De kranten verhalen regelmatig, ‘Man heeft vrouw mishandeld.’ Dan heeft men het over fysieke mishandeling. Er is echter ook geestelijke mishandeling. Daar wordt niet veel over geschreven, omdat het slachtoffer het niet in de publiciteit brengt. Het oordeel van velen is, dat iemand je maar ‘zover kan kwetsen als jij dat toelaat.’ Er zijn zelfs mensen die menen, dat van iets of iemand slachtoffer worden een (on)bewuste eigen keuze is! Met zo’n soort psychologie van de koude grond worden mensen, die slachtoffer zijn, door anderen geacht om daar zo snel mogelijk overheen te stappen en weinig aandacht te geven aan hun eigen gevoelens van onmacht. Machteloosheid is één van de moeilijkste gevoelens die er zijn, daar stap je niet zomaar overheen. Velen ontkennen het bij zichzelf en willen ook het liefst dat anderen zo snel mogelijk ophouden met hun gezeur over de ellende die ze hebben meegemaakt. De realiteit is echter dat mensen geestelijk behoorlijke klappen kunnen krijgen. Als slachtoffer heb je altijd te maken met een dader. Meestal ontkent de dader het leed dat hij de ander geestelijk heeft aangedaan en in enkele gevallen heeft hij het niet eens door dat hij een ander heeft bezeerd. Het gevolg is dat de dader dan geen verantwoordelijkheid neemt. En een dader die geen verantwoordelijkheid neemt voor wat hij je heeft aangedaan, zal niet genezen, hij zal dan een ander op dezelfde manier weer pijn doen. Het oude zeer gaat niet weg. De bezeerde persoon zal dan ook niet gemakkelijk vergeven. Ook als het slachtoffer helemaal is geheeld, neemt dat de verantwoordelijkheid van de dader niet weg. Het slachtoffer mag vergeven, maar het is erg belangrijk dat de dader ook zijn verantwoordelijkheid neemt voor het gebeurde, zodat het tot hem doordringt wat hij de ander heeft aangedaan. Een veel gehoorde uitspraak is’ waar twee kijven, hebben beiden schuld.’ Daarmee wordt bedoeld dat het slachtoffer op de een of andere manier ook verantwoordelijk wordt gehouden voor emotionele, geestelijke en fysieke schade. Misschien, omdat hij of zij in die relatie is blijven hangen in plaats van weg te gaan of onbewust de aanleiding was van de problemen. Dit kan niet door een buitenstaander worden beoordeeld. Alleen het slachtoffer dat in zo’n situatie zit, kan weten waarom hij of zij zich een slachtoffer voelt. Als je slachtoffer wordt in een relatie, probeer dan niet te blijven hangen in dat slachtoffergedrag. Enkele symptomen van slachtoffergedrag zijn dat je doet alsof je zelf totaal geen invloed hebt, een soort aangeleerde hulpeloosheid. Je blijft hangen in zelfmedelijden en weigert verantwoordelijkheid te nemen voor de wederopbouw van je leven. Dus je laat anderen alles voor je oplossen. Kortom, als slachtoffer gedraag jij je hulpeloos, afwachtend en passief. Elke relatie start meestal goed en toch ontstaan er op de duur problemen? Een oorzaak kan zijn dat de ene partner van de ander verlangt dat hij of zij moet veranderen, je moet zijn zoals de ander wilt. Dat is een verkeerde opstelling in een relatie, mensen moeten elkaar niet proberen te veranderen. Ook praten ze hun problemen niet uit, maar zoeken hulp bij anderen in de vorm van klagen. Ze zien de ander als de redder. De redder neemt de verantwoordelijkheid van je over. Hierdoor maakt hij je afhankelijk en zichzelf onmisbaar. Hij geeft ongevraagd hulp en goedbedoelde adviezen. Het is echter niet die ander die je moet redden, jij moet jezelf redden. Diep in je hart weet je wat je wilt. Je hebt alleen nog de kracht nodig om actie te kunnen ondernemen. Nog een oorzaak kan zijn dat de ene partner zich in de relatie continu opstelt als aanklager. Zo’n man of vrouw wijst zijn of haar partner graag op haar/zijn zwakke plekken. Middels kritiek of een ferm oordeel leggen ze telkens de schuld bij hun partner neer. Bijvoorbeeld, ‘jij zet je niet in voor onze relatie, ik krijg van jou te vaak liefdeloze en weinig respectvolle behandelingen, ik heb dit en dat voor je gedaan en nu doe je me dit aan, door jou zitten we in deze rotsituatie.’ Op deze manier maskeren ze hun eigen zwaktes, fouten en angsten.
De partner voelt zich schuldig en krimpt nog verder in elkaar. Dat versterkt weer de eigenwaarde van de ander. En zo zijn er vele oorzaken waarom een relatie op de duur escaleert. Partners die gevangen zitten in zo’n relatie delen geen intimiteit meer. Ze delen hun dieperliggende en meest kwetsbare gevoelens niet met elkaar. Ze blijven liever verstrikt zitten in het drama dan het risico lopen om gekwetst te worden door zich open te stellen. Dat is heel begrijpelijk en het vergt veel moed om dit patroon te transformeren. Maar wanneer je deze moedige stap niet zet, wijs je eigenlijk ook de liefde op een dieper en helend niveau af. En als koppel begeef je je dan op een doodlopende weg.
Velen zoeken de oplossing in een scheiding, maar wat ze niet begrijpen, is dat ze door te scheiden uit de relatie stappen zonder geheeld te zijn. Ze denken dat als ze van de ander weg zijn dat de rust en heling vanzelf komt. Niet geheeld zijn, betekent geen inzicht hebben in jouw aandeel van dat probleem, dus kan dit je weer overkomen in een volgende relatie. Gelukkig zijn er ook echtparen die in plaats van te scheiden, willen werken aan een oplossing om hun relatie te redden en elkaar te helen. Dat is de letterlijke betekenis van de huwelijksbelofte ‘in goede en in slechte tijden.’
De eerste stap naar genezing is te erkennen dat je slachtoffer bent en daarom deskundige hulp nodig hebt, zo neem je het heft in eigen hand. Steek je hand in eigen boezem en ga na wat je zelf fout hebt gedaan en wat je aan de situatie kan veranderen. Zo kies je voor groei en leiderschap. Als het even niet lekker loopt, ga dan niet schelden, dichtklappen of weglopen, maar ga bij jezelf te rade wat je hiervan kan leren. Het antwoord komt niet altijd snel of gemakkelijk, maar het komt beslist altijd. Focus dus niet op snelle resultaten maar op een verandering. Van de verwijten die je naar het hoofd worden geslingerd, kan je een muur bouwen om je achter te verschuilen. Je kan echter ook goed naar die verwijten luisteren en ze gebruiken om een brug naar de ander van te bouwen. Dan groei je weer een stukje en word je sterker en jouw relatie ook. We kunnen niet alles controleren wat er in ons leven gebeurt, maar we kunnen wel kiezen hoe we ermee omgaan. Het gaat om bewustwording. Pas als jij je bewust bent van jouw gedachten en eigen gedrag, kan jij de stap naar groei zetten.
“The secret of change is to focus all of your energy not on fighting the old but on building the new.”
Josta Vaseur
