is binnen 24 uur af te ronden, met een professionele (RA) auditor: 1 check van de contracten, 1 check bij de overmakingsbank en 1 check bij de loon/omzetbelastinginspecteur. Als de wetgeving dat belet, kan er spoed auditwetgeving worden opgesteld.
Verontschuldiging
Indien het al bovenstaande onjuist is, of mijn bronnen verkeerd zijn, zal ik – als analist en commentator – via de media mijn verontschuldigingen aanbieden. Hier heb ik geen totaal geen moeite mee. Geen enkel (buitenlandse) deskundige moet worden ontslagen. Het is buiten hun schuld om. Wellicht zijn er prestatiecontracten en is de Staat bewust niet zuinig. Of er is te weinig HRM wijsheid. De essentie is (indien waar), dat het onbevattelijk tragisch is, dat met de s ’landsinkomsten zo wordt omgegaan. Al heeft de president geen moeite mee, dat iemand meer dan hem verdient, zoals hij zei. Feit is: wij houden daarom akelig weinig over. Na de loononthulling van Jharap is de vraag, wie volgt? We hebben leningenplafond en kredietplafond, welke wettelijk gepubliceerd worden. Waarom geen loonplafond? De nieuwe governor heeft veel onderzoekswerk te doen! Wel moet hij beginnen met een 1ste test: de beste betaalrekening voor zichzelf (hij krijgt Telting’s salaris) of voor de meerdere governors.
Robby Makka
*Ik heb 8 jaren lang, (nauw) samengewerkt met de CBvS, ook met de Presidenten van toen, Telting en Goedschalk.
Tijdens 8 begrotingen hebben wij in de DNA antwoordbijdragen geleverd. Samen met de staf van Financiën hebben enkele deskundigen toen Acafin (ten tijde van Wijdenbosch) opgericht, de academici van Financiën, voor betere waardering en lonen.
Wij kregen ook een eenmalige lumpsum. De ongelijke lonen zouden stoppen. Ecofin kader moest beter verdienen. Dit is niet verder opgepakt. Middels dit soort commentaren/annotaties moeten wij de economie van Suriname samen ordenen. Veel nationale economen zijn bang voor represaille en om informatie door te geven. Ik fungeer als financieel-economisch analist, de analyse kan een nabeschouwing zijn, maar ook een voorbeschouwing.
