De recente rechterlijke uitspraak, die ook in hoger beroep in het voordeel van de heer Aniel Koendjbiharie van Wan Okasi is uitgesproken tegen het ministerie van Binnenlandse Zaken, onderstreept een fundamenteel principe in een democratische rechtsstaat: ‘het recht op geheime stemming, zoals vastgelegd in internationale mensenrechtenverdragen, weegt zwaarder dan praktische overwegingen zoals het handhaven van orde of het voorkomen van mogelijk misbruik bij het begeleiden van kiezers met een beperking’.
De heer Koendjbiharie is zeer tevreden met het bereikte resultaat en is voornemens onverkort door te zullen blijven gaan voor de mens met een beperking.
De zorgen over misbruik via begeleiders volgens de heer Nasier Eskak, directeur van het ministerie van Binnenlandse Zaken, zijn niet zonder grond. In de praktijk kan het toelaten van ‘vertrouwenspersonen’ als begeleiders leiden tot situaties waarin stemkeuzes worden beïnvloed, vooral in kwetsbare gemeenschappen waar partijloyaliteit en afhankelijkheid een rol spelen.
De vrees is dat zonder een werkzaam controlemechanisme, deze vrijheid misbruikt kan worden voor politieke winst. In een context waar mensen soms onder druk kunnen staan of afhankelijk zijn van politieke handlangers, is het belangrijk om te voorkomen dat dit wordt gebruikt voor ongewenste beïnvloeding van de stemkeuze. De oplossing is het creëren van mechanismen die misbruik voorkomen zonder de kernprincipes van de democratie te ondermijnen.
Een goede administratie en ordehandhaving, als onderdeel van degelijk verkiezingsbeleid, is primair de verantwoordelijkheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit ministerie moet zorgen voor:
• Heldere richtlijnen voor begeleiding van kiezers met een beperking: Kiezers die ondersteuning nodig hebben, moeten toegang krijgen tot adequate hulpmiddelen die hun recht op geheime stemming waarborgen.
• Transparante registratie en toetsing van begeleiders: Alleen bevoegde en geregistreerde begeleiders mogen kiezers helpen. Dit moet strikt gecontroleerd worden.
• Opleiding van stembureauleden in mensenrechten en toegankelijk stemmen: Stembureauleden moeten goed getraind zijn in het respecteren van de stemgeheimen en de rechten van kwetsbare kiezers.
Wanneer er wél misbruik plaatsvindt, moeten de gevolgen zwaar zijn, zoals het overwegen van uitsluiting van deelname aan de verkiezingen, boetes, of zelfs strafrechtelijke vervolging voor partijen of personen die misbruik maken van stembegeleiding.