Ik woonde een kerkdienst bij van een man die plotseling was overleden. Zoals gewoonlijk worden er tijdens zo’n dienst alleen maar positieve dingen over de overledene opgesomd. Terwijl de dominee alleen lof zwaaide over de overledene, hoorde ik plots heel duidelijk iemand achter mij mompelen: “Ja ja, over de doden niets anders dan goeds. Ze hadden mij op die kansel moeten plaatsen dan hadden de mensen ook de keerzijde van de medaille gehoord.” Iemand naast haar fluisterde: “Sttt, praat niet zo hard, straks hoort iemand je.” Waarop de ander woedend mompelde: “dat is juist de bedoeling, ik wil dat de mensen niet alleen de positieve dingen moeten horen van die ellendeling, maar ook hoe hij mij in jouw huis als zogenaamde stiefvader heeft verkracht.” Gelukkig lukte het de oudere vrouw om de jongere stil te krijgen, daar ik tijdens de dienst niets meer hoorde.
Dit gebeuren liet mij echter niet meer los. Het was duidelijk dat deze man tijdens zijn leven goede en slechte dingen had gedaan en tijdens de dankdienst werden alleen de positieve dingen genoemd. Ik vroeg me echter af of deze man er ooit bij heeft stilgestaan hoe men hem zal herinneren na zijn dood. Het drong tot me door dat de dingen (positieve of negatieve) die je tijdens je leven hebt gedaan, niet stoppen bij je dood. Er zijn mensen waarover men jaren na hun dood nog zeer positief praat. Neem bijvoorbeeld mijn moeder die was wijkverpleegster. Ze is al jaren dood en toch hoor ik mensen nog steeds zeggen: “die vrouw was een goed mens, ze deed zoveel voor de buurt.” Als ik de mensen zo hoor praten, hoor ik dingen die ik niet eens over haar wist. Ik kende haar als een bescheiden mens, iemand die het niet belangrijk vond om ‘een grote naam’ te zijn. Haar positieve invloed schijnt groter te zijn geweest dan ik had gedacht. In een flits begreep ik dat wat zij tijdens haar leven had gezaaid, nog lang niet uitgewerkt was. De vruchten zullen nog lang voort bestaan, ze zullen zichtbaar blijven en zelf weer vruchten dragen. Dit voortbestaan is prachtig als het mooie, positieve dingen zijn. Automatisch vroeg ik me af, hoe het zou zijn als de herinneringen aan een persoon negatief zouden zijn. Want ook die negatieve dingen zullen nog jarenlang vruchten afwerpen. Sommige mensen kan het niets schelen hoe anderen voor of na hun dood over ze denken. Ze vergeten echter dat het niet alleen gaat om hem of haar. De ballast die ze achterlaten werkt door op de naaste familie. Men gaat dus niet alleen zeggen ‘a man datie, was een verkrachter, maar ook tegen zijn kinderen zou er gezegd kunnen worden, ‘o was die verkrachter je vader, a vervloektoe beest, weet je hoeveel levens hij heeft vernietigd.’ Zo’n kind krijgt dan die hebie over haar vader over haar uitgestort. Neem bijvoorbeeld de mannen die sinds 1980 worden herinnerd als landgenoten die dood en leed hebben gezaaid onder landgenoten. Ze zijn dood en hun leider heeft een gedenksteen voor ze opgericht en probeert ze elk jaar weer hardnekkig neer te zetten als revolutionairen die iets goeds voor hun land hebben gedaan. Dat heeft echter niet geholpen. Er zijn mensen die elke keer als ze deze gedenksteen voorbijlopen, blijven zeggen: ”Dat zijn de moordenaars van onze broeders en zusters of kwaad tegen een moeder roepen’ was die moordenaar je zoon?’ Met andere woorden lof en een gedenksteen aan het volk opdringen, zullen niet helpen om positieve gedachten over zulke mensen te creëren. Deze mensen zullen de geschiedenis ingaan op een zeer negatieve manier namelijk als “kondreman sa kier kondreman”. En hun nog levende familieleden zullen die schande moeten dragen
Nog steeds wordt er, na al die jaren, positief over Pengel en Lachmon gesproken. Ze zijn de geschiedenis zeer positief ingegaan. De mensen die nu in de regering zitten en door hun wanbeleid het land de afgrond in hebben geduwd, moeten zich afvragen hoe ze de geschiedenis in willen gaan na hun dood. Ze hebben fouten gemaakt maar ze leven nu nog. Die fouten kunnen dus nog worden hersteld, de leugens kunnen nog worden rechtgezet en verontschuldigingen kunnen nog worden aangeboden aan het volk. Ze hebben de keus om na hun dood de geschiedenis in te gaan als mensen die fouten hebben gemaakt, wanbeleid hebben gevoerd, maar hebben laten zien dat ze die fouten hebben hersteld en zo groot waren om hun verontschuldiging aan het volk aan te bieden. Of ze kunnen worden herinnerd als mannen die die uit waren op macht en eigen belang, jarenlang het volk hebben voorgelogen, bedrogen en bestolen en zich niet hebben ingezet voor herstel en een te groot ego hadden om sorry te zeggen tegen het volk van Suriname.
De gewone man, maar vooral degene in een voorbeeldfunctie, moet zich tijdens het leven beraden hoe hij of zij wil worden herinnerd en wat ze hun nazaten willen nalaten. Weet dus hoe jij je leven doorbrengt, weet wat je zaait tijdens dit leven want de vruchten die daaruit voortkomen zullen zelfs na je dood nog zichtbaar blijven voor jezelf en je familieleden en voor anderen die je hebben gekend.
“Ef yu kamisa no tai steifi, yu no musu go na prei = Bezint eer gij begint.”
Josta Vaseur
