In het zojuist verschenen SJB 2021 no. 1 heeft mr. dr. Gaetano Best, hierna ook te noemen de auteur/annotator, een noot geschreven n.a.v. het vonnis van de kantonrechter d.d. 11-2-2021 inzake Akiemboto ca Bee en de Staat Suriname.
Feiten
Op 5-1-2021 richt Akiemboto een brief aan de President dat hij zijn DNA- lidmaatschap opzegt. Op 21-1-2021 richt hij opnieuw een schrijven met het verzoek zijn eerdere brief als niet-verzonden te beschouwen. De President stuurt op 21-1-2021 beide brieven door aan de DNA-voorzitter, die zich op het standpunt stelt dat Akiemboto DNA-lid af is.
Aangezien de Staat niet voldeed aan de sommaties van Akiemboto om hem te behandelen als DNA-lid, stelde laatstgenoemde een kort geding in tegen de DNA-voorzitter en de Staat.
In zijn vonnis overweegt de kantonrechter dat de te beantwoorden rechtsvraag is of aannemelijk is dat het lidmaatschap van DNA voor Akiemboto is beëindigd door de opzegging van het lidmaatschap bij de brief van 5-1-2021.
De kantonrechter overweegt verder dat het ontslag een eenzijdige rechtshandeling is en betreft de duidelijk geuite wil door Akiemboto om zijn lidmaatschap te beëindigen, waardoor deze op 5-1-2021 terstond is geëindigd.
Rechtshandeling
Een rechtshandeling is een handeling die verricht wordt met de bedoeling bepaalde juridische gevolgen in het leven te roepen. Een rechtshandeling is eenzijdig wanneer het gewenste juridische gevolg ontstaat door de activiteit van één persoon, bijv. het maken van een testament. Een meerzijdige rechtshandeling vereist de samenwerking van meerdere personen voor het ontstaan van het gewenste gevolg bijv. een koopovereenkomst.
In het recht wordt onderscheid gemaakt tussen niet-gerichte en gerichte eenzijdige rechtshandelingen. In het laatste geval is er sprake van een geadresseerde (in casu de President) en in het eerste geval niet.
Commentaar Best
De annotator wijst erop dat de kantonrechter de ontslagbrief gekwalificeerd heeft als een eenzijdige rechtshandeling. Hiermee verklaart de rechter het verbintenissenrecht (onderdeel van het privaatrecht) van toepassing op een staatsrechtelijke aangelegenheid.
De auteur is van mening dat de kantonrechter geen andere keus had, aangezien de wetgever (in het staatsrecht) nagelaten heeft de rechtsgevolgen van een dergelijke handeling te regelen.
Volgens Best is de rechtsvraag die in de onderhavige casus beantwoord moest worden een andere dan die welke door de kantonrechter is geformuleerd.
Bedoelde rechtsvraag doet namelijk voorkomen alsof Akiemboto maar één gerichte eenzijdige rechtshandeling heeft gepleegd, terwijl hij ook een tweede heeft verricht, namelijk de herroeping.
De doorslaggevende vraag is dus niet of het lidmaatschap van Akiemboto is beëindigd door de opzegging ervan, maar of hij die eerste rechtshandeling kan herroepen.
Herroeping
Best wijst erop dat geen van de procespartijen uitdrukkelijk een beroep heeft gedaan op de rechtsfiguur van herroeping.
Herroeping wordt gedefinieerd als het terugkomen op een rechtshandeling waarmee wordt beoogd vanaf dat moment de rechtsgevolgen te ontnemen aan de oorspronkelijke rechtshandeling. Uit de rechtspraak blijkt volgens de annotator dat de herroeping van eerder verrichte rechtshandelingen in een concreet geval beheerst wordt door eisen van redelijkheid en billijkheid.
Elk rechtsgevolg kan opzij gezet worden indien dat rechtsgevolg in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.
Slotopmerkingen
In het vonnis verbindt de kantonrechter aan de constatering dat de wetgever de rechtsgevolgen van de herroeping van het ontslag ongeregeld heeft gelaten, de gevolgtrekking dat op een ontslag op eigen verzoek niet kan worden teruggekomen. Hiertegen kan volgens annotator worden ingebracht dat er (anders dan de kantonrechter meent) het ongeregeld laten geen enkele grondslag biedt voor het antwoord op de met de deze kwestie verband houdende rechtsvraag. Verder kunnen volgens Best in het recht voldoende aanknopingspunten worden gevonden of Akiemboto zijn verrichte gerichte eenzijdige handeling kan herroepen.
Uit het vonnis blijkt niet dat het debat was toegespitst op de kernvraag, namelijk of het in de gegeven omstandigheden van het geval naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn om Akiemboto aan de eerste rechtshandeling te houden. Akiemboto heeft volgens de auteur nagelaten zich in zijn inleidend rekest uitdrukkelijk en onomwonden op de rechtsfiguur van herroeping te beroepen en alle daarvoor relevante jurisprudentie over te leggen. Het hoger beroep biedt echter nog kansen. Gelet op het feit dat de voormelde kernvraag nog niet eerder aan het hof is voorgelegd staat de uitkomst volgens Best in hoger beroep allerminst vast. Maar dit zal volgens hem sterk afhangen van de rechterlijke weging van de concrete omstandigheden van het geval en bij de herroeping betrokken belangen.
Commentaar (CJ)
De benadering van Best is best origineel. Voor zover kon worden nagegaan is in ons land het leerstuk van de herroepelijkheid van een eenzijdige rechtshandeling niet eerder aan het oordeel van het hof onderworpen.
Indien zulks zich in het verleden toch heeft voorgedaan, dan zal het op het gebied van het arbeidsrecht geweest zijn. Het komt namelijk vaker voor dat personen, die hun ontslag hebben ingediend, er later spijt van krijgen. Veelal wordt in dergelijke gevallen aangenomen dat een ingediend ontslag kan worden herroepen als deze nog niet door de werkgever (geadresseerde) is geaccepteerd. Uit de Nederlandse jurisprudentie blijkt dat op een ingediend ontslag, behalve onder zeer bijzondere omstandigheden, niet kan worden teruggekomen.
De vraag die in dit verband rijst is of het verbintenissenrecht toegepast kan worden op een staatsrechtelijke casus. Met de annotator ben ik van mening dat het wel mogelijk is, aangezien het staatsrecht geen afzonderlijke regeling over ontslag geeft. Maar ondanks de scherpzinnige argumentatie van de annotator blijft het ten zeerste de vraag of het Hof tot een ander oordeel zal komen dan de kantonrechter.
Carlo Jadnanasing,
Paramaribo, 15 mei 2021.
