Narcisme op de werkplek is geen uitzondering. “De narcist is verliefd op zichzelf en houdt daardoor alleen van zichzelf. Het gaat om een persoonlijkheidsstoornis”, vertelt socioloog Joan Watkin, die ook agogische wetenschappen heeft gestudeerd. Zij vertelt dat narcisme niet slechts om een gedraging gaat. Uit gesprekken met psychologen merkt zij op dat dit gedrag niet gecorrigeerd kan worden. “Je kan het al vanaf de kinderjaren bij iemand waarnemen. Gaandeweg merk je het gedrag ook op bij het ouder worden.” Watkin somt enkele kenmerken op, zoals jaloezie, geen empathie, altijd de beste willen zijn en het eigen ik boven anderen stellen, zowel thuis, op school of in het verenigingsleven. De narcist houdt van manipuleren en wil altijd de leiding, ook als kind. Het niet kunnen accepteren van kritiek kan op narcisme wijzen.
Werkvloer
Op de werkvloer kan een narcist het onaangenaam maken voor anderen en de sfeer verpesten. Watkin verduidelijkt dat een narcist het doel heeft dat anderen de gestelde doelen niet kunnen realiseren. Toch kan de narcist succesvol zijn, omdat personen met deze stoornis zich omhoog weten te werken ten koste van anderen. “Ze lopen letterlijk over alles en iedereen en trappen op alles en iedereen om hun doel te realiseren”, benadrukt de socioloog.
De schorpioen en de kikker
Watkin vertelt een verhaal van de kikker en de schorpioen als metafoor om de aard van de narcist te illustreren. De schorpioen vraagt aan de kikker om hem aan de andere kant van de rivier te brengen. In eerste instantie zegt de kikker dat niet te doen uit vrees om door de schorpioen aangevallen te worden. Maar de schorpioen stelt de kikker gerust met als argument dat ze dan beiden kopje onder zullen gaan. De kikker laat zich overhalen, maar halverwege prikt de schorpioen de kikker toch. De kikker vraagt tijdens het verdrinken waarom dat nodig was en de schorpioen zegt “zo ben ik”. Een narcist belooft verbetering, maar is van een bepaalde aard.
Watkin licht toe dat op de werkplek wel degelijk kritiek gegeven kan worden wanneer mensen binnen teamverband niet presteren. “Maar bij narcisme gaat het erom dat juist de personen die presteren, worden ondermijnd en tegengewerkt. “Want die mogen niet beter dan de narcist zijn.” Hierdoor wordt de sfeer verziekt, omdat de goeden ten onder gaan.
Wat te doen?
Met een narcist moet je geen powerplay spelen, omdat de narcist over een lange adem beschikt. Watkin adviseert dat je vooral niet moet proberen te veranderen. “Blijf jezelf”, deelt ze mee. De socioloog geeft ook mee dat het niet wijs is om een narcist openlijk te bekritiseren. Ook is de gebruikte gesprekstechniek van belang. “Niet jij doet dit, maar ik ervaar dit als….”, licht Watkin toe. Door vanuit jezelf te praten en de eigen grenzen te bepalen, is er een goede basis om een boodschap over te brengen. “Maar een ding is zeker, van een narcist zal je het nooit winnen, omdat ze niet kunnen veranderen.” Vooral het opzoeken van ontspanning is belangrijk. Personen die er niet uitkomen, kunnen altijd hulp zoeken.
Watkin zelf begon zichzelf te verdiepen in dit onderwerp, omdat zij in contact staat met personen die narcistisch gedrag vertonen. Door zich in de literatuur te verdiepen, constateerde ze dat er in Suriname nog niet veel over dit onderwerp bekend is. Watkin streeft daarom naar meer bewustwording voor dit vraagstuk. “Want mensen lijden onder deze personen en hun gedrag.” Recentelijk heeft zij in verband met Dag van de Vrouw gesproken over ‘narcisme binnen een relatie’ en vervolgens over ‘kinderen van narcistische ouders’. Watkin behandelde afgelopen weekend in een zoomsessie ‘Narcisme op de werkvloer’, een initiatief samen met Emmy Hart en Lilian Wiebers. Via Tek’ Okasi, waar Watkin medeoprichter van is, valt meer te lezen. Dit hele jaar worden er gratis workshops gehouden.
Onderzoek
In welke mate narcisme voorkomt, is nog niet te zeggen, hiernaar moet er onderzoek worden gedaan. “Vanaf we in maart zijn begonnen, zijn er echter wel veel vrouwen die aangeven problemen te hebben en uit deze narcistische situatie te willen.” Vrouwen geven aan gepest te worden door hun man, ook bagatelliseren en tegenwerken zijn veel gehoorde klachten. “De vrouwen zeggen ook uit de relatie te willen stappen en zijn op zoek naar een psycholoog, omdat ze het niet meer aankunnen. Narcisme kan je niet bestrijden, maar je kan je er wel tegen wapenen.” Watkin besluit met de kritische noot dat wij ervoor moeten waken om bij herkenning van enkele kenmerken iemand te bestempelen als narcist, want die deskundigheid zit bij de psychologen en psychiaters.
RB
