Met de politieke ontwikkelingen in de USA de afgelopen weken is de Jodenvervolging in Europa in de eerste helft van de vorige eeuw en de opkomst daarvan recent in een nieuw licht komen te staan. De Jodenvervolging heeft geleid tot heel veel leed, de genocide van de joden heeft geleid tot de dood van 6 miljoen personen uit voornamelijk west en midden Europa en het wordt aangeduid als de (joodse) Holocaust. Er zijn personen en bewegingen die de Holocaust aanmerken als te zijn een verzinsel of een complot. De laatste jaren is ook een anti-Joodse beweging opgekomen, die aangeduid wordt als het antisemitisme. De vervolging en de genocide gepleegd op de joden door Nazi-Duitsland onder Hitler (en Himmler) is een nieuw licht komen te staan, ook door de ‘stance’ (de halsstarrige houding) van Israël tegenover de Palestijnen. Door de houding van Israël, de USA en de westerse wereld en de onderlinge verdeeldheid en corruptie van de Palestijnen zelf, is er nog geen Palestijnse staat. Hierop komen we een andere keer terug.
Maar nu terug naar de Holocaust zelf. Het is met de informatie die we voor handen hebben en de mogelijkheid van de burgers in de wereld nu om informatie zelf te verifiëren, onvoorstelbaar hoe er nog mensen zijn in zelfs landen met een hoge ontwikkelingsgraad die het bestaan van de Holocaust in twijfel trekken. Er zijn duizenden getuigenissen van mensen die in de landen tussen de vervolgde joden woonden, mensen die nabij de concentratiekampen woonden, nabij getto’s woonden zoals die van Warsaw in Polen en van overlevenden die net konden worden bevrijd toen de tweede wereldoorlog werd beslist in het nadeel van de Duitsers. Maar er zijn ook getuigenissen van joden die vluchtten en waren ondergedoken en van de duizenden joodse kinderen die weg mochten naar het veiligere Engeland en soms hun ouders nooit meer terugzagen, omdat die in de concentratiekwampen werden vermoord door de Duitsers. Uit de documenten werd het bewijs gevonden van het bestaan van de concentratiekampen en het plan om het joodse volk uit te moorden. De stille getuigen zijn er nog als herinnering van deze donkere tijd in de menselijke geschiedenis nog eens 100 jaar terug in de tijd. De Holocaust is voorbij, het joodse volk heeft een eigen machtige staat, maar wat aan de Holocaust ten grondslag lag is niet voorbij: haat en discriminatie op basis van afkomst en religie met als pleger de staat. Het meest recente voorbeeld hiervan is de vervolging van de Rohingya moslims door de Boeddhistische nationalist Aung Sang Suu Kyi die zelf onder huisarrest zat en steeds klaagde over haar burgerrechten. Een ander voorbeeld is de internering en dwangarbeid van miljoenen Chinese moslims, de Oeigoeren. In de wereldgeschiedenis neemt Suriname een bijzondere plaats in wanneer het gaat om de bescherming van joden: Suriname was namelijk een beschermhaard van deze groep uit Europa (Spanje, Engeland, Nederland, Portugal, Italië) en ook via Brazilië. De tekens van hun aanwezigheid zijn hier duidelijk aanwezig in de vorm van de Synagoge en Jodensavanne. Maar er is geen noemenswaardige erkenning vanuit Israël voor de rol die het kleine land Suriname speelde in de bescherming van de Jodenvervolging in de 17de en 18de eeuw. Jodensavanne staat al sinds 1999 op de lijst voor Werelderfgoed van de Unesco. De site heeft een bijzondere universele waarde voor de mensheid. Het is de enige plaats in de Amerika’s waar 17de-eeuwse Joden een autonome nederzetting hebben gehad, waarin vrijheid van godsdienst, rechtspraak en zelfs een eigen militie aanwezig waren.
De Holocaust, ook wel Shoah, Shoa of Sjoa (Hebreeuws: Ha-Shoah) genoemd, was de systematische Jodenvervolging en genocide door de nazi’s en hun bondgenoten voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de overheersing door nazi-Duitsland werden er tussen de 5,1 en 6 miljoen Europese Joden vermoord uit 19 landen rondom Duitsland. De moorden vonden grotendeels plaats in vernietigingskampen in gaskamers en bij massa-executies. Naast Joden werden ook andere groepen al dan niet systematisch vermoord, zoals homoseksuelen, Esperantisten, zigeuners, “economisch onwaardigen”, Russen, etnische Polen, gehandicapten, Jehova’s getuigen, Vrije Bijbelonderzoekers, vakbondsleden, vrijmetselaars, communisten, Spaanse republikeinen, Serven, Quakers en mensen die zich verzetten tegen de nazi’s (tussen 5 tot 11 miljoen mensen). Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog was de economie van het Duitse Keizerrijk uitgeput en het leger op instorten. Uiteindelijk ontketenden soldaten en arbeiders de Novemberrevolutie, waarbij de keizer werd afgezet en de Weimarrepubliek werd uitgeroepen. De interim-regering sloot eerst een wapenstilstand en uiteindelijk het Verdrag van Versailles met de Geallieerden in 1919. Miljoenen Duitsers voelden zich zwaar vernederd dat men de strijd had verloren. De schuld van de nederlaag lag volgens het Duitse leger bij de marxisten die verraad hadden gepleegd. Aangezien Karl Marx een Jood was, meende Hitler dat het marxisme een Joods complot tegen Duitsland. Het Duitse verlies was de schuld van de Joden. In zijn boek Mein Kampf (1924) beweerde hij dat de oorlog niet zou zijn verloren als de Duitsers “12- tot 15 duizend van deze Hebreeuwse volksbedervers een paar gifgasaanvallen had laten doormaken”. Dit gedachtegoed werd verder uitgewerkt in politieke programma’s en leidde uiteindelijk tot de daadwerkelijke Holocaust. Dit is een les voor ons om voorzichtig te zijn met het hokjesidee en om groepen te stigmatiseren. Voor de grote Surinaamse politieke partijen is het aangeraden om zich met hun kaders goed te laten inlichten over de achtergronden en het fenomeen van de Holocaust. Sinds 2007 wordt jaarlijks 27 januari herdacht als de Internationale Herdenkingsdag voor de Holocaust, met relatief weinig tot geen activiteiten in Suriname en dat valt wel te betreuren. Huiswerk hier dus voor de Interreligieuze Raad in Suriname (Iris).
