Door Andrea Crosta – Americas Quarterly, 3 november 2025
Het is geen geheim dat de georganiseerde misdaad in Latijns-Amerika zich ontwikkelt door de diversificatie van drugs naar andere inkomstenbronnen. Maar op veel plaatsen heeft de omvang en snelheid van de verschuiving beleidsmakers verrast.
Volgens sommige schattingen genereert illegale goudwinning bijvoorbeeld nu meer inkomsten voor georganiseerde criminele bendes in Peru en Colombia dan cocaïne.
Dit maakt deel uit van een bredere trend die ‘convergentie van milieucriminaliteit’ wordt genoemd: in de hele regio betreden grote transnationale criminele organisaties (TCO’s) de illegale mijnbouw, houtkap, visserij, handel in wilde dieren en andere illegale activiteiten die traditioneel als natuurbeschermingsproblemen worden beschouwd, en domineren deze vervolgens. Deze misdrijven raken snel meer met elkaar verweven, worden meer geïntegreerd in TCO-activiteiten en, belangrijker nog, zijn essentieel voor hun winst. Het is een groeisector die is uitgegroeid tot een ondergrondse economie van miljarden dollars die bossen verwoest, rivieren vergiftigt, de rechtsstaat uitholt en criminele en autoritaire netwerken financiert.
Hoewel de gegevens over de omvang van milieucriminaliteit in Latijns-Amerika moeilijk te verzamelen en te kwantificeren zijn, loopt de jaarlijkse omzet waarschijnlijk in de miljarden dollars. Sommige schattingen geven aan dat de wereldwijde illegale goudwinning jaarlijks maar liefst $ 48 miljard oplevert, wat bijdraagt aan een veel grotere wereldwijde stroom die, volgens de Financial Action Task Force (FATF), neerkomt op een waarde van $ 281 miljard wanneer andere illegale activiteiten worden meegerekend.
De opbrengsten van milieucriminaliteit worden witgewassen via vastgoed, grondstoffenketens en financiële netwerken, waardoor belastinginkomsten worden verzwakt en ambtenaren worden gecorrumpeerd. En tot op zekere hoogte verandert milieucriminaliteit ook de geopolitiek op lokaal niveau: illegale inkomsten uit grondstoffen financieren gewapende groepen, op winst beluste elites en patronagenetwerken die de democratische verantwoording ondermijnen.
Het verhaal is niet overal in de regio hetzelfde. Op sommige plaatsen lijkt milieucriminaliteit op kleinschalige mijnwerkers die regenwoud langs rivieroevers kappen; op andere plaatsen gaat het om illegale houtkap op industriële schaal of transnationale netwerken voor de handel in wilde dieren die gebruikmaken van luchtvracht en grote havens. Maar de economische logica is dezelfde: waar de handhaving zwak is, de vraag sterk en het bestuur poreus, vult criminaliteit de leegte. Uit een recent onderzoek is gebleken dat 91% van het bosverlies in het Braziliaanse Amazonegebied verband houdt met illegale activiteiten zoals landontginning voor landbouw en kleinschalige mijnbouw, vaak georkestreerd door goed gestructureerde internationale criminele organisaties, aldus het World Resources Institute (WRI). Over het algemeen kunnen dit soort misdrijven niet langer louter als milieubeschermingskwesties worden behandeld. Het geld dat ze binnenbrengen, vormt nu de kern van belangrijke inkomstenstromen van TCO, en als de wetshandhaving ze niet serieus neemt, zullen pogingen om de georganiseerde misdaad te bestrijden waarschijnlijk mislukken.
Een groeiende dreiging
Illegale mijnbouwactiviteiten, die nauwe banden hebben met transnationale georganiseerde misdaadgroepen en zich snel hebben verspreid over het Amazonegebied en elders in Latijns-Amerika, worden nu regelmatig uitgevoerd naast een reeks andere misdrijven. Een reeks onderzoeken heeft een nieuwe modus operandi onthuld voor georganiseerde misdaadgroepen die actief zijn in gebieden die veelbelovend lijken voor mijnbouw.
Hun arbeiders kappen bossen en verkopen het hout. Vervolgens laten ze vee grazen of planten ze coca. Ze jagen op jaguars en andere dieren waarvan de lichaamsdelen over de Stille Oceaan tegen een hoge prijs worden verkocht als traditionele Aziatische medicijnen, maar zetten ook gigantische netten uit in rivieren om alles te vangen wat snel geld kan opleveren op de lokale markt.
Het goede nieuws, relatief gezien, is dat deze convergentie de georganiseerde misdaad gemakkelijker opspoort en aanpakt. “We kunnen op satellietbeelden zien wat er ter plaatse gebeurt met ontbossing en mijnbouw”, zei Charles Barber, directeur natuurlijke hulpbronnenbeheer bij het World Resources Institute, eerder dit jaar in een belangrijk rapport over de steeds diepere banden tussen milieucriminaliteit, corruptie en mensenrechtenschendingen.
Convergentie
In de afgelopen zes jaar heeft Earth League International (ELI) in het Amazonegebied gedocumenteerd hoe grote transnationale groeperingen zoals de Colombiaanse FARC-D en de Braziliaanse PCC, die doorgaans worden geassocieerd met drugshandel, milieucriminaliteit integraal onderdeel van hun activiteiten hebben gemaakt. Toen ELI honderden van hun baggermolens en andere mijnbouwactiviteiten in kaart bracht en fotografeerde, zagen we een sterke toename van stroperij en diverse andere misdrijven. We zagen zelfs de FARC-D illegale ecolodges openen voor buitenlandse toeristen in beschermde gebieden.
De schade is enorm: illegale mijnbouw loost jaarlijks naar schatting 30 ton kwik in de waterwegen van het Amazonegebied, waardoor rivieren worden verontreinigd, mensen en dieren worden vergiftigd en ontbossing wordt bevorderd. In Colombia bevindt tweederde van de illegale mijnen zich in natuurparken en reservaten, waar naar schatting dagelijks het equivalent van 1000 voetbalvelden wordt geruimd. Sekshandel en dodelijke aanvallen op veiligheidstroepen van de overheid horen bij het gebied. De omvang van deze operaties illustreert niet alleen de ecologische kosten, maar ook hoe belangrijk ze zijn voor de daders, die er een moord mee plegen.
Beleidsmakers in de regio moeten milieucriminaliteit behandelen als een kernprobleem op het gebied van veiligheid en financiële criminaliteit. Overheden moeten milieu-intelligentie integreren in douane-, antiwitwas- en inkoopcontroles. Vervolgingen moeten het geld volgen: lege vennootschappen identificeren, onroerend goed en grensoverschrijdende handelsstromen traceren. Milieucriminaliteit is niet langer een bijzaak voor TCO’s. In plaats daarvan zijn het belangrijke bronnen van inkomsten. Om positieve resultaten te boeken, zal elke poging om TCO’s zoals de FARC-D of de PCC aan te pakken, deze slagaders van illegale inkomsten moeten dichten.
OVER DE AUTEUR
Andrea Crosta
Crosta is de oprichter van Earth League International, een non-profitorganisatie die onderzoek doet naar netwerken van milieucriminaliteit.