Van de inheemsen is 65.4% arm en nog eens 18.1% semi-arm. Zij zijn de tweede armste groep in Suriname na de marron dorpsbewoners. Dit zeggen cijfers gepubliceerd door VIDS zelf. De Dag van de Inheemsen is een zeer relevante dag om te vieren, ook in Suriname. Dat heeft te maken met de vele bedreigingen waarmee de inheemse volken in de wereld kampen.
De inheemsen in Suriname worden met uitsterven bedreigd, maar niemand met macht en gezag komt voor ze op in Suriname. De inheemsen worden met uitsterven bedreigd door vergiftiging en vervuiling van hun woon- en leefgebied. Hierover hebben we het ettelijke keren hier gehad. Jammer genoeg is de lobby van de inheemsen niet sterk in Suriname, in ons land hebben ze geen stem. De lobby van de vernietigers van het bos is vele malen sterker dan de lobby van de inheemsen.
Er worden jaren achter elkaar herdenkingen gevierd, er wordt gegeten en gedronken in de Palmentuin. Wat we missen zijn discussies over de bescherming en versterking van de inheemse gemeenschappen in Suriname. Er is eens een Directoraat Inheemse Zaken ingevoerd bij het ministerie van Regionale Ontwikkeling, maar we horen niets. Per beschikking werd het Directoraat officieel ingesteld in december 2016. Het Directoraat bestaat uit 3 onderdirectoraten en het is belast met het
ontwikkelen van programma’s, projecten en activiteiten ter verbetering van de woon- en leefomstandigheden, en capaciteitsversterking van de Inheemse gemeenschappen. Dat is alleen maar geldverspilling tot nu toe.
Er zijn speciale programma’s nodig in Suriname om de inheemsen te versterken. Er dient veel aandacht besteed te worden aan de demarcatie van het woon- en leefgebied van de inheemsen. Verder moet er snel wetgeving worden gemaakt over de winstdeling met de inheemsen en ook de tribale volken. Recent is het voorgekomen dat een stamhoofd die niet kan lezen en schrijven, inheems gebied voor economische activiteiten heeft overgedragen aan een ondernemer middels ondertekening van een overeenkomst. Bij wet moeten zulke overeenkomsten ongeldig (nietig) worden verklaard.
Wat ook snel bij wet moet worden geregeld is de inspraak van de leden van de inheemse dorpen. Stamhoofden kunnen gebieden van het collectief niet in hun eentje beschikken en beheren. Er moet een bij wet erkend en verplicht systeem van overleg en toestemming zijn van het collectief van de volken in dorpsverband. Er zijn vooralsnog geen procedures om klachten in te dienen wanneer de leden van de gemeenschappen niet worden geraadpleegd door de stamhoofden. Deze verkopen soms voor een appel en een ei hun gebieden aan zeer sluwe ondernemers. Eigenlijk gaat het om malafide ondernemers van wie de handelingen strafbaar moeten worden gesteld.
Het is algemeen bekend dat de inheemse volken, voor speigeltjes en kralen, worden uitgebuit en benadeeld. Er is een gevoel van ontevredenheid op de vloer bij de massa, maar er schijnt een onoverbrugbare afstand te zijn met organisaties van de inheemsen. Deze kunnen niet met de nodige intensiviteit de ontevredenheid vertalen naar de regering en DNA.
Het risico daarvan is dat de ontevredenheid zal leiden tot uitbarstingen zoals we dat in Suriname hebben gehad. Nu hebben we in Suriname een incident dat lijkt op een liquidatie door eenheden die vallen onder de Staat. Er zijn 2 inheemsen geliquideerd in Suriname. Naar de dood van deze 2 inheemsen is nog geen grondig onderzoek gedaan. De inheemsen zien hoe hun gebieden en hun rijkdommen worden leeg geplunderd terwijl ze onder beperkingen en met gebreken hun leven moeten leven.
In Suriname is er geen beleid ter bescherming van de inheemsen. Er is wel een reden om de dag van 9 augustus te herdenken, maar geen reden om feest te vieren. De Surinaamse regering heeft daarvoor te weinig vorderingen geboekt. Indirect is door de regering ook de stem van de inheemsen gedempt.
We sluiten af met data uit een stuk van de VIDS voor de inheemse volken. Demografische gegevens over de inheemse bevolking van Suriname dateren uit de meest recente algemene volkstelling van 2012, uitgevoerd door het Algemeen Bureau voor de Statistiek. De inheemse bevolking telde toen 20.344 personen oftewel 3,8% van de totale bevolking van 541.6381. Het merendeel woonde in drie van de in totaal tien districten van Suriname, in Paramaribo, Para en Sipaliwini, die samen 71% (14.585) inheemse inwoners telden. Wanica en Marowijne stonden op de tweede plaats met een totale bevolking van 17%. Naar schatting 65% van de Inheemsen woont in dorpsgemeenschappen, de overige leven verspreid over individuele huishoudens in Suriname.
Bevolkingstrends uit verschillende volkstellingjaren laten zien dat de bevolking tussen 1950 en 2012 gestaag groeide. Waar deze in 1950 1,7% uitmaakte van de totale Surinaamse bevolking, groeide de bevolking in 2012 tot 3,8%. De gemeten jaren waren 1950, 1964, 1971, 2004 en 2012. Vier gemeenschappen vormen de grootste in Suriname, te weten de Kari’na (Cariben), Lokono (Arawaks), Trio (Tirio, Tareno) en Wayana. Officiële demografische gegevens over de grootte van elke gemeenschap ontbreken. De gemeenschappen houden zelf geen demografische gegevens per dorp bij. Dit komt onder meer door sterke migratietrends en het feit dat iedereen wordt geteld die tot het dorp behoort, ongeacht de woonplaats.
Aan het begin van het schooljaar 2017/18 volgde 95.7% van de kinderen het basisonderwijs, het op één na laagste percentage vergeleken met andere bevolkingsgroepen, waaronder 95.9% jongens en 95.4% meisjes.
Het alfabetisatiepercentage was 94.4% bij inheemse vrouwen om 96% bij de mannen in 2018 en een reflectie van genoten basisonderwijs in de voorgaande 30-40 jaar. Het lager voortgezet onderwijs (MULO) was het hoogst genoten niveau bij het grootste deel van de vrouwen en mannen. Deelname in hoger onderwijs was 7.7% bij vrouwen en 0% bij mannen.
Er is sprake van structurele achterstelling en marginalisatie van de inheemsen. Dit is ook bevestigd in de uitspraken van het VN-Comité inzake de Uitbanning van Rassendiscriminatie (CERD), dat toeziet op de naleving daarvan. Er bestaat geen wetgeving of beleidskader voor de erkenning en bescherming van heilige of historische plaatsen van inheemse- en tribale volken, noch voor hun cultureel erfgoed en traditionele kennis.