Hoewel ik zijn naam vaker was tegengekomen, maakte ik voor het eerst kennis met Stanley Betterson bij de uitreiking van de eerste prijs aan hem van de Self Reliance/Donner Schrijfwedstrijd in de B.S. Het Park op 9 december 2020.
Door de deskundige jury o.l.v. Hilde Neus werd hem unaniem deze prijs toegekend voor zijn verhaal: Een jager verdween. Als voorzitter van Stichting Don Walther Fonds mocht ik de prijs uitreiken, maar had toen nog niets van hem gelezen. Ik had alleen van Betterson gehoord als jurist, docent en minister van Regionale Ontwikkeling. Ik had behoefte de leemte op te vullen en begon aan: Een jager verdween. Het verhaal was zo spannend dat ik het boek nauwelijks meer kon wegzetten. Maar hierover zal ik een aparte recensie schrijven wanneer het boek, naar verwachting nog dit jaar, zal verschijnen.
Een jager verdween heeft ertoe geleid dat ik ook geprikkeld werd zijn debuutroman: Haar drie werelden, te lezen. Dit boek was voor mij een complete verrassing. Er zijn reeds verscheidene recensies aan gewijd, zodat ik besloten heb de draad van het verhaal niet wederom te vertellen, maar mij meer te richten op de strekking ervan en vooral aandacht te wijden aan het spectaculaire slotgedeelte.
Het boek is een historische roman, die zich afspeelt in de eerste helft van de twintigste eeuw.
De hoofdpersoon is Mfelie, een marronvrouw uit het dorp Gweson gelegen aan een rivier. Zij is door haar ouders voorbestemd om te trouwen met haar dorpsgenoot Edward. Het lot beslist echter anders.
Het eerste deel van het verhaal verloopt wat langzaam, maar nadat Mfelie besloten heeft haar geluk te beproeven in Paramaribo neemt de vaart toe, om in het slotgedeelte te veranderen in een kolkende soela.
Betterson weet op bijzondere wijze te kruipen in de huid van het marronmeisje dat zich ontpopt als een wilskrachtige vrouw met als enig doel in het leven, succesvol te zijn. Zij beseft daarbij dat je de kracht daartoe wel voor een deel meekrijgt van jouw (voor)ouders, maar dat je het primair zelf moet maken door te blijven te leren en keihard te werken. In haar dorp heeft ze dat geleerd. Iedereen in de dorpsorganisatie heeft een bepaalde taak. Als je niet zelf werkt, zal je niet overleven. Overlevingsinstinct en de drang tot hardwerken om vooruit te komen heeft zij in haar genen, maar is haar ook met de paplepel ingegoten.
Met haar positieve culturele bagage komt zij naar de grote stad en ontpopt zich als jonge onderneemster. Met een vriendin begint zij aan de Jodenbreestraat een modistenzaak. Het loopt niet altijd goed, maar zij slaagt erin het hoofd boven water te houden en uiteindelijk lukt het haar zelfs een huisje te kopen.
Ze valt op bij haar blanke buurman Flip, een jong jurist, die haar ten huwelijk vraagt en met wie zij naar Nederland vertrekt. Ook in Nederland weigert zij alleen op het inkomen van haar man te teren, maar steekt zelf de handen uit de mouwen.
De familiebanden in de marrongemeenschap zijn van dien aard dat Mfelie haar man ertoe weet te bewegen ook haar moeder en jongere broers mee te nemen voor een beter bestaan. Ook laatstgenoemden hebben zich verdienstelijk gemaakt in Nederland.
Maar dan slaat het noodlot toe. De Tweede Wereldoorlog breekt uit. Nederland wordt onder de voet gelopen door Hitler. Vele Nederlanders kiezen zijn zijde. Het swastikateken wordt misbruikt. Hakenkruizen alom! Het nazisme richt zich tegen joden en kleurlingen. Allen niet behorende tot het “Arische ras” zijn inferieur en hun leven heeft geen waarde meer. Mfelie probeert haar aarzelende echtgenoot Flip ertoe te bewegen te vluchten naar Suriname. Uiteindelijk geeft Flip toe en wordt de vluchtroute zorgvuldig voorbereid. Dit alles wordt op bloedstollende wijze beschreven in het slotgedeelte. Vooral in de laatste twee hoofdstukken laat Betterson zien dat hij een verteller pur sang is!
De vlucht zal geschieden via een vissersboot die naar een Engels dorpje zal varen. Het water tussen Engeland en Nederland is bezaaid met Duitse torpedoboten. Daarbij geholpen door de Duitse wehrmacht die met zijn vliegtuigen gereed staat alles wat beweegt te bombarderen. De kans op overleving is gering. Ondanks de goede voorbereidingen weten de Duitsers te verhinderen dat Flip met zijn gezin kan vertrekken. De reis in het ruim van de boot zal Mfelie alleen met haar twee zoons moeten volbrengen. In de duisternis van de nacht aanvaardt zij de dramatische reis!
Hoe deze ook mogen aflopen, Mfelie heeft mijn hart gestolen!
Stanley Beterson, Haar drie werelden, 210 pagina’s.
Uitgeverij Ralicon. Paramaribo, 2015. ISBN 978-94-92169
Carlo Jadnanansing
