De kogel is door de kerk. Het Constitutioneel Hof (CH) heeft beslist dat de Kiesregeling in strijd is met de Surinaamse Grondwet en verdragen die Suriname heeft geratificeerd. De kiesregeling is de organieke wet die in details het raamwerk van de Surinaamse politieke verkiezingen regelt. De nadere regels zijn vastgesteld in het kiesbesluit. Wanneer het CH een wet in strijd met de Grondwet of verdragen verklaart, wordt de wet van rechtswege onverbindend. De Kiesregeling wordt dan geacht te zijn ingetrokken. Dat betekent dat Suriname op dit moment geen wetgeving heeft op basis waarvan verkiezingen kunnen worden georganiseerd.
Een democratische rechtsstaat zonder kieswetgeving is onvoorstelbaar. We hebben eerder aangegeven, dat wanneer het CH zou besluiten dat de Kiesregeling in strijd is met de Grondwet of verdragen, er een democratische leemte zou ontstaan in de Surinaamse rechtsstaat. Deze leemte moet niet te lang bestaan; dat betekent dat in Suriname nieuwe kieswetgeving moet komen of dat de wetgeving moet worden aangepast. De Grondwet van Suriname geeft aan dat het kiesrecht bij wet moet worden geregeld. Dat geldt in het bijzonder ook wat betreft de instelling van een onafhankelijk kiesbureau en zijn bevoegdheden en de indeling van Suriname in kiesdistricten. Bij wet moet ook worden geregeld de verdeling van de zetels van De Nationale Assemblée per kiesdistrict en de methoden, volgens welke de regeling van de zeteltoewijzing plaatsvindt.
Deze kieswetgeving dient met 2/3 meerderheid te worden aangenomen bepaalt de Grondwet. Dat betekent dat bij een volledige aanwezigheid in DNA 34 stemmen nodig moeten zijn om de kieswetgeving aan te nemen. Dat betekent dat de grootste coalitiepartij alleen niet in staat zal zijn om het vereiste aantal stemmen te vergaren voor goedkeuring van de wetgeving. De medewerking van de NPS en de ABOP/PL zullen in deze vereist zijn. Die medewerking is niet gegarandeerd. Eerder heeft de ABOP aangegeven dat ze niet mee zullen werken aan het veranderen van het kiesstelsel. De ervaring leert dat politieke partijen hun standpunt met betrekking tot het kiesstelsel bepalen op basis van welk profijt het voor hun meebrengt. In deze is het kiesstelsel in het voordeel van de
ABOP, althans de partijen die hun zetels halen in onder andere het binnenland. De VHP is voorstander van wijziging van het kiesstelsel. De verschillende politieke partijen zullen zich nog uitspreken over de uitspraak van het CH.
Het CH is een grondwettelijk orgaan en dienen de politieke partijen zich aan de uitspraak van het CH te houden. Wat nu moet komen is dat er een nieuwe Kieswet moet komen. Zonder politiek draagvlak is kieswetgeving onmogelijk met het draagvlak dat aan politieke partijen in Suriname is gegeven. Er moet een staatscommissie worden ingesteld om een wetsontwerp voor te bereiden. Die commissie moet in dialoog gaan met alle stakeholders en in het bijzonder de politieke partijen zodat een gedragen wetsvoorstel tot stand komt.
De uitspraak van het CH komt in grote lijnen erop neer dat het kiesstelsel discriminerend is en dat bepaalde kiezers worden gediscrimineerd. We hopen dat het CH in zijn rechtsopvattingen een uitspraak heeft gedaan niet alleen over equality, maar ook over equity. Het huidige kiesstelsel zou gebaseerd kunnen zijn op equity, maar het streven naar equity is achterhaald wanneer door emancipatie equality is bereikt.
De belanghebbende partijen die de zaak bij het CH hebben voorgelegd en daartoe de opdracht hebben gegeven verdienen zeker de complimenten. Onze Grondwet dateert van 1987 en is aangenomen middels een referendum. Het Front en Nieuw Front hebben altijd de ruimte gehad om het kiesstelsel waarover zo lang wordt geklaagd, te wijzigen maar ze hebben het niet gedaan. Het huidig kiesstelsel was in het voordeel van het NPS,de VHP en KTPI namen minder met genoegen (lees: benadeling vanwege het kiesstelsel).
DA’91 is de eerste partij geweest die gevraagd heeft naar wijziging van het kiesstelsel. Het NF inclusief de VHP onder Lachmon waren toen tegenstander van wijziging van het systeem.
Opmerkelijk is ook dat de Grondwet al vanaf 1987 aangaf dat er een Constitutioneel Hof moest komen, maar dat is niet gekomen. De partijen die beweren democraten te zijn hebben het CH niet ingesteld. Het
CH is ingesteld onder de regering Bouterse. In elk geval moet de situatie van leemte in het democratisch bestel niet lang worden geduld. Er zullen interessante discussies moeten worden gevoerd om tot een breed gedragen wetsontwerp te komen. Het CH heeft bevolen tot een systeem van one man one vote. Dat betekent dat er een reshuffling zal moeten komen op basis van het aantal kiesgerechtigden per district.
Het aantal zetels per district moet veranderen en afhankelijk zijn van het aantal kiesgerechtigden. Dat betekent dat er mogelijk een verschuiving zal plaatsvinden in de politieke verhoudingen. Wie groot wordt en wie kleiner is in principe een zaak van secundair belang. Er is beweerd dat de DNA-voorzitter, wanneer hij aan zet is, niet zal meewerken aan een nieuwe Kieswet. Die ruimte heeft de DNA-voorzitter niet. De dialoog wordt een zeer moeilijk proces en zal de samenwerking in de coalitie onder druk zetten.
De Staatscommissie Herziening Kieswetgeving zal de boot behendig in de gevaarlijke soela’s moeten manoeuvreren zonder averij. Dat wordt een dankbare en uitdagende, maar ook historische klus.
