De dertigste Conferentie van Partijen (COP 30) van het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake Klimaatverandering (UNFCCC) is halverwege in Belém, Brazilië. Recente en aanhoudende klimaatrampen zoals orkaan Melissa op Jamaica, Cuba en Haïti, opeenvolgende tyfonen op de Filipijnen en de krachtige tornado die Brazilië teisterde, tonen de urgentie aan van het aanpakken van het verlies en de schade die door de klimaatcrisis worden veroorzaakt.
Is er in week één van COP 30 voldoende vooruitgang geboekt met het dringend opschalen van de steun voor verlies en schade? Er is een oproep tot het indienen van voorstellen voor de opstartfase van het Fonds voor de Respons op Verlies en Schade. Het Fonds (FRLD) werd opgericht tijdens COP 27 in Egypte in 2022 en operationeel gemaakt tijdens COP 28 in Dubai. Het is een fonds om geld te verstrekken aan ontwikkelingslanden en de gemeenschappen daarbinnen om verlies en schade aan te pakken.
Op de eerste dag van COP30 lanceerde de FRLD een oproep tot het indienen van financieringsaanvragen voor de opstartfase – de Barbados Implementation Modalities (BIM). In totaal is er 250 miljoen dollar toegewezen aan de BIM. Zodra de oproep tot het indienen van financieringsaanvragen officieel opent op 15 december, hebben ontwikkelingslanden als Suriname 6 maanden de tijd om hun financieringsaanvragen in te dienen voor projecten en programma’s met een waarde tussen de 5 en 20 miljoen dollar. De Raad van Bestuur van het Fonds zal vervolgens tijdens de negende bestuursvergadering in juli 2026 beginnen met het goedkeuren van de aanvragen. Voor ontwikkelingslanden die financieringsaanvragen voorbereiden zoals Suriname, is technische assistentie beschikbaar via het Santiago Network en binnenkort ook via het Fonds zelf. De projecten en programma’s die onder de BIM worden uitgevoerd, zullen langverwachte steun bieden aan landen en gemeenschappen die tot nu toe de rekening hebben betaald voor verlies en schade als gevolg van een klimaatcrisis waaraan ze weinig of niets hebben bijgedragen.
Het is bovendien een belangrijke kans voor ontwikkelingslanden om te laten zien hoe het Fonds de gemeenschap toegang kan bieden en snel fondsen kan vrijmaken door nationale financiële regelingen in te voeren, ondanks dat de FRLD dit zelf niet kan doen onder het BIM. Hoewel we de oproep tot financiering van de FRLD verwelkomen, is 250 miljoen dollar slechts een druppel op een gloeiende plaat vergeleken met wat er nodig is: wetenschappers voorspellen dat ontwikkelingslanden alleen al in 2025 395 miljard dollar nodig hebben.
Er is ook nog veel werk te verzetten om het fonds geschikt te maken voor het beoogde doel. Zo moet het fonds jaarlijks minstens 400 miljard dollar bevatten, kan het binnen 48 uur reageren op een klimaatramp en garandeert het directe toegang tot kleine subsidies voor gemeenschappen.
In de hoop dat landen overeenstemming kunnen bereiken over een “politiek pakket” in Belém, heeft het Braziliaanse COP30-voorzitterschap de eerste versie opgesteld van een tekst die de ruggengraat van een akkoord moet vormen. Het “Mutirão”-besluit gaat dieper in op de vier grote kwesties die, hoewel ze niet formeel op de agenda stonden, de discussies in Belem hebben gedomineerd: ambitie om de uitstoot te verminderen, de klimaatplannen van het land, financiën en handel. Het concept bevat een menu met opties dat een breed scala aan standpunten weerspiegelt over de meest netelige kwesties die op het spel staan. Het legt de verdeeldheid tussen regeringen bloot en de sterke diplomatieke druk die nog steeds nodig is om een akkoord rond te krijgen.
Wat betreft de inspanningen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, zou een besluit landen kunnen aanmoedigen om voort te bouwen op de historische COP28-overeenkomst en een rondetafelconferentie te organiseren ter ondersteuning van landen bij het ontwikkelen van “rechtvaardige, ordelijke en rechtvaardige transitieplannen”, inclusief het verminderen van de afhankelijkheid van brandstoffen en het stoppen van ontbossing.
Een tweede optie, die door analisten als zwakker wordt omschreven, nodigt landen alleen uit om kansen en “succesverhalen” te delen over de transitie naar “koolstofarme oplossingen”. Er is een derde optie, namelijk geen tekst. Deskundigen vinden dat “de huidige verwijzing naar de transitie weg van fossiele brandstoffen in de tekst zwak is en als een optie wordt gepresenteerd – deze moet worden versterkt en overgenomen.
De transitie weg van fossiele brandstoffen wordt opnieuw genoemd in het hoofdstuk over hoe te reageren op een tekort aan ambitie in de nieuwe nationale klimaatplannen (NDC’s) die landen dit jaar hebben ingediend. De eerste optie behelst de oprichting van een jaarlijks forum ter bespreking van de officiële VN-evaluatie van emissiereductiedoelstellingen, een zogenaamd “syntheserapport”, met als doel “actie te versnellen” rond de drie energiegerelateerde resultaten die tijdens de COP28 in Dubai zijn overeengekomen: verdrievoudiging van de capaciteit voor hernieuwbare energie, verdubbeling van de energie-efficiëntie en de transitie weg van fossiele brandstoffen in energiesystemen. Al deze doelstellingen lopen momenteel achter.
Een andere optie in het ontwerpbesluit van Mutirão zou de oprichting van een “Global Implementation Accelerator” inhouden, een vrijwillig initiatief onder toezicht van de COP-voorzitterschappen van dit en volgend jaar om de implementatie van toezeggingen te versnellen en landen te ondersteunen bij het omzetten van NDC-beloften in daden.
Suriname participeert maar heeft niet zwaar bijgedragen aan de milieuvervuiling in de wereld. We zijn wel behoorlijk kwetsbaar en een groot probleem is bij ons de financiering van adaptatie en mitigatie. Het wordt interessant om straks vast te stellen wat de mogelijkheden uiteindelijk voor kleine (eiland)staten als de onze is geworden.