Nu de verkiezingen achter de rug zijn en we aan de vooravond staan van de inauguratie van de nieuwe president Jennifer Geerlings-Simons, beginnen de politieke partijen in Suriname hun wonden te likken. Geerlings-Simons â voormalig parlementsvoorzitter en oppositieleider van de Nationale Democratische Partij (NDP) â werd eerder door het parlement gekozen als eerste vrouwelijke president van het land.
Haar benoeming volgde op een nek-aan-nekrace in de stembus: de NDP behaalde 18 zetels tegenover 17 voor de Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP) van zittend president Chan Santokhi.
Met steun van vijf kleinere partijen wist Simons een coalitie te smeden die haar de vereiste tweederde meerderheid van 34 zetels opleverde
Terwijl de NDP zich opmaakt om de nieuwe regering te leiden, zit de VHP â die nipt de macht uit handen gaf â in de fase van zelfreflectie.
Robuuste VHP-campagne, problemen lagen intern
Was de campagne van de VHP werkelijk ondeugdelijk, of speelden er andere factoren bij de teleurstellende uitslag? Als politiek analist ben ik van mening dat het verlies van de VHP niet simpelweg te wijten is aan fouten in de campagnevoering.
Integendeel, de VHP voerde een robuuste campagne, zeker gezien de moeilijke boodschap die zij moest uitdragen.
Deze partij heeft immers de afgelopen regeerperiode het IMF-steunprogramma uitgevoerd â een pakket hervormingen en bezuinigingen dat gold als een van de meest impopulaire beleidsplannen in recente tijden.
Ondanks deze handicap wist de VHP tijdens de campagne haar beleid vurig te verdedigen en haar achterban grotendeels gemotiveerd te houden.
Dat blijkt ook uit de einduitslag: de partij verloor uiteindelijk slechts met een minimaal verschil in stemmen en kwam slechts Ă©Ă©n zetel tekort ten opzichte van de NDP.
Het nipte verschil suggereert dat de VHP-strategie op zich niet faalde in het overtuigen van kiezers. Indien er al iets is misgegaan, dan ligt de oorzaak waarschijnlijk intern bij de organisatie â bijvoorbeeld in partijstructuur, kandidaatselectie of het niet tijdig onderkennen van onvrede binnen de eigen gelederen. Zulke interne factoren zijn minder zichtbaar naar buiten toe, maar kunnen een anders succesvolle campagne van binnenuit ondermijnen.
IMF-hervormingen als electorale molensteen
Een belangrijker verklaring voor de nederlaag van de VHP ligt in de sfeer van het beleid: de economische hervormingen onder toezicht van het IMF. Strategen weten van tevoren dat politieke partijen die een IMF-traject uitvoeren, weinig kans maken om herkozen te worden.
Het Surinaamse electoraat heeft, net als elders ter wereld, pijnlijke ingrepen in de economie direct in de eigen portemonnee gevoeld.
President Santokhi zag zich door de financiële crisis gedwongen om hulp te zoeken bij het IMF, met strenge voorwaarden tot gevolg.
Hoewel deze saneringsmaatregelen hielpen om de staatsschuld te herstructureren en de macro-economische stabiliteit enigszins te herstellen, kwamen ze met een zware sociale tol: de armste en kwetsbaarste groepen in de samenleving werden het hardst getroffen.
Dit beleid leidde tot felle kritiek dat de VHP-regering te weinig oog had voor sociale vangnetten voor de lagere inkomens.
Het politieke lot van de VHP past in een breed internationaal patroon.
Regeringspartijen die diepe bezuinigingen en hervormingen doorvoeren onder druk van het IMF, betalen daar vaak een hoge prijs bij de stembus.
Zo verloor de Argentijnse president Mauricio Macri in 2019 zijn herverkiezingscampagne nadat hij een recordlening van het IMF had gesloten en een streng bezuinigingsprogramma doorvoerde.
Eveneens in Ghana moest president John Mahama in 2016 het veld ruimen na een IMF-hervormingstraject tijdens zijn ambtsperiode.
Deze voorbeelden illustreren dat kiezers doorgaans weinig genegen zijn om de architecten van pijnlijke besparingen een tweede termijn te gunnen, hoe noodzakelijk die maatregelen economisch gezien misschien ook waren.
Het IMF-label bleek ook voor Santokhiâs VHP een electorale molensteen om de nek â een last die de partij net niet heeft kunnen afschudden.
NDP profiteert van de volksongenoegen
De tegenstander NDP heeft handig gebruikgemaakt van de ontstane volksongenoegen over de IMF-maatregelen.
In feite hoefde de NDP niet eens met uiterst vernieuwende ideeën te komen; het volstond om de campagne scherp te richten op de groepen die door de regeringsbezuinigingen waren geraakt.
Die strategie was zichtbaar in retoriek die de pijn van de gewone man centraal stelde en de VHP verantwoordelijk hield voor de economische ellende.
Simons en haar partij konden hiermee garen spinnen bij de kiezers die financieel het meest onder druk stonden â veelal mensen met een lager inkomen en lage opleidingsniveau, die de technische economische ânoodzakelijkheidâ van het IMF-programma niet overtuigend vonden.
Zij voelden vooral de directe pijn van dure boodschappen, hogere brandstofprijzen en weggevallen subsidies, en de NDP speelde in op hun begrijpelijke frustraties.
Deze populistische boodschap resoneerde: tijdens massameetings en via sociale media benadrukte de NDP dat het anders kon en moest, zonder verdere offers van âde kleine manâ.
De partij profileerde zich als hoeder van de gewone burger tegenover een regering die met buitenlandse financiële instellingen in zee ging.
Dat sentiment vond vruchtbare grond. Uit alles blijkt dat juist de kiezers uit de kwetsbaarste lagen â die in aantal een doorslaggevende groep vormen â de doorslag gaven in deze verkiezingsoverwinning. De klappen die zij hebben gevoeld onder het IMF-beleid, hebben zij aan de stembus beantwoord door de architecten van dat beleid weg te stemmen. Hiermee werd het klassieke politieke adagium bevestigd: âElection are won by those who feel the pain.â De NDP heeft dit intuĂŻtief aangevoeld en maximaal uitgebuit.
Coalitie rond Simons en het likken van wonden bij de VHP
Omdat geen enkele partij de vereiste 26 zetels voor een meerderheid behaalde â de VHP en NDP bleven beide onder de 20 â was coalitievorming onontkoombaar. Alle partijen die zetels hadden veroverd behalve de VHP, hebben zich vervolgens als bondgenoten achter de NDP geschaard.
Dit resulteerde in een coalitie van zes partijen die de oppositieleider Simons naar voren schoof als consensuskandidaat voor het presidentschap.
Opvallend genoeg besloot de VHP geen tegenkandidaat te stellen, waardoor Simons feitelijk ongestraft en bij acclamatie kon worden verkozen.
Suriname krijgt hiermee niet alleen voor het eerst een vrouwelijke president, maar ook een staatshoofd dat een brede coalitie moet zien te verenigen in de komende regeerperiode.
Voor de VHP betekent deze uitkomst dat zij na vijf jaar regeren terugkeert naar de oppositiebankjes.
Het is wonden likken geblazen bij Santokhiâs partij. De partijtop zal ongetwijfeld evalueren hoe men zo nipt heeft kunnen verliezen en welke lessen te trekken zijn.
Was het strakke vasthouden aan het IMF-hervormingspad de juiste keuze, of had men beter moeten communiceren en compenseren richting de arme bevolkingslagen?
Had de VHP de interne cohesie en samenwerking met kleinere coalitiepartners (zoals ABOP en NPS) beter moeten managen om gezamenlijk sterker te staan? Dergelijke vragen zullen de komende tijd onderwerp van discussie zijn binnen de oranje partij.
Intussen staat Jennifer Simons â 71 jaar, ervaren en gepokt en gemazeld in de Surinaamse politiek â klaar om het roer over te nemen. âIk treed aan om te dienen, met al mijn kennis en kracht, om onze rijkdommen beschikbaar te maken voor al ons volk,â verklaarde Simons bij haar verkiezing in het parlement.
Zij beseft dat ze hoge verwachtingen heeft gewekt, vooral bij de jongeren en de minst draagkrachtigen, aan wie ze bijzondere aandacht beloofde.
De nieuwe regering belooft een andere koers, maar zal ook de realiteit onder ogen moeten zien van een fragiele economie en torenhoge schuldenlast.
De olie-inkomsten die in de toekomst worden verwacht, bieden hoop op betere tijden, maar tot die tijd zal Simons de delicate balans moeten vinden tussen het lenigen van acute noden van de bevolking en het handhaven van financiële discipline.
De politieke arena in Suriname is dus drastisch verschoven. De voormalige regeringspartij VHP gaat een periode van bezinning en hergroepering tegemoet, terwijl de kersverse coalitie onder leiding van Simons aan de slag moet om de beloften van verlichting na de âIMF-jarenâ waar te maken.
Niemand weet beter dan Simons zelf hoe hoog de lat ligt: als eerste vrouwelijke president draagt zij een extra verantwoordelijkheid om te bewijzen dat de wissel van de macht daadwerkelijk verbetering brengt voor de gewone burger.
In een volgend opiniestuk zal ik dieper ingaan op de beweegredenen waarom de kleinere partijen kozen voor een verbond met de NDP en welke dynamiek dit met zich meebrengt in de nieuwe regeringscoalitie.