Nederland en de koloniale erfenis: een pittige blik terug – Historicus geeft duiding

Nederland speelde vanaf de 17e eeuw een grote rol in de wereldwijde kolonisatie en trans-Atlantische slavernij. De belangrijkste gekoloniseerde gebieden waren Suriname, de Nederlandse Antillen (Curaçao, Aruba, Bonaire, Sint-Maarten, Saba en Sint-Eustatius), delen van Brazilië, delen van Ghana (o.a. Elmina), delen van Sri Lanka (Ceylon), Zuid-Afrika (Kaapkolonie), Indonesië (Nederlands-Indië) en handelsfactorijen in Azië en de Indische Oceaan. Deze gebieden vormden de ruggengraat van de Nederlandse handelsmacht.

Tijdens de slavernij was Nederland een cruciale schakel. De West-Indische Compagnie (WIC) en de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) vervoerden in totaal meer dan 600.000 tot slaaf gemaakte Afrikanen, voornamelijk naar het Caribisch gebied en Brazilië. In Azië maakte de VOC zich eveneens schuldig aan grootschalige slavernij en gedwongen arbeid, onder meer in Indonesië en op Sri Lanka.

Het Nederlandse koningshuis speelde vanaf 1814 een formeel en economisch significante rol. Koning Willem I had directe financiële belangen in Suriname en Nederlands-Indië en verdiende fors via het Cultuurstelsel, waarbij Javaanse boeren verplicht koffie, suiker en indigo moesten verbouwen voor de Nederlandse staatskas. Historici hebben berekend dat het koningshuis miljoenen aan koloniale winsten ontving.

Wie verdiende aan slavernij en koloniale exploitatie?

Dat waren vooral:

De WIC- en VOC-aandeelhouders (Amsterdamse en Zeeuwse kooplieden)
De Nederlandse staat
Plantage-eigenaren in Suriname en de Antillen
Het bankwezen en verzekeraars
Koopmansfamilies die forten, schepen en plantages financierden
Het koningshuis via koloniale winsten en dividendconstructies

Historicus dr. R. Weijers:

“De rijkdom van de Gouden Eeuw was geen gouden verhaal. Nederland werd een wereldmacht door systematische uitbuiting, gedwongen arbeid en dehumanisering van miljoenen mensen. Het koningshuis en grote handelsfamilies profiteerden direct. Vandaag de dag worstelt Nederland met de morele erfenis: erkenning, excuses en herstel zijn geen politieke luxe, maar historische noodzaak.”