Dit woord betekent: “Ik ben pas mens in relatie tot andere mensen. Voor zijn ontplooiing, is elk mens aangewezen op een ‘jij’ of een ‘wij.’ Dat we als mens op elkaar zijn aangewezen betekent ook dat we mede verantwoordelijk zijn voor elkaars vrijheid en humaniteit.
Een prachtige manier om je als mens op te stellen in een samenleving. Echter een blik in de wereld laat zien dat egoïsme, intimidatie, geweld en hebzucht steeds meer gaan overheersen. De wereldleiders hebben het alleen maar over het eigenbelang namelijk de krachten bundelen tegen de dreigende vijand, meer wapens produceren, niet afhankelijk worden van andere landen, de naderende derde wereld oorlog enz. Er is een sfeer van angst voor fysiek – en verbaal geweld, maar ook voor psychisch geweld, statusverlies, sociale uitstoting.
Er wordt niet gewerkt aan vrijheid, samenwerken en humaniteit. Mensen worden opgejaagd en uitgemoord, steden worden platgebombardeerd met het gevolg vele daklozen. Mensen staan steeds meer machteloos en zijn op zichzelf aangewezen.
Men is alleen gefocust op geweld en er wordt geïntimideerd met wapens? Het streven is in het bezit te zijn van de dodelijkste wapens. Wapenbezit vergroot het gevoel van macht en daardoor kan men gewetenloos over anderen heen walsen.
In het verleden hebben drie mannen geprobeerd om de samenleving ervan te overtuigen dat geweld een samenleving eerder kapot maakt dan mensen verenigt en deze ontzagwekkende mannen waren Martin Luther King, Mahatma Gandhi en Nelson Mandela. Deze drie mannen voerden een harde strijd tegen ongelijkheid, onderdrukking en haat. Achteraf blijkt echter dat de samenleving geen les heeft geleerd uit hun gedachtegoed.
King zag geweldloosheid als zowel een effectieve strategie als een morele noodzaak. De geweldloze weerstander moest niet alleen weigeren om zijn tegenstander neer te schieten, maar ook weigeren om hem te haten. In het centrum van geweldloosheid stond het principe van liefde. De situatie van nu laat juist haat zien van de onderdrukten tegen de heerser (Oekraïne- Rusland en Palestina-Israël). De onderdrukte volkeren zouden in de strijd voor menselijke waardigheid, niet moeten bezwijken voor de verleiding om bitter te worden of zich over te geven aan haatcampagnes. Met gelijke munt terugbetalen zou niets anders doen dan het bestaan van haat in het universum intensiveren. King stelde dat iemand genoeg verstand en moraal moest hebben om de keten van haat te verbreken. Dit kan alleen worden gedaan door de ethiek van de liefde centraal in ons leven te plaatsen. In onze huidige wereld gebeurt jammer genoeg precies het omgekeerde.
Geweldloos verzet, kalme onverzettelijke waardigheid tegenover onrecht en haat, is niet meer bruikbaar in een tijd van stijgende woede, verharding van identiteiten en grote desillusies.
De onderliggende aanname was toen dat de witte machthebbers van nature voorbestemd waren over andere volkeren en rassen te heersen. Men weigerde de ander op gelijke voet te plaatsen.
In deze moderne tijd wordt hardop gezegd dat er voor kolonialisme, slavernij, racisme en discriminatie geen plaats meer mag zijn in de verlichte democratie, maar in werkelijkheid wordt een medemens nu op dezelfde manier behandeld als vroeger, alleen is het niet meer blank tegenover zwart, maar fraaie woorden over beschaving en democratie, uit de mond van machthebbers, tegenover een pijnlijke werkelijkheid van geweld, dwang, vernedering en intimidatie.
Gandhi zag identiteit als een stevig huis, een vertrouwde plek waar men zich prettig voelde en van waaruit men de wereld kon bezien. Maar wel met de luiken open, zodat licht en wind vrij spel hadden. Juist degene die wist wie hij was, kon zich vrijelijk en genereus openstellen voor anderen, was in staat zich te verdiepen in wat die ander anders maakte. De huidige machthebbers doen precies het omgekeerde, ze ontnemen mensen hun identiteit.
Gandhi stelde dat er gedeelde menselijkheid moest zijn, iets dat alle mensen, ondanks die verschillen, met elkaar verbond en aan elkaar verplicht maakte. Men moest de verschillen erkennen, en uiteindelijk overstijgen. Het moest niet gaan om de persoon of de groep, maar om de mensheid, niet het eigen geloof, maar alle geloof, niet alleen de eigen uniekheid, de eigen kleur, cultuur en geschiedenis, maar een reëel besef van wederzijdse afhankelijkheid. Dit is niet gemakkelijk maar Gandhi geloofde dat het een noodzakelijk streven was voor een vredige en respectvolle samenleving.
De boodschap aan de huidige machthebbers moet daarom zijn: “Geen mens heeft volledige vrijheid, zolang een medemens nog in ketens is. Vrijheid is geen individueel bezit, maar een voortdurende gemeenschappelijke opgave.” Deze egoïstische machthebbers die bezig zijn om de wereld, waarin we met z’n allen moeten leven, kapot te maken, moeten hun denken en handelen veranderen. Dat is geen gemakkelijke opgave omdat het de muren binnen in hen zijn die geslecht moeten worden. De maatschappij veranderen is niet het moeilijkst; het moeilijkst is jezelf veranderen in een ubuntu mens.
Laten we met z’n allen werken aan een democratische en vrije samenleving waarin alle mensen in harmonie en met gelijke kansen kunnen samenleven.
“We are all bound together in ways that can be invisible to the eye, that there is a oneness to humanity, that we achieve ourselves by sharing ourselves with others and caring for those around us” (Barack Obama)
(“We zijn allemaal met elkaar verbonden op manieren die voor het oog onzichtbaar kunnen zijn, dat er eenheid is met de mensheid, dat we onszelf bereiken door onszelf met anderen te delen en door voor de mensen om ons heen te zorgen”)
Josta Vaseur
