De afgelopen dagen wordt het nieuws mede beheerst door het niet alledaagse incident dat zich heeft voorgedaan voor en op het terrein van de Guyanese ambassade aan de Henck Arronstraat. Als toppunt geldt dat een ambassadeur zijn hemd heeft gescheurd bij schermutselingen, waardoor het geval inmiddels omgedoopt is tot het hemdscheurincident. Vanuit het paasweekend denken we aan het Bijbelse en Koranische verhaal van Jozef en (de vrouw van) Potifar. Ook daar was een hemd gescheurd. Hemden gaan in een schermutseling kapot wanneer eraan wordt getrokken. Iemand is dus aan de ambassadeur gekomen. Was deze persoon of personen in de aanval of in de verdediging? Moest de ambassadeur door eigen mensen of derden tot bedaren worden gebracht, waardoor het hemd het begaf? Of werd aanvallend aan hem getrokken? Of is hij gevallen door een aanval of eigen opvliegend gedrag? De basisregel in de diplomatie is dat door het toelaten van ambassades in de ontvangende staat een stuk terrein via de immuniteit ‘ondoordringbaar’ wordt voor de politie. Het stuk terrein blijft volgens deskundigen formeel territorium van de ontvangstaat. Daarom wordt het binnendringen van een ambassadegebouw niet aangemerkt als een bezetting van een vreemd land (daad van oorlog), maar als een overtreding van internationaal recht. Terreinen van ambassades zijn in beginsel ‘off limits’ voor de justitiële en politieautoriteiten. Door onze vertegenwoordiger bij de VN wordt informeel de nadruk gelegd op de zogenaamde overmoedigheid vanwege wapenbezit. Anderen kijken ook naar de tact waar het allemaal in de diplomatie om draait. Een ambassadeur beschermt zijn territorium met formele protocollen en zou verwijtbaar kunnen zijn als hij zijn hemd laat scheuren, temeer daar niet blijkt dat hij persoonlijk dan wel vanwege de toevallige omstandigheden onderwerp was van een fysieke aanval. Wanneer een hemd van een ambassadeur scheurt in een schermutseling dan is niet alleen voor de ontvangstaat, maar ook voor de zendstaat een gênante situatie ontstaan, die in de diplomatie tot het uiterste wordt vermeden. Suriname kent geen traditie waarbij ambassades het mikpunt zijn van kritiek vanwege bijvoorbeeld het buitenlands beleid van de betreffende landen. Het meest in aanmerking komend voor eventuele betogingen zouden in Suriname o.a. zijn de ambassades van Nederland vanwege de houding van ‘politiek Den Haag’ tegenover ons staatshoofd en de zo nu en dan oplaaiende 100% controle. De USA-ambassade zou ook eens met een protestmanifestatie te maken kunnen krijgen vanwege de Amerikaanse houding in het Midden-Oosten. De kansen hiervoor zijn echter miniem. Ook de Guyanese ambassade past in dit rijtje vanwege eventueel het grensconflict, waar Guyana door velen van ons als een bezetter wordt aangemerkt. De meningen zijn enigszins verdeeld, maar volgens ons is het een combinatie van beide. Aan de ene kant is er de diplomatieke immuniteit die begrensd is, en aan de andere kant is er de bevoegdheid van de wetsdienaren die ook begrensd is. De laatste begrenzingen qua territorium hebben te maken met landsgrenzen, thuissituaties (huisvredebreuk), overheidskantoren (vanwege ongeschreven regels en courtesy) en ambassades en vestigingen van volkenrechtelijke organisaties (courtesy). Met betrekking tot thuissituaties staan er regels in de wet, met betrekking tot ambassades in de wet en het internationaal recht. In de recente geschiedenis hebben wij geen diplomatieke schermutselingen van deze aard gehad in Suriname. Het gaat – afgaande op wat bekend is – om een toevallige escalatie voor de Guyanese ambassade. Zaken moeten nuchter worden bekeken, terwijl de diplomatieke autoriteit (Buza) tijdig en gepast moet reageren. Dit ministerie is daartoe in staat en dat bleek op de reactie vanuit dit ministerie toen onze president de ambassadeur op een politiek podium opriep om zijn ‘bundel’ te pakken en te vertrekken. Er is al schade aangericht en die moet door diplomatieke efforts aan beide zijden opgelost worden. Het initiatief moet van Suriname komen, we moeten niet reageren op een actie van Guyana. Aan de andere kant moet het optreden van de betrokken politieagenten goed – en niet emotioneel – bekeken worden. In het kort moet het erop neerkomen dat een burger fout parkeert voor een ambassade. De man wordt aangesproken en stribbelt kennelijk tegen. Belangrijk is om na te gaan wie eerst over gegaan is tot fysiek geweld. Het trappen tegen aan auto wordt daartoe gerekend. Belangrijk is om na te gaan hoe het diplomatieke terrein is afgebakend. Op het terrein van de ambassade werken de regels van het internationaal recht en is de ambassadeur de baas. Normaal binnendringen van de ‘premises’ van de ambassade zijn een inbreuk op de territoriale integriteit. Binnen de ambassade gelden ook Surinaamse wetten wat betreft het privaatrechtelijk verkeer. Zo is de arbeidswetgeving van Suriname van toepassing op alle werkers die op basis van een private overeenkomst werken, tenzij de wet uitdrukkelijk haar werking uitsluit. De hoffelijkheid binnen de ambassade naar derden toe is naar de nationale standaarden van de zendstaat. Dat bepaalt mede de tact waarmee de ambassadeleiding omgaat met eventuele inbreuken. Het scheuren van een hemd heeft ook daarmee te maken. Is een ambassadeterrein absoluut ‘off limits’ voor wetdienaren van de ontvangstaat? In de diplomatie is vanwege het Verdrag van Wenen van 1961 bekend de ‘rule of inviolability’, waaraan ontvangstaten zich houden mede vanwege het reciprociteitsbeginsel (wederkerigheid: met gelijke munten betalen). De politie kan het ambassadecomplex alleen betreden met toestemming van de ambassadeur. Een moord binnen de ambassade zou op zich echter nog niet betekenen dat de politie ambtshalve een ambassadegebouw binnentreedt. Volgens deskundigen kan de ‘ondoordringbaarheidsregel’ pas rechtmatig worden doorbroken wanneer bijvoorbeeld een fysieke dreiging van een ambassadecomplex uitgaat naar de ontvangstaat, zoals een raket of een sluipschutter. Het hemdscheurincident is een geïsoleerd geval, waaruit onze politieacademie lering moet trekken. Dit geïsoleerd incident moet door tijdig en effectief optreden vanuit Buza niet groter worden dan het in werkelijkheid is.
