We zien dat de afgelopen dagen een heleboel hoge ambtenaren en zelfs hoge functionarissen in staatsbedrijven door de politie zijn opgepakt en opgesloten. Het heeft allemaal te maken met door politieke partijen ondersteunde corruptelingen. Vandaag kijken we naar het belang dat landen hebben om corruptie aan te pakken.
Suriname heeft nog een heel zwak anti-corruptiesysteem. Corruptie is het misbruik van macht of bevoegdheden voor persoonlijk gewin en omvat onder andere omkoping, afpersing en vriendjespolitiek. Het is een breed begrip dat vaak wordt gedefinieerd als het misbruik van toevertrouwde macht voor persoonlijk voordeel, wat leidt tot economische schade, sociale ongelijkheid en verlies van vertrouwen. Corruptie is een overkoepelende term voor verschillende handelingen, zoals omkoping, waarbij steekpenningen worden betaald in ruil voor een gunst. Het gaat ook om misbruik van een machtspositie, of het nu politiek, sociaal of economisch is, om zichzelf of anderen te bevoordelen.
Vormen van corruptie zijn het aanbieden, geven of aannemen van steekpenningen, giften of diensten, dreigen of dwingen om geld of goederen te verkrijgen, het bevoordelen van familie of vrienden ten koste van anderen en het bedriegen van anderen voor voordeel. De strijd tegen corruptie vereist een veelzijdige aanpak, vaak door het versterken van juridische kaders, het vergroten van transparantie en het bevorderen van verantwoording. Organisaties die zich hiermee bezighouden zijn onder andere de Anti-corruptie Commissie in Suriname, de Rijksrecherche (in Nederland) en de internationale organisatie Transparency International.
Er is een Anti-corruptie Commissie, hierna te noemen “de Commissie”, die belast is met de preventie en vroege signalering van misstanden binnen staatsinstellingen, alsmede het beschermen van melders van misstanden en het doorgeleiden van meldingen naar de procureur-generaal. De Commissie is samengesteld uit ten minste 5 (vijf) en ten hoogste 7 (zeven) leden, die door de president voor 5 (vijf) jaren worden benoemd. De benoeming vindt plaats op voordracht van de Minister, nadat De Nationale Assemblée door de minister is gehoord en De Nationale Assemblée aan de minister te kennen heeft gegeven dat zij kan instemmen met de voordracht tot benoeming. Zij zijn na beëindiging van hun zittingstermijn onmiddellijk herbenoembaar voor maximaal twee termijnen.
De Commissie heeft een Bureau. Het Bureau heeft als taak het verlenen van administratieve, personele en wetenschappelijke ondersteuning aan de Commissie. Publieke functionarissen in Suriname zijn verplicht een naar waarheid opgemaakte verklaring van hun persoonlijk inkomen en vermogen, met vermelding van de bronnen daarvan, en voor zover van toepassing, van de nominale waarde van deelnemingen en belangen in rechtspersonen en aan rechtspersonen geleverde zaken, bij de notaris in bewaring te geven, volgens het bij staatsbesluit van 05 september S.B. 2023/No.127 vastgesteld standaardformulier. Aan deze verplichting kan alleen worden voldaan via de digitale V.I.V.-formulieren op deze website vanaf de datum op de beschikking van de Minister van Justitie en Politie. De datum is bij beschikking van de Minister van Justitie en Politie S.B. 2025/No.138, houdende vaststelling datum waarop formulieren ter zake de Verklaring van Inkomen en Vermogen op de website van de Anti-corruptie Commissie beschikbaar zijn, vastgesteld op maandag 17 november 2025. Een overtreding van de verplichte inbewaringgeving wordt ingevolge de Anti-Corruptiewet aangemerkt als een misdrijf met vergaande gevolgen voor de publieke functionaris.
Klokkenluiders spelen in het anti-corruptiesysteem een belangrijke rol. Een klokkenluider is iemand (vaak een werknemer) die misstanden zoals fraude, corruptie, discriminatie, of gevaarlijke situaties binnen een bedrijf of organisatie naar buiten brengt, meestal nadat interne meldingen geen gehoor vinden, met als doel transparantie en verantwoordelijkheid te waarborgen en schade voor het maatschappelijk belang te voorkomen. Hoewel de rol cruciaal is, kan het als “verrader” worden gezien, maar de wetgeving (zoals de Wet bescherming klokkenluiders in Nederland) biedt bescherming tegen represailles om dit te bevorderen. Zo een wet bestaat in Suriname nog niet, terwijl het juist belangrijk is door de kleinschaligheid van de samenleving.
Een klokkenluider kan een integer persoon zijn, maar ook iemand die aanvankelijk aan de bekritiseerde praktijken heeft meegedaan, vervolgens spijt kreeg en de misstanden openbaar maakt. Persoonlijke motieven kunnen ook ten grondslag liggen aan het klokkenluiden, zoals bescherming van de eigen reputatie, persoonlijke wraakacties, of het hinderen van een collega-concurrent uit carrière-motieven. Doorgaans wordt het de klokkenluider initieel niet in dank afgenomen informatie naar buiten te hebben gebracht. Dikwijls verliest hij zijn baan bij de betreffende organisatie, zaak of instelling. De bescherming van melders in de publieke sector door de rechter is weerbarstig. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft een zestal criteria opgesteld voor rechtsbescherming van de melder.
Uitspraken van het Hof zouden de basis moeten vormen voor de jurisprudentie in de landen van de Raad van Europa. Uit ervaring tot op heden komt naar voren dat klokkenluiders door de rechter niet altijd als zodanig worden herkend. Omdat de term klokkenluider veel gevoelens oproept, wordt door Transparency International gepleit voor een meer neutrale term.
De Nederlandse wet stelt verplicht dat organisaties met meer dan 50 medewerkers een interne meldprocedure moet hebben. Hoofdregel is dat een melder eerst intern de misstand moet hebben aangekaart, voordat hij naar het Huis voor klokkenluiders kan.
In het boek Mensen met macht (2007) staat dat dit vaak niet werkt. Vooral als de melding gaat over niet-integer handelen door directie of bestuurders, bijt een interne regeling in haar eigen staart: leidinggevenden zijn immers degenen die een eindoordeel over de melding (en over de melder) zullen vellen.