Het is gebleken dat in Suriname kavels voor domeingrond steeds vaker worden uitgegeven aan stichtingen waarvan de bestuurders in het buitenland verblijven.
Dit artikel onderzoekt wat een stichting is, hoe het dubieuze systeem via stichtingen werkt binnen het gronduitgiftebeleid en wat de overheid kan doen om dit tegen te gaan.
Een stichting is in het Surinaamse recht vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek en de Wet op stichtingen. Volgens de wet is een stichting een rechtspersoon opgericht met een bepaald doel, bestuurd door statuten en bestuurders, en met vermogen bestemd voor dat doel. De oprichting van een stichting in Suriname geschiedt bij de notaris.
Wat betreft grondtoewijzing geldt het Decreet Uitgifte Domeingrond (S.B. 1982 no.11), zoals gewijzigd en aangevuld). Artikel 1 lid 1 bepaalt dat alle grond waarop geen eigendom door anderen bewezen is, domein is van de Staat. Artikel 2 lid 1 stelt dat iedere Surinamer, die tevens in Suriname woonplaats heeft, het recht heeft een stuk domeingrond onder een zakelijke titel te verkrijgen.
Het Decreet Uitgifte Domeingrond (S.B. 1982 no.11) regelt de feitelijke uitgifte van domeingrond.
Het systeem werkt als volgt: in plaats van uitgifte aan natuurlijke personen die wonen in Suriname, worden kavels toegewezen op naam van stichtingen, vaak met bestuurders woonachtig in het buitenland. De stichting fungeert dan als juridisch lichaam waardoor de werkelijke eindbegunstigde moeilijk gecontroleerd kan worden. De wet vereist dat aanvragers woonplaats hebben in Suriname (Decreet Uitgifte Domeingrond, artikel 2 lid 1) en dat de toewijzing volgens wet- en besluitprocedure plaatsvindt (Decreet Uitgifte Domeingrond artikel 8 e.v.).
Echtheid van betrokken bestuurders en openbaarmaking van verzoeken worden vaak omzeild, bijvoorbeeld doordat stichtingen weinig lokale activiteit vertonen of omdat uitgiftes niet of onvoldoende worden gepubliceerd.
De Rekenkamer van Suriname concludeerde dat in 2023 de uitgifte van domeingrond niet rechtmatig is geschied, onder andere vanwege het niet volgen van publicatievoorschriften.
Het effect is dat grond die primair bestemd is voor bewoners of natuurlijke personen wordt weggeleid naar schijnconstructies, hetgeen de transparantie schendt, speculatie bevordert en uiteindelijk publieke belangen ondermijnt.
Wat kan de overheid doen?
- Verplicht stellen dat bestuurders en uiteindelijke begunstigden (“beneficial owners”) van stichtingen actief in Suriname wonen en geregistreerd zijn.
- Transparantie-plicht invoeren: publicatie van iedere aanvraag en iedere beslissing op gronduitgifte, inclusief naam van rechtspersoon, bestuurders en doel.
- Handhaving versterken: de afdeling interne controle van het relevante ministerie moet effectief werken, en overtreding van de procedures moet gesanctioneerd worden.
- Wet- en regelgeving aanpassen: expliciet opnemen in het Decreet Uitgifte Domeingrond en uitvoerende besluiten, dat stichtingen zonder actieve lokale betrokkenheid niet in aanmerking mogen komen.
Onafhankelijke controle en audit door de Rekenkamer en maatschappelijke organisaties om de naleving jaarlijks te monitoren en rapporteren.