Het functioneren van een samenleving is gebaat bij openbaarheid van bestuur en tijdige en betrouwbare informatie van de overheid, instituten en bedrijven. Het vertrouwen dat hiermee wordt opgebouwd stimuleert economische ontwikkeling, welvaart en welzijn. Vertrouwelijkheid van informatie moet gewaarborgd zijn. Iedereen moet erop kunnen vertrouwen dat informatie niet zomaar op straat komt te liggen. Op beide vlakken zijn in Suriname verbeteringen nodig.
De regering-Santokhi lijkt op de goede weg om Suriname uit een diep financieel-economisch dal te halen. Daarvoor is een lange weg te gaan. De meeste Surinamers zien nog geen verbetering in hun portemonnee. Na het aantreden van de huidige regering is de koopkracht verder achteruitgegaan zonder dat het salaris daarvoor voldoende is gecompenseerd. De regering heeft er alle baat bij om het volk zo goed mogelijk te informeren over de plannen maar doet dat onvoldoende. Communicatie Dienst Suriname communiceert enigszins propagandistisch en laat weinig ruimte aan vrije Surinaamse nieuwsmedia voor een objectief tegengeluid.
Wanneer bij het volk behoefte bestaat aan informatie over heikele kwesties, hult de regering zich in stilzwijgen. Wat is er ten tijde van de machtsoverdracht met Bouterse besproken? Waarom worden mooie functies verdeeld onder familieleden en vrienden? Waarom moest Diana Pokie opstappen als minister van Grond- en Bosbeheer? Er zijn veel voorbeelden van ontwikkelingen waarover de regering het volk had moeten informeren maar dat niet deed, misschien omdat dat de regering niet goed zou uitkomen of omdat andere belangen spelen. Wanneer daardoor het vertrouwen wordt geschaad zal de regering de steun van het volk verliezen, hoe goed alle beleidsinitiatieven ook zijn.
Van groot belang voor de toekomst is nationaal en internationaal vertrouwen in de Surinaamse overheid, instituten en bedrijven. Wie wil er in zee gaan met de Centrale Bank van Suriname wanneer volstrekt onduidelijk is hoe deze er financieel voorstaat? Wie wil financieringen verschaffen aan een parastataal bedrijf wanneer onzeker is hoeveel schulden het al heeft? Wie wil zijn spaargeld toevertrouwen aan een commerciële bank die al jaren geen cijfers publiceert? Onzekerheid over de financiële resultaten en de financiële positie van de overheid, instituten en bedrijven leidt ertoe dat weinigen zaken met hen willen doen. Dat is als autorijden met aangetrokken handrem. Moet iedereen altijd over alle informatie kunnen beschikken? Nee, volkomen openbaarheid leidt niet tot meer inzicht voor de burger, het kan zelfs verwarrend zijn.
Helaas is de vertrouwelijkheid van informatie in Suriname slecht gewaarborgd. Iedere lezer kan zich meerdere zaken herinneren waarbij vertrouwelijke documenten werden gelekt en op sociale media circuleerden, dikwijls onder het mom van ontdekking van een misstand, waarvan niet altijd sprake was. Slechts zelden wordt de vraag gesteld waarom ambtenaren of medewerkers van instituten of bedrijven deze informatie naar buiten brengen en daarmee de vertrouwelijkheid die bij hun functie hoort, ernstig schenden. Alleen een reële klokkenluidersmelding kan hiervoor een rechtvaardiging zijn, niet de behoefte aan sensatie.
Columnisten Sunil Sookhlall en Kries Mahabier schreven in Suriname Herald over de ‘aankoop’ van een ‘peperdure Mercedes’ voor de ambassadeur in Nederland ter vervanging van een ‘Mercedes S-Klasse van een iets ouder bouwjaar’, terwijl de ambassadeur ook in ‘een Skoda Yeti (ook van de ambassade)’ reed. De columnisten beschikten over een missive van de Raad van Ministers en, volgens hun column, over e-mailverkeer tussen de Afdeling Diplomatic Sales van Mercedes-Benz en de ambassadeur. Volgens Communicatie Dienst Suriname wordt de nieuwe auto ingezet voor woon-werkverkeer van de ambassadeur en vervoer van buitenlandse gasten, was de bestaande auto met een ‘iets’ ouder bouwjaar 18 jaar oud, en is de Skoda Yeti de eigen auto van de ambassadeur. In weerwil van de omschrijving in de missive is de nieuwe auto niet gekocht maar geleased. De column leidde tot rumoer op sociale media en opgewonden betogen en artikelen van de oppositie.
Wat mij verbaast is dat personen werkzaam zijn bij de ambassade of elders, die het niet zo nauw nemen met de vertrouwelijkheid en interne stukken delen met derden. Dat is een reden voor ontslag op staande voet. Het leasecontract voor de nieuwe auto is volgens de missive goedgekeurd en afgehandeld, daar is niets verwerpelijks of beschamends aan. Gelet op de financieel-economische situatie in Suriname en de armoede van het volk, ware het niettemin beter geweest wanneer men voor een minder dure, maar toch voldoende representatieve auto had gekozen.
Sookhlall en Mahabier halen ook stevig uit naar de ambassadeur (‘diplomatieke blunder’, ‘fake news’) omdat hij gezegd zou hebben dat president Chan Santokhi tijdens zijn bezoek aan Nederland de Verenigde Vergadering van de Eerste en Tweede kamer van Nederland zou toespreken. Er is slechts sprake van begripsverwarring. Het begrip ‘Verenigde Vergadering’ wordt selectief gebruikt voor bepaalde doelen, zoals het uitspreken van de Troonrede op Prinsjesdag of de benoeming van een koning of koningin. Santokhi heeft op donderdag 9 september wel degelijk gesproken tot de Staten-Generaal, bestaande uit de Eerste en de Tweede Kamer, in de Ridderzaal aan het Binnenhof in Den Haag. De bijeenkomst werd bijgewoond door enkele tientallen Nederlandse parlementariërs die in de gelegenheid waren om vragen te stellen aan de president.
Het gemak waarmee ambtenaren en medewerkers van bedrijven de vertrouwelijkheid van informatie schenden, wordt nog overtroffen door het gemak waarmee directies en commissarissen van instellingen en bedrijven de wettelijke bepalingen voor publicatie van jaarverslagen aan hun laars lappen, en zich daarmee schuldig maken aan strafbare feiten of zelfs economische delicten. Ik beperk mij tot twee voorbeelden die mij beroepsmatig het meest treffen.
De Surinaamsche Bank, de grootste commerciële bank van Suriname, heeft al geruime tijd geen jaarverslagen gepubliceerd. Het jaarverslag over 2017 is gedateerd 28 juni 2018, net binnen de wettelijke termijn van zes maanden na het boekjaar. Het jaarverslag over 2018 is gedateerd 12 september 2019, dus is enkele maanden te laat gepubliceerd. De verslagen over 2019 en 2020 laten nog op zich wachten, naar verluidt omdat de omzetting naar International Financial Reporting Standards meer tijd vraagt, maar dit is een blamage. De bank publiceerde afgelopen jaren ook geen halfjaarcijfers. De klanten en aandeelhouders van de bank hebben geen idee hoe de bank heeft gepresteerd en hoe de bank ervoor staat.
De Centrale Bank van Suriname is de monetaire autoriteit en tevens toezichthouder op banken en andere financiële ondernemingen. Toch maakt de Centrale Bank er een rommeltje van. Het jaarverslag over 2013 is gedateerd 13 augustus 2014, dus ruim na de wettelijke termijn van zes maanden na het boekjaar. Het jaarverslag van 2014 is gedateerd 3 december 2015, dus ruim vijf maanden te laat. Daarna heeft de bemoeienis van de voormalig minister van Financiën geleid tot monetaire financiering en grote verliezen die men niet wilden openbaren. Publicatie van de jaarverslagen werd tegengehouden. Pas onder de huidige regering is men begonnen met een inhaalslag. Het jaarverslag over 2015, met creatieve verwerking van de grote verliezen en een negatief eigen vermogen, is gedateerd 30 oktober 2020. De jaarverslagen over 2016 en later laten nog op zich wachten. Belanghebbenden hebben geen idee hoe de Centrale Bank ervoor staat.
Een belangrijk speerpunt van de regering moet zijn verbetering van de informatievoorziening en invoering van een wet op openbaarheid van bestuur. De overheid moet voorzien in tijdige en nuttige informatie zonder de nieuwsmedia voor de voeten te lopen. De tijdige presentatie van betrouwbare en door accountants gecontroleerde cijfers van instituten en bedrijven moet worden gestimuleerd. Op niet naleving hiervan moeten zware sancties staan voor leden van directies en raden van commissarissen. Nu nemen zij een loopje met de regels. Tot slot zouden de overheid, instituten en bedrijven strenger moeten optreden tegen personen die slechts voor eigen gewin of sensatielust misbruik maken van vertrouwelijke informatie, zonder integere klokkenluiders een strobreed in de weg te leggen. Deze initiatieven kunnen bijdragen aan herstel van vertrouwen in de Surinaamse overheid en samenleving, vertrouwen dat Suriname nu zo hard nodig heeft.
Hans Moison, 9 september 2021
