Door: Mr. A.J. – Jurist Strafrecht & Mensenrechten
Hof bevestigt vonnis: Desi Bouterse en vier medeverdachten definitief veroordeeld
In de geruchtmakende rechtszaak rondom de zogenoemde Decembermoorden van 1982 heeft het Hof van Justitie in Suriname definitieve vonnissen uitgesproken. De hoofdverdachte, voormalig legerleider en ex-president Desi Bouterse, werd veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf. Vier voormalige militairen, Ernst Geffery, Iwan Dijksteel, Benny Brondenstein en Stephanus Dendoe, kregen elk 15 jaar cel opgelegd.
Deze uitspraken markeren een historisch moment in de Surinaamse rechtsgeschiedenis. Het is de eerste keer dat topfunctionarissen uit de militaire dictatuur van de jaren ’80 juridisch verantwoordelijk worden gehouden voor grove mensenrechtenschendingen. Toch blijft de vraag: is gerechtigheid werkelijk gediend, als straffen niet worden uitgevoerd?
Juridische status van de veroordeelden: wie zit vast en wie blijft ongrijpbaar?
Van de vier medeverdachten hebben drie – Geffery, Brondenstein en Dendoe – zich vrijwillig gemeld bij de autoriteiten en zitten momenteel hun straf uit in de penitentiaire inrichting Santo Boma.
De vierde, Iwan Dijksteel, is nog altijd voortvluchtig. Tegen hem is een internationaal arrestatiebevel uitgevaardigd, maar zijn verblijfplaats blijft onbekend.
Wat betreft Bouterse: ondanks zijn veroordeling was hij nooit fysiek in hechtenis. Hij bleef lange tijd op vrije voeten als voortvluchtige. Opmerkelijk genoeg werd zijn lichaam op mysterieuze wijze afgeleverd bij zijn woning in Leonsberg. Zijn echtgenote, Ingrid Bouterse, verklaarde geen weet te hebben van wie het lichaam daar had achtergelaten.
Politieke dimensie: dreigt gratie voor veroordeelden?
Hoewel het vonnis onherroepelijk is, blijven er grote zorgen over de politieke nasleep. Met de verkiezingen achter de rug en de Nationale Democratische Partij (NDP) als mogelijk grootste coalitiepartner, zijn er geruchten dat de veroordeelden mogelijk gratie zullen krijgen.
De bevoegdheid tot gratieverlening ligt immers bij de president – en Jenny Simons, prominent NDP-lid, wordt genoemd als kansrijke kandidaat voor het hoogste ambt.
De vrouw van Desi Bouterse, Ingrid Bouterse-Waldring, die recent is verkozen tot parlementariër, heeft in haar campagne herhaaldelijk de rechtmatigheid van het proces in twijfel getrokken. Eén van haar citaten luidde:
“Ze hebben mijn man politiek vervolgd, veroordeeld zonder respect voor zijn bijdrage aan dit land. Dit was geen rechtszaak, dit was wraak.”
Zulke uitspraken versterken de vrees dat een toekomstige NDP-plus -regering gratie verlening niet uitgesloten is.
NPS-leider Rusland: ‘Decembermoorden zijn niet bespreekbaar’ – maar is dat houdbaar?
De Nationale Partij Suriname (NPS), eveneens een belangrijke speler in de vorming van een nieuwe regering, heeft via voorzitter Gregory Rusland aangegeven dat de Decembermoorden “niet bespreekbaar” zijn. Een principieel standpunt, maar ook een die onder druk kan komen te staan als het politiek opportuun wordt om gratie te verlenen.
Zeker nu ook de zogenoemde Coalitie van Zes bereid lijkt om mee te werken aan een brede coalitie met de NDP, is de vrees gegrond dat politieke belangen zwaarder gaan wegen dan rechtsstatelijke principes.
Juridisch commentaar: Gratie als ondermijning van de rechtsstaat
Vanuit juridisch oogpunt is het verlenen van gratie aan mensen die veroordeeld zijn voor misdaden tegen de menselijkheid een uiterst zorgwekkende ontwikkeling. Hoewel de Surinaamse Grondwet de president het recht geeft tot gratieverlening, mag deze bevoegdheid nooit in strijd zijn met internationale verdragen, zoals het VN-Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten.
Het zou de internationale geloofwaardigheid van Suriname ernstig schaden als de veroordeelden via een politiek akkoord alsnog op vrije voeten worden gesteld. Bovendien ondermijnt het het vertrouwen in de rechtsstaat én het signaal dat ernstige mensenrechtenschendingen bestraft worden – ongeacht rang of functie.
Conclusie: Vonnis is gerechtigheid op papier – de praktijk blijft onzeker
Hoewel het vonnis een juridisch sluitstuk vormt van een decennialange strijd voor gerechtigheid, is de volledige uitvoering van het recht nog verre van zeker. De voortvluchtige Dijksteel, de mysterieuze dood van Bouterse, en de dreiging van politieke gratie – het zijn allemaal elementen die de rechtsgang in Suriname op losse schroeven zetten.
De juridische gemeenschap, het maatschappelijk middenveld en de internationale waarnemers zullen met argusogen toekijken of Suriname de moed heeft om zijn rechtsstaat ook werkelijk in praktijk te brengen.
