Inleiding
Suriname staat sinds jaar en dag voor complexe economische uitdagingen. De afhankelijkheid van grondstoffen zoals goud en bauxiet maakt de economie kwetsbaar voor internationale prijsschommelingen. Grote overheidsuitgaven, een beperkte belastingbasis en structurele tekortkomingen in de overheidsfinanciën zorgen regelmatig voor economische spanningen. Twee kernaspecten die hierbij centraal staan, zijn de belastingdruk en inflatie. Deze beide fenomenen zijn nauw met elkaar verbonden en spelen een cruciale rol in de politieke economie van het land.
De belastingdruk verwijst naar het aandeel van de overheidsbelastingen in het bruto binnenlands product (BBP). Een hoge belastingdruk kan leiden tot verminderde consumptie en investeringen, terwijl een lage belastingdruk de overheidsfinanciën onder druk kan zetten. Aan de andere kant speelt inflatie een sleutelrol in de koopkracht van burgers. Wanneer de inflatie hoog is, neemt de waarde van geld af, wat vooral de lagere inkomensgroepen hard raakt. In een land als Suriname, waar sociale ongelijkheid al een groot issue is, kunnen beide factoren bijdragen aan maatschappelijke onrust.
In dit essay wordt gekeken naar de ontwikkeling van de belastingdruk en inflatie in Suriname in recente jaren. Daarnaast wordt onderzocht hoe deze economische verschijnselen zich verhouden tot de politieke besluitvorming en overheidsbeleid. Het doel is om inzicht te geven in de dynamiek tussen fiscaal beleid, monetaire stabiliteit en politieke realiteit in de Surinaamse context.
Belastingdruk in Suriname: Trends en uitdagingen
Ontwikkeling van de belastingdruk
Over de afgelopen tien jaar is de belastingdruk in Suriname relatief stabiel gebleven, maar blijft deze laag vergeleken met andere landen in Latijns-Amerika en de Caribische regio. Volgens cijfers van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) bedroeg de belastingdruk rond 2023 ongeveer 17% van het BBP, terwijl het regionale gemiddelde vaak boven de 20% ligt. Dit betekent dat de overheid minder middelen heeft om investeringen in infrastructuur, onderwijs en gezondheidszorg te financieren.
Structuur van de belastingdruk
De belastingstructuur in Suriname is sterk afhankelijk van indirecte belastingen, zoals btw en accijns. Directe belastingen zoals inkomsten- en vennootschapsbelasting spelen een kleinere rol, mede door de beperkte formele sector en het moeilijk innen van belastingen. Bovendien zijn er grote informele economische activiteiten die buiten de belastingboog vallen, waardoor de belastingbasis verder wordt verkleind.
Politieke dimensie van belastingverhogingen
Elke poging om de belastingdruk te verhogen, leidt in Suriname vaak tot maatschappelijke en politieke weerstand. De herinnering aan eerdere periodes van economische crisis, zoals in de jaren ’90 en rond 2016, maakt beleidsmakers terughoudend in het invoeren van nieuwe belastingmaatregelen. Toch zijn er momenteel signalen dat de overheid moet zoeken naar manieren om de begrotingstekorten terug te dringen, onder andere via belastingherziening.
Inflatie in Suriname: Drijfveren en gevolgen
Huidige niveaus en trends
Suriname kampte begin jaren 2020 met zeer hoge inflatiecijfers, met pieken boven de 60% per jaar. Hoewel de situatie sindsdien enigszins is gestabiliseerd, blijft de inflatie in vergelijking met wereldgemiddelden hoog. In 2024 varieerde de jaarlijkse inflatie tussen de 15% en 20%, afhankelijk van de maand en de prijsontwikkelingen van importgoederen.
Oorzaken van inflatie
Er zijn verschillende oorzaken van de hoge inflatie in Suriname. Allereerst is de Surinaamse dollar (SRD) continu aan het dalen tegenover de Amerikaanse dollar. Door deze wisselkoersdaling stijgen de prijzen van geïmporteerde goederen, wat direct leidt tot hogere consumentenprijzen. Ten tweede draagt overheidsuitgavenbeleid zonder voldoende financiering bij aan monetaire expansie, wat op termijn inflationair werkt. Ten derde speelt de mondiale inflatie ook een rol, met name in de energie- en voedselprijzen.
Sociale en politieke gevolgen
De inflatie raakt vooral de laagste inkomensgroepen hard, omdat zij een groter deel van hun inkomen besteden aan basishuishoudelijke goederen. Hogere prijzen voor voedsel, brandstof en transport hebben dus een disproportioneel effect op deze groepen. Dit kan leiden tot sociale spanningen en burgerlijke onrust, zoals we in het verleden ook al hebben gezien. Politici worden gedwongen om oplossingen te bieden, maar vaak zijn deze kortetermijnmaatregelen niet duurzaam of zelfs contraproductief.
Interactie tussen belastingdruk en inflatie
Fiscale beleidsruimte onder druk
Een hoge inflatie beperkt de ruimte voor fiscaal beleid. Wanneer de overheid wil investeren in sociale programma’s of infrastructuur, moet zij vaak lenen. Maar bij hoge inflatie zijn rentevoeten ook hoog, wat de kosten van lenen verhoogt. Bovendien daalt het vertrouwen van investeerders, wat de toegang tot internationale kapitaalmarkten bemoeilijkt.
Effecten van belastingmaatregelen op inflatie
Sommige belastingmaatregelen, zoals het verhogen van btw of accijns, kunnen juist bijdragen aan verdere inflatie. Dit maakt het beleidsveld extra complex: fiscaal verantwoord beleid kan sociaal pijnlijk zijn, terwijl maatregelen om inflatie te beperken soms juist de overheidsfinanciën onder druk zetten.
Politieke economie van hervorming
Moeilijke keuzes voor de overheid
Het balanceren tussen belastingheffing, overheidsuitgaven en prijsstabiliteit is een delicate taak voor elke regering. In Suriname wordt dit nog ingewikkelder door de politieke cultuur van consensus en het feit dat coalities vaak uit meerdere partijen bestaan. Dit leidt tot trage besluitvorming en compromissen die niet altijd optimaal zijn vanuit economisch oogpunt.
Rol van externe partijen
Internationale organisaties zoals het IMF en de Wereldbank spelen een belangrijke rol in het adviseren van Suriname over macro-economische hervormingen. Echter, externe druk om bezuinigingen door te voeren of belastingen te verhogen, wordt vaak ontvangen als economische kolonisatie, wat de acceptatie van noodzakelijke hervormingen bemoeilijkt.
Conclusie
Belastingdruk en inflatie zijn twee centrale thema’s in de Surinaamse politieke economie. Ze bepalen mede de mate van economische stabiliteit en sociale cohesie. Terwijl de overheid worstelt met beperkte inkomsten en stijgende uitgaven, lijden burgers onder prijsstijgingen en onzekere economische toestanden. Er is behoefte aan structurele hervormingen, transparantie en politieke moed om langdurige oplossingen te vinden. Alleen door een evenwicht te vinden tussen fiscaal verantwoord beleid en sociale rechtvaardigheid kan Suriname op weg naar een duurzame economische toekomst.
(Bron: VES, Vereniging van Economisten in Suriname)