Het begrip rechtstaat is volgens de rechtssociologie een zeer complex begrip. Dit heeft tot gevolg dat dit begrip op diverse wijzen kan worden ingevuld. In de minimalistische tevens “hardste” en “leegste” versie heeft betrekking op een situatie waarin het overheidshandelen gebaseerd is op een wettelijke bepaling. In maximalistische versies is het overheidshandelen niet alleen gestoeld op de wet maar moet dit ook de toets van het recht doorstaan. Hierbij wordt o.a. gedacht aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur en grondrechten (klassieke en moderne).
Uit de literatuur kunnen wij o.a. de volgende elementen distilleren die kenmerkend zijn voor een rechtstaat: rechtszekerheid, gelijkheid, mensenrechten, handhaving, deugdelijke regelgeving, democratie, goede volksvertegenwoordiging, effectief bestuur, transparantie en openbaarheid van bestuur
Het hoofddoel van een rechtstaat is om ervoor te zorgen dat er welvaart en welzijn is voor haar onderdanen. Dit is onder andere terug te vinden in de Declaration of Johansburg. In het Engels is het sustainabale development. De moderne opvatting van sustainabale development kan in drie poten worden verdeeld namelijk: een economische poot, een sociaal maatschappelijke poot en een milieu poot.
Elke rechtstaat zal de volgende toets moeten weerstaan:
-Elke overheidshandelen moet niet alleen binnen de grenzen van het recht zijn, maar ook een wettelijke grondslag hebben.
-De staatsorganisatie dient te berusten op het beginsel van machten verdeling. In dit concept toezicht op elkaar uitoefenen.
-Fundamentele rechten dienen gewaarborgd te zijn d.m.v. grondrechten, zodat zij ook grenzen kunnen stellen aan de bevoegdheid van de wetgever zelf.
-De burger moet te allen tijde naar de onafhankelijke rechter kunnen stappen ter toetsing van de rechtmatigheid van elke overheidsoptreden, waardoor hij in zijn belang is getroffen.
Deze eisen hangen nauw met elkaar samen en overlappen elkaar. De rechtstaat eisen zijn in de loop der tijden vervlochten in democratische principes. Maar het is beter deze begrippen van elkaar gescheiden te houden.
Tot slot wil ik eraan toevoegen dat regels van Sein (is) niet altijd regels van Sollen (behoren) zijn, het is daarom van belang dat dit fragiel stelsel voortdurend wordt bewaakt, en dat de bewakers van de rechtstaat hun plicht niet verzaken.
Fariq Mohamed N. Ilahi LL.B
(Student Master in Education and Research
for Sustainable Development)
