Paramaribo – De recente actie van het Justitieel Interventie Team (JIT), waarbij twee tweemotorige vliegtuigen in Suriname onklaar werden gemaakt na een vermoedelijke drugslanding, wordt algemeen gezien als een krachtig signaal tegen de georganiseerde misdaad. Toch plaatst jurist mr. Iris Nazir kritische kanttekeningen bij deze aanpak. Volgens haar is het vernietigen van zulke toestellen weliswaar symbolisch sterk, maar juridisch en economisch onverstandig.
“Vernietiging toont spierballen, maar geen strategie”, zegt mr. Nazir. “Een vliegtuig vertegenwoordigt enorme waarde. Door het op te blazen of te ontmantelen gaat die waarde definitief verloren, terwijl de staat die middelen juist goed kan gebruiken voor luchttoezicht, grensbewaking of noodhulp.”
Van bewijs tot publieke middelen
Volgens Nazir biedt de Surinaamse wet voldoende handvatten om anders te handelen. Het Wetboek van Strafrecht (artikelen 50 tot 52) voorziet in verbeurdverklaring: eigendommen die bij misdrijven zijn gebruikt, kunnen door de staat in beslag worden genomen en vervolgens worden ingezet voor publieke doeleinden.
“Wat ooit de misdaad diende, kan de samenleving dienen”, benadrukt zij. “Verbeurdverklaring is niet alleen rechtmatig, maar ook efficiënt. In plaats van vernietiging zouden we moeten kiezen voor herinzet, bijvoorbeeld bij politie, defensie of pilotenopleiding.”
Daarnaast waarschuwt de juriste voor het risico dat de overheid te snel tot vernietiging overgaat. “Stel dat een van die vliegtuigen niet van de criminelen is, maar van een bonafide luchtvaartmaatschappij of particulier. Dan heeft de staat mogelijk een toestel van een onschuldige derde vernietigd. Dat is een onrechtmatige overheidsdaad, en de eigenaar kan schadevergoeding eisen en terecht.”
Vernietiging van toestellen kan bovendien het strafrechtelijk onderzoek bemoeilijken. Vliegtuigen die worden gebruikt bij drugstransport bevatten vaak waardevol forensisch bewijs: vingerafdrukken, GPS-data, brandstofmonsters en vluchtlogboeken.
“Door een vliegtuig te vernietigen, vernietig je ook bewijsmateriaal”, legt Nazir uit. “Daardoor wordt het lastiger om criminele netwerken in kaart te brengen en daders te vervolgen.”
Volgens haar mag het ontbreken van bepaalde documentatie geen argument zijn om dan maar tot vernietiging over te gaan.
“Dat logboeken of registratiegegevens ontbreken, is geen belemmering om zorgvuldig te handelen”, aldus mr. Nazir. “Juist dan moet de staat professioneel omgaan met het bewijsmateriaal dat wél beschikbaar is, en met het eigendom zelf. Gebrek aan gegevens rechtvaardigt geen haastig optreden.”
Een zorgvuldige inbeslagname en technisch onderzoek vóór er iets met het toestel gebeurt, blijft volgens haar essentieel.
Sloop en hergebruik als alternatief
Zelfs wanneer een toestel niet meer luchtwaardig is, hoeft het volgens mr. Nazir niet opgeblazen te worden. “Een gecontroleerde sloop en verkoop van onderdelen is een verantwoord alternatief”, zegt zij. “Onderdelen die nog bruikbaar zijn kunnen worden verkocht, het overige materiaal gerecycled. De opbrengst kan dienen ter dekking van kosten of ter versterking van de publieke middelen.”
Internationale voorbeelden
Nazir wijst erop dat landen als Colombia, Mexico en Brazilië al langer succesvol gebruikmaken van verbeurdverklaarde vliegtuigen. “Daar vliegen toestellen die ooit drugstransporten uitvoerden nu in dienst van de politie. Het is een krachtig symbool: misdaad levert niets op, want haar middelen worden omgevormd tot iets goeds.”
“De kracht van de staat ligt in rechtvaardigheid”
“De kracht van de staat ligt niet in het opblazen van vliegtuigen, maar in het handhaven van recht”, zegt zij. “Wie zorgvuldig omgaat met eigendom, zelfs dat van verdachten, versterkt het vertrouwen in justitie en de rechtsstaat.”
De strijd tegen drugscriminaliteit vraagt volgens mr. Nazir niet alleen moed, maar ook wijsheid.
“Vernietiging is de makkelijke weg: snel, zichtbaar, onomkeerbaar. Verbeurdverklaring is de verstandige weg: juridisch zuiver, economisch nuttig en maatschappelijk rechtvaardig. Wat ooit de misdaad droeg, kan de samenleving dragen, als we de moed hebben om verstandig te handelen.”