In een conceptwet die rechten (en plichten) voor personen met een Surinaamse achtergrond (PSA) vastlegt, zijn initiatiefnemers overwegend uit het NDP-kamp niet direct afwijzend tegenover een actief kiesrecht voor de Surinaamse diaspora. Actief kiesrecht is in Suriname het recht om tijdens de verkiezingen te stemmen (op DNA- en rr-leden). Het diasporabeleid dat een hele tijd door de Surinaamse regeringen met de mond is beleden, schijnt nu eindelijk van de grond te komen. Er bestaat een conceptwet die ‘personen van Surinaamse afkomst’ (PSA’s) een wettelijke status zal bieden. Daarmee komen op de wet gebaseerde rechten, maar niet zo vergaand dat de beweging van de bekende Nederlander van Surinaamse origine helemaal tevreden mee zou kunnen zijn. Het kiesrecht blijft nog een brug te ver voor de straks wettelijk erkende PSA’s. Dat is tenminste als er geen zware lobby ons verrast en men deze rechten ook in de wet incorporeert. De concept-Wet personen van Surinaamse afkomst somt een aantal algemene en bijzondere rechten op die aan PSA’s kunnen toekomen. Bij wet kunnen meer rechten worden toegekend aan ingezetenen met de PSA-status. Deze rechten kunnen afhankelijk worden gesteld van de duur van de periode waarin zij onafgebroken
ingezetenen zijn geweest. De conceptwet stelt echter expliciet dat voor het passief kiesrecht de Surinaamse nationaliteit vereist blijft. Dit geldt ook voor overheidsfuncties, waarbij de Surinaamse nationaliteit bij wet- en/of regelgeving uitdrukkelijk is vereist. De ontwerpwet is ingediend door 3 NDP’ers en 2 andere coalitieleden. De conceptwet gaat ervan uit dat na 35 jaar staatkundige onafhankelijkheid het noodzakelijk is gebleken om de relatie tussen de Staat Suriname en personen van Surinaamse afkomst een wettelijke basis te geven. Kennelijk is 35 jaar lang genoeg geweest om de pure Surinamer zonder nationaliteitsverwarring tot stand te brengen. Kern in de conceptwet zijn de rechten die zullen worden toegekend aan personen met de PSA-status, die geen ingezetenen zijn van Suriname. Het gaat om een aantal rechten die buitenlanders met een vreemde nationaliteit over het algemeen niet hebben. Het visumvereiste of noodzaak tot aankoop van toeristenkaart wordt afgeschaft. In de context van het internationaal recht is dit recht zeer essentieel voor burgers: het recht om altijd terug te kunnen keren naar je land. Ten tweede mogen deze PSA’s de hulp van de Surinaamse ambassade of consulaat inroepen als dat noodzakelijk is in een land waar er geen missies zijn van hun land (van ingezetenschap). De gang naar de Vreemdelingendienst wordt ten derde vermeden voor verblijven tot 6 maanden. Er vindt daartoe een registratie plaats in een wat wij noemen het PSA-register voor tijdelijk verblijf. Ten vierde mogen deze PSA’s zich inschrijven in het CBB-register binnen 6 maanden of hun tijdelijk verblijf verlengen met maximaal 6 maanden. Daartoe moet men een bewijs van uitschrijving overleggen uit hun vorige woonplaats wanneer het gaat om ingezetenschap en in alle gevallen een garantie dat zij in hun levensonderhoud kunnen voorzien. Personen met de PSA-status die wel ingezetenen zijn van de Staat Suriname zullen volgens de conceptwet hier bovenop nog meer rechten krijgen. Zij hebben het recht tot permanent verblijf in Suriname tot ze zich weer uitschrijven. Zij mogen in Suriname werken zonder de werkvergunning die voor vreemdelingen vereist is.
Wat wij missen in de bijzondere rechten van de PSA-ingezetenen is het actief kiesrecht, alhoewel een afwijzing van dit recht niet expliciet in de conceptwet is opgenomen. De samenstellers van de wet zijn zeer voorzichtig omgegaan met het actief kiesrecht, in tegenstelling tot het passief kiesrecht dat uitdrukkelijk in artikel 10 lid 2 wordt afgewezen voor alle PSA’s, ook die personen die ingezeten zijn. Het passief kiesrecht is in Suriname het recht om gekozen te worden als DNA- of rr-lid. Lid 1 van artikel 10 geeft het gevoel dat de wetgever nog twijfelt aan het wel of niet toekennen aan het actief kiesrecht. Het is nu in elk geval niet afgewezen. Lid 1 van artikel 10 bepaalt dat bij wet, dus in DNA, meer rechten (dus het actief kiesrecht) kunnen worden toegekend aan ingezetenen met de PSA-status. Deze rechten kunnen afhankelijk worden gesteld van de duur van de periode waarin zij onafgebroken ingezetenen zijn geweest. Dus de initiatiefnemers van de wet zijn niet vies voor een actief kiesrecht nadat een persoon met een PSA-status een aantal jaren hier onafgebroken hebben gewoond. Kennelijk wil men een tussenweg creëren met betrekking tot het actief kiesrecht zonder PSA’s te dwingen om zich te naturaliseren. Waarschijnlijk denkt men aan de periode waarna bij een vestigingsvergunning (permanent verblijf) de Surinaamse nationaliteit kan worden aangevraagd. Een punt waarover de PSA-wet zwijgt, is het expliciete recht op grondhuur op domeingrond te bezitten en zonder Surinaamse counterparts bedrijven op te zetten. De PSA-wet kent op basis van geboorteplaats en (voormalige nationaliteit) van de betrokkenen zelf en hun ouders en grootouders drie categorieën PSA’s. De conceptwet PSA is zeer zeker het omzetten van woorden in daden wat betreft het diasporabeleid. Evenals bij het Huisvestingsplan zal de coalitie weer in DNA aan het NF het verwijt maken dat het aan hem niet lukte om een 10 jaar lang durende verwachting in te lossen, maar nu aan de MC/NDP wel. De conceptwet komt voor een deel tegemoet aan de wensen die de gelijke behandeling beweging van de Nederlandse jurist Mahin Janki heeft op basis van de toescheidingsovereenkomst. De ruimte die gelaten wordt voor actiefkiesrecht is een hele revolutie in het denken van de Surinaamse politiek. Janki wil een absoluut gelijke behandeling en zover gaat de conceptwet niet. Passief kiesrecht is er uitdrukkelijk niet bij evenals het recht op verkrijging van grondhuur op domeingrond. Een maatschappelijke discussie over het actief en passief kiesrecht hebben wij echter wel gemist in de afgelopen jaren. De behandeling van de conceptwet zal in elk geval heel mooie standpunten naar voren brengen.
