In onze samenleving is steeds vaker te horen dat normen en waarden verdwijnen. Daarmee wordt bedoeld dat het fatsoen weg is. Maar wat zijn normen en waarden precies?
Normen en waarden, zijn de omgangsvormen en principes volgens welke men publiekelijk en in sociaal verband handelt. Het zijn twee verschillende begrippen die we graag als één laten klinken. Normen, komt van het Latijnse woord norma hetgeen, richtsnoer, maatstaf of regel kan betekenen. Normen zijn ongeschreven regels over hoe je je hoort te gedragen. Het zijn concrete richtlijnen voor het handelen, die dagelijks het sociale verkeer regelen. Normen zijn algemeen aanvaarde gedragsregels. Bijvoorbeeld, niet doden en niet stelen, respect hebben voor een medemens. Waarden, zijn wat een persoon of groep belangrijk vindt. Het zijn opvattingen over wat wenselijk is. Bijvoorbeeld goed gedrag, gerechtigheid, vrijheid en gelijkheid.
Velen vragen zich af wat de oorzaak is van de normvervaging, waarom het fatsoen en respect in de omgang met elkaar vaak ontbreekt. Kan het een kwestie van opvoeding zijn? De ene ouder stopt tijd en energie in de opvoeding van haar kind en de ander laat het kind opgroeien voor galg en rad.’ Echter ook vroeger was er verschil in fatsoen bij de mensen te zien. Men kan dus niet zeggen dat de normvervaging alleen iets is van deze tijd. Ik kan me namelijk nog heel goed herinneren dat mijn oma altijd zei: “Mi pikin, er zijn vloer, wand en plafond mensen.” Ze plaatste, wat het fatsoen betreft, mensen in hokjes. De vloermensen waren de mensen die totaal geen fatsoen hadden, ze waren ordinair. De wandmensen hadden ook geen fatsoen, maar waren bereid om het te leren. En de plafondmensen presenteerden zich altijd fatsoenlijk.
In de loop der jaren zijn de vloermensen met behulp van geld (meestal verkregen uit drugs en diefstal) uit de goot geklommen. Hoewel ze in een duur pak rondlopen, blijven ze door hun gedrag toch herkenbaar als vloermensen. De rijkdom heeft de goot niet uit hen kunnen halen.
Als de vloermentaliteit in je zit, kan je het namelijk niet lang verbergen en dat is nu juist het huidige maatschappelijk probleem. Vroeger werden de vloermensen netjes weggestopt in een hokje en waren ze uit het zicht. De blik van het volk was gericht op de plafondfiguren. Echter zowel nationaal als internationaal zijn vloerfiguren steeds meer nadrukkelijk aanwezig. Geld geeft ze de kans om uit hun hokje te kruipen, zich deftig in het pak te hijsen en topfuncties te bezetten. De voorbeeldfiguren werden vroeger uitsluitend gehaald uit de plafondmensen. De mensen die als voorbeeld moeten fungeren, komen nu jammer genoeg uit alle drie visvijvers, namelijk uit de vloer, de wand en het plafond. Alle drie lopen nu in het pak rond. Ze zijn alleen af en toe van elkaar te onderscheiden door incidenteel onfatsoenlijk gedrag. Het schept grote verwarring in de samenleving als ze zien dat een voorbeeldfiguur netjes in het pak, zich misdraagt of duidelijk laat blijken dat hij echt niet weet hoe het hoort. Hoeveel geld men ook bezit, fatsoen kan niet worden gekocht.
In onze samenleving zijn er nog steeds vloer, wand en plafondfiguren. Een goed voorbeeld zijn de politici. Bij problemen kiest men nog zelden voor het plafondgedrag, dus voor respect, fatsoenlijke communicatie en oplossingen. Men kiest liever voor de vloermentaliteit, dus voor opruiing, aanvallen, djoegoe djoegoe, schelden, beledigen en sensatie waardoor het probleem groter wordt en onopgelost blijft. Men schijnt er trotser op te zijn om onrust en problemen te zaaien, dan mee te helpen aan een oplossing. Ook de pers is debet aan het zaaien van sensatie, de media speelt een krachtige rol bij elke escalatie. Een goede journalist publiceert alleen gecontroleerde feiten, benadert de betrokken persoon rechtstreeks en laat het aan de lezer over om te oordelen en te veroordelen.
Ik heb een diep respect voor onze president. Hij is het wandelende voorbeeld van een plafondfiguur. Nog nooit heeft een president het zo zwaar gehad. Hij kreeg op zijn bord een failliet land, covid pandemie en enorme schulden, onbegrip en ongeduld van het volk. De man is beledigd, getreiterd, voor racist uitgemaakt, geconfronteerd met boobytraps van de NDP en boze vakbonden, tegenwerking van de politietop. Men verwijt hem vaak dat hij te veel praat, maar ziet over het hoofd dat hij zowel nationaal en internationaal, een zeer goede spreker is, waar velen een voorbeeld aan kunnen nemen. Ook heeft men geprobeerd de coalitie te bossen, kortom men heeft hem figuurlijk gesproken, bekogeld met stenen. Hij heeft echter nooit teruggescholden of mensen beledigd, hij heeft Suriname internationaal weer geloofwaardig gemaakt. Hij heeft gewerkt met recht en wet in de hand en moedig impopulaire maatregelen doorgevoerd. Kortom hij heeft simpelweg al die stenen opgepakt en er een brug van gebouwd naar volk en coalitie. Bij conflicten heeft hij zijn snor niet gedrukt, maar geluisterd om te begrijpen, contacten gelegd en bemiddeld en zo de vrede bewaard. Echte vrede is niet alleen de afwezigheid van spanning maar meer de aanwezigheid van integer en rechtvaardig handelen. Recent nog oogstte hij mijn diep respect door de manier waarop hij bij de reshuffelingskwestie heeft bemiddeld en de vrede heeft gehandhaafd. Men heeft op allerlei manieren geprobeerd om deze regering om zeep te helpen, hopelijk gaat men zich eindelijk realiseren dat deze regering het zaad is dat redding zal brengen.
“Do not judge me by my successes, judge me by how many times they knock me down but I stayed up.”
Josta Vaseur
