Suriname heeft een familiedrama genoteerd dat qua proporties de laatste decennia niet is vertoond. Dit brengt ons bij het ondergesneeuwde thema van mental health in Suriname. Wij gaan ervan uit dat een persoon met een mentale gezondheid die in tact is, niet in staat is om de gruwelijkheden te begaan die gebeurd zijn. In totaal 10 personen hebben in het familiedrama het leven verloren.
Mentale gezondheid is een staat van welzijn waarbij men zijn eigen potentieel realiseert, kan omgaan met de normale levensstress, productief werkt en kan bijdragen aan de gemeenschap, wat essentieel is voor je algehele welzijn, samen met fysieke en sociale gezondheid. Het omvat veerkracht, tevredenheid, een gevoel van controle, en de vaardigheid om je te verbinden met anderen en uitdagingen aan te gaan, hoewel het normaal is om soms lastige periodes te hebben. Het is een integraal onderdeel van het leven en wordt beïnvloed door levensgebeurtenissen, omgeving en persoonlijke ontwikkeling.
Mentale kwetsbaarheid en gezondheid hangt samen met de mate waarin je grip hebt op je leven. Hoe goed men in staat voelt om het leven te leiden dat men wil leiden. En daarbij om kan gaan met gebeurtenissen die op zijn pad komen. Onze hersenen hebben prikkels nodig om te kunnen functioneren. Welke prikkels dat zijn, hangt af van de omgeving waarin men opgroeit. Die omgeving heeft daarmee grote invloed op hoe we ons mentaal ontwikkelen. De input die de hersenen krijgen bepaalt zo voor een groot deel iemands mentale gezondheid. Er heerst gebrek aan openheid over mentale kwetsbaarheid en psychische aandoeningen. Dit terwijl iedereen in meer of mindere mate mentaal kwetsbaar is en er miljoenen mensen lijden aan een psychische aandoening zoals angst- en paniekstoornissen en depressies.
We hebben de neiging om niet open te zijn over onze (mentale) kwetsbaarheden. We delen alleen onze mooie, succesvolle en gelukkig momenten met de buitenwereld, maar als we eerlijk en open zijn dat we niet altijd gelukkig (kunnen) zijn, dan weten we dat iedereen deze gevoelens weleens heeft.
Praten over de mentale gezondheid is belangrijk. Een goed gesprek kan opluchten. Juist als het niet zo goed gaat. Maar vertellen hoe men zich écht voelt, is ook best lastig. Men stelt zichzelf kwetsbaar op.
Hoe snijd je een moeilijk onderwerp aan? En hoe kun je het beste reageren als iemand je vertelt dat het eigenlijk helemaal niet zo goed gaat? Dat zijn belangrijke vragen. Het is goed om een gesprekspartner te kiezen die je vertrouwt. Als je je op je gemak voelt, is het gemakkelijker om te vertellen wat er echt in je omgaat. Het is belangrijk om de tijd te nemen, tijd te maken voor het gesprek en zorgen dat men met de aandacht bij het gesprek is. Misschien is het nodig om na het gesprek wat tijd voor te hebben, zodat men alles kan laten bezinken. Het is ook nodig om de grenzen aan te geven van het gesprek. Bedenken van tevoren wat men wel is nodig en ook wat men niet wil vertellen. Soms wil men iets liever niet of pas op een later moment vertellen. Omschrijven hoe men zich voelt is nodigm zodat de ander beter begrijpt. Het is soms moeilijk om hier de juiste woorden voor te vinden. Het kan helpen om hier voor het gesprek al even bij stil te staan.
In Suriname staan mentale gezondheid en geweld in nauw verband; slechte economie, gebrek aan openheid, alcoholmisbruik en huiselijk geweld leiden tot stress, depressie en suïcidaliteit, vooral bij jongeren, terwijl ook mannen onder druk staan door “toxic masculinity”, wat bijdraagt aan geweld en gezondheidsproblemen. Projecten zoals die van UNICEF en het Women’s Rights Centre Suriname (WRCS) richten zich op het versterken van mentale veerkracht, het betrekken van mannen en het aanpakken van geweld, onder andere via mannenorganisaties zoals ‘Man mit Man’. Hoge percentages kinderen en jongeren vertonen risico’s op depressie (28%) en angststoornissen (33%), met zelfmoordgedachten bij 36%. De slechte economie veroorzaakt stress en onrust, wat de mentale gezondheid aantast.
Er wordt weinig openlijk over mentale gezondheid gesproken, wat hulp zoeken bemoeilijkt. Alcoholmisbruik, huiselijk geweld en partnergeweld zijn significant, met ernstige gevolgen zoals suïcidaliteit en (femicide). Toxische mannelijkheidsnormen (de “man box”) dragen bij aan geweld en belemmeren mannen om hulp te zoeken. Deze term verwijst naar schadelijke, overdreven culturele normen van mannelijkheid die mannen onder druk zetten om stoer, dominant, emotieloos en agressief te zijn, wat leidt tot negatieve gevolgen zoals geweld, vrouwenhaat, homofobie, emotionele onderdrukking en het vermijden van geestelijke en lichamelijke gezondheidszorg, zowel voor mannen als voor anderen.
Het is “giftig” omdat het mannen schaadt door emotionele expressie te beperken (“wees een man”, “jongens huilen niet”) en de maatschappij schaadt door seksistisch en controlerend gedrag in stand te houden. Gezonde mannelijkheid daarentegen omarmt kwetsbaarheid, empathie en een gezonde emotionele expressie.
Mentale gezondheid en geweld in Suriname zijn complexe problemen, sterk beïnvloed door sociaal-economische factoren. Er is een dringende behoefte aan geïntegreerde oplossingen die zowel de kwetsbare jeugd ondersteunen als de traditionele genderrollen aanpakken om geweld te verminderen en mentaal welzijn te bevorderen.