Het is zondag een nationale vrije dag: de Dag der Marrons, de jaarlijkse gezamenlijke herdenkingsdag en viering van de strijd van de Marron-voorouders tegen onderdrukking én voor vrijheid. Op deze dag herdenken en vieren de Marron-gemeenschappen de strijd van hun voorouders tegen onderdrukking en voor vrijheid. Een strijd waarmee zij, in respectievelijk 1760 (de Okanisi), 1762 (de Saamaka), 1767 (de Matawai) en 1860 (de Aluku), het Nederlandse koloniale bestuur dwongen vredesverdragen met hen te sluiten en daarmee hun vrijheid en menselijke waardigheid te erkennen.
De eerste viering van de Dag van de Marrons vond plaats op donderdag 10 oktober 1974 in het Fatima clubgebouw aan de Calcuttastraat 79 te Paramaribo. De opkomst was overweldigend. De regering werd vertegenwoordigd door de vice-premier en minister van Districtsbestuur en Decentralisatie, Olton W. van Genderen en de minister van Onderwijs en Volksontwikkeling, Drs. Ronald Venetiaan.
We nemen u, de lezers, mee terug in de tijd, naar 2010 en gaan van daaruit reizen langs alle Dagen der Marrons tot vandaag de dag, in vogelvlucht.
10 oktober 2010 – Brunswijk pleit voor nationale vrije dag
Ronnie Brunswijk, voorzitter van de ABOP, parlementariër en coalitieleider, pleitte voor een nationale vrije dag voor de marrons. Toenmalig president Bouterse ging naar Drietabiki voor een ontmoeting met granman Matodja Gazon. Daarmee toonde hij volgens Brunswijk belangstelling voor de Dag der Marrons en voor de granman.
Op het Plein van 10 oktober 1760 werd een gedenkplaat onthuld, op de hoek van de Henck Arronstraat en Johan Adolf Pengelstraat. Bouterse en toenmalig voorzitster van de Commissie Herdenking 10 oktober 1760 stelden, dat de geschiedenis van het land moet worden herschreven.
“De historische gebeurtenissen moeten geschreven worden zoals Surinamers dat hebben ervaren en niet zoals Nederland dat wil vertellen.”
10 oktober 2011 – Marroncultuur centraal op eerste nationale vrije dag Dag der Marrons
Bij staatsbesluit van 21 februari 2011 was de Dag der Marrons verheven tot een nationale vrije dag. De viering vond plaats te Santigron in het district Wanica. Santigron is in dit district het enige marrondorp. Coördinatrice van de viering Patricia Meulenhof, zei dat dat daarom bewust was gekozen om de viering in dit dorp te houden. “We willen bij deze viering het accent meer leggen op de cultuuruitingen van de marrongemeenschap. Het is de bedoeling dat alle andere culturen komen kijken en zien wat de marroncultuur precies inhoudt.”
10 oktober 2012 – “Gaan werken aan onze mentale vrijheid”
“Den man lon, ala den man lon…”, zongen de mannen en vrouwen die meeliepen in de prodo waka, georganiseerd door de Stichting 10 oktober 1760. Marron vertegenwoordigers van alle stammen namen deel aan de loop onder leiding van Thomas Joekoe, kapitein van het dorp Manjabon aan de Cotticarivier.
De vrouwen droegen kalebassen op het hoofd met kokosnoten, rijsthalmen met korte stengels suikerriet erin. Enkelen hadden een knoop in hun pangi gemaakt, ze trokken immers ten strijde.
“Onze voorouders hebben een zware strijd geleverd voor vrijheid. Maar deze is niet geëindigd bij de keti-koti. We moeten nu gaan werken aan mentale vrijheid!”, sprak toenmalig-minister Stanley Betterson van Regionale Ontwikkeling te Berlijn in het district Para. Daar werd de Dag der Marrons herdacht en vooral gevierd.
10 oktober 2013 – “Marrongemeenschap moet zich meer manifesteren”
De Stichting 10 oktober 1760 organiseerde de ‘Poolo Waka’, Aucaans voor ‘Prodo Waka’, en een culturele manifestatie in de Palmentuin.
De ‘Poolo Waka’, werd een manifestatie van de Surinaamse diversiteit, zei Leo Atomang, toen voorzitter van Stichting 10 oktober 1760. “Alle etnische groepen waren vertegenwoordigd bij de loop. Van inheemsen tot Libanezen. “Het gevoel van saamhorigheid moet op hoogtijdagen gemanifesteerd worden. Daarom gaan wij samen Marrondag vieren.”
De ABOP sprak zich erover uit, dat de marrongemeenschap zich meer moet gaan profileren. Veel marrons hebben in de afgelopen decennia hun sporen verdiend in de politiek, sport en in het economisch, sociaal en maatschappelijk leven. Brunswijk, voorzitter van de ABOP, zei in het licht van de Dag der Marrons, dat het belangrijk is dat deze trend zich verder zou voortzetten.
Hij was van ook van mening, dat er nog steeds een negatief imago werd opgeworpen rond de groep. Het is belangrijk dat de marron aan zichzelf werkt om zodoende van dit denkbeeldige imago af te stappen, aldus Brunswijk in 2013. De ABOP riep alle marronstammen op om in vrede met elkaar te leven. Ze moeten zich bezinnen maar bovenal werken aan de economische zelfstandigheid voor de verdere ontwikkeling van onze natie, aldus de ABOP-leider.
10 oktober 2014 – “De tijd van hokjes denken is voorbij”
ABOP-voorzitter Brunswijk liet op de Dag der Marrons in 2014 weten, dat het meer dan nodig is dat marrons zich in broederschap verenigen voor een beter Suriname.
“De tijd van in hokjes denken en handelen is allang voorbij. De marronpopulatie in Suriname is thans tot het besef gekomen dat door verbroedering deuren voor duurzame ontwikkeling opengaan.”
10 oktober 2015 – “Onze grondenrechten staan niet ter discussie”
‘Onze grondenrechten staan niet ter discussie”, zei Leo Atomang, toenmalig voorzitter van de Stichting 10 Oktober 1760, aan de vooravond van Fiiman Dey, Dag der Marrons. Hij wees erop dat deze rechten al waren vastgelegd in de verschillende vredestraktaten. “De vredestraktaten zijn niet in Europa met bloed bezegeld, maar hier op Surinaams grondgebied. Mama Ndjuka, Sintea zijn vlak hier.”
Atomang zal nooit deelnemen aan een onderhandeling over grondenrechten. “Ik zal nooit mijn verdrag vertrappen.”
10 oktober 2016 – “Afro-Surinamer, dat wordt nieuwe naam voor marron”
Afro-Surinamer. Dat moest de naam worden voor alle nakomelingen van de tot slaafgemaakte Afrikanen. Hiermee wilde de overheid de heersende verdeeldheid tussen de nakomelingen wegmaken. “De kolonisator heeft ons verdeeld en we noemen elkaar nog steeds marron of stadscreool. Waarom? We zijn allemaal hier naartoe gehaald uit dezelfde plaats voor hetzelfde doel, met dezelfde boot,” zei Edgar Dikan, toen minister van Regionale Ontwikkeling (RO). “De noemer Afro-Surinamer is beter voor de integratie, eenheid en saamhorigheid.”
Menig spreker heeft bij de herdenking van Fiiman Dey opgeroepen om weer een eenheid te vormen. “De Marrongemeenschap heeft ooit haar menswaardigheid en trots tot uiting gebracht in het opzetten en eeuwenlang in stand houden van leefgemeenschappen zonder gevangenissen met in haar cultuur een ingebouwd mechanisme van zelfcorrectie”, sprak Wilco Finisie, toenmalig directeur van RO.
“Echter moet ik constateren dat bij een groot deel van het nageslacht van de marrons nauwelijks te merken is wat vrijheid eigenlijk betekent,” merkte Finisie op, die ook voorzitter was van de Commissie Herdenking 10 oktober 1760 is.
10 oktober 2018 – Lina Kruti te Dritabiki
Rond 10 oktober 2018 vond te Dritabiki de ‘Liba Krutu’ plaats. Volgens Brunswijk werd daar de eenheid gedemonstreerd tussen de verschillende stammen. Het deed hem goed om de Dag der Marrons te vieren in zo’n hechte eenheid. Tijdens die kruti werd granman Albert Aboikoni afgewezen als granman, en werd Naze Amina verwelkomd als granman van de Saramaccaners.
Toenmalig president Bouterse reageerde, dat hij gehoopt had dat er andersoortige zaken op de krutu zouden worden besproken. Dat het zou gaan om de noden en de ontwikkeling van het binnenland. “Ik zie dat er andere bedoelingen waren en dat is niet zuiver. Uiteindelijk zal dat altijd het onderspit delven,” sprak Bouterse. De krutu werd op 8, 9 en 10 oktober gehouden onder leiding van de granmans Bono Velantie (Okanisiestam) en Lesley Valentijn van de Matawai stam. Alle zes marronstammen die deelnamen aan de krutu stelden dat niet Albert Aboikoni maar Naze Amina de rechtmatige opvolger is van wijlen granman Belvon Aboikoni. Ook de verandering van de naam marron in Afro-Surinamers werd niet geaccepteerd.
In Paramaribo vond weer de ‘Poolo Waka’ plaats, waren er kleurrijke manifestaties en lezingen ter viering van de Dag der Marrons.
10 oktober 2019 – “Grondenrechtenproblematiek moet opgelost”
Toenmalig minister Edgar Dikan van Regionale Ontwikkeling plaatste de Dag der Marrons 2019 in het voetlicht van het feit, dat een jarenlange roep om de grondenrechten problematiek moet worden opgelost. De bewindsman stelde, dat marrons een nieuw tijdperk ingaan met het formaliseren van hun tradities en gewoonten. De 259e herdenking van de ondertekening van de vredestraktaten was volgens Dikan historisch, omdat de ontwerpwet ‘Wet Collectieve Rechten Inheemse en Tribale Volken’ was ingediend.
Ook in 2019 werd een polo waka van het Plein van 10 oktober 1760 naar de Palmentuin gelopen.
10 oktober 2020 – “Marrondag niet gebruiken om te feesten”
Een presidentiële delegatie bracht twee dagen door in Pusugrunu. De granmans, kapiteins en basja’s van marron- en inheemse stammen waren bijeen in een gran krutu, georganiseerd door de organisatie A Marron Kompas, onder leiding van Leo Brunswijk. Hij stelde, dat de ‘Marrondag’ niet moet worden gebruikt om te feesten, maar om stil te staan bij de knelpunten die nu eindelijk moeten worden aangepakt. Daarom werd gekozen om de krutu te ondersteunen.
10 oktober 2021
De Dag der Marrons kan door een total lockdown van overheidswege, vanwege de Covid-19 situatie, niet worden gevierd, dan slechts in huiselijke kring…
PK
