Na talloze vergeefse smeekbedes aan rijke landen om niet te vervallen in ‘vaccins nationalisme’, zei WHO-directeur Tedros Adhanom Ghebreyesus afgelopen maandag tijdens een bestuursvergadering dat de wereld aan de rand staat van een catastrofale morele mislukking. Rijke landen én farmaceutische bedrijven moeten razendsnel de toegang tot coronavaccins gaan delen met arme landen. Anders ‘zal deze mislukking worden betaald met levens uit de armste landen’, aldus Ghebreyesus. In sommige arme landen wordt volgens hem nauwelijks gevaccineerd, omdat beloftes en internationale afspraken niet worden nagekomen. Hij wees erop dat in minstens 49 rijke landen al meer dan 39 miljoen doses vaccin zijn toegediend, terwijl sommige arme landen niet meer dan 25 doses hebben gekregen. ‘Geen 25 miljoen, niet 25 duizend, slechts 25.’
Het lijkt op het bekende verhaal over mensenrechten. De rijke landen bedienen zichzelf het eerst en vergeten in hun hebzucht willens en wetens de arme landen van de wereld. Het is weer een kwestie van het schenden van mensenrechten.
Minister Ramadhin: ‘We zien nu dat ‘me first’ de kop opsteekt’
Minister Amar Ramadhin van Volksgezondheid deelt de mening van de directeur van de WHO. In gesprek met Dagblad Suriname zegt de bewindsman: ‘Het is inderdaad een bezorgdheid die de WHO-topman uit. We zien dat eigenlijk ‘me first’, ‘ik als eerst’, nu de kop opsteekt met name dat de rijke landen of landen met genoeg kapitaal rechtstreeks onderhandelen en groot inkopen. Ook al zijn er nog geen voorraden aanwezig, worden vaccins ingekocht en dat is natuurlijk een zorgwekkende ontwikkeling, omdat dat niet de afspraak was.’
Ramadhin: ‘Overal waar de kleine landen, de minder goed ontwikkelde landen of de minder kapitaalkrachtige landen verenigd zijn, zijn er dus bewegingen, ook wij vanuit de Caricom en de Paho (Pan-American Health Organization). Uiteraard proberen we te blijven hameren op het vraagstuk om gelijkheid en gelijke toegang tot vaccins te krijgen, ongeacht de financiële positie in je land en andere factoren. Dus, wij blijven daarvoor pleiten en we doen het via de internationale verenigingen en organisaties van landen, die eigenlijk niet in staat zijn om zelfstandig te onderhandelen, maar dit was te verwachten.’
‘Wij moeten uiteraard blijven hameren op dit vraagstuk en ik roep alle landen op solidair te zijn met elkaar en rekening te houden met de universele rechten van elk mens, waarbij de mens gelijke toegang moet hebben tot zorg en bescherming.’
De WHO en Covax
De WHO probeert met Covax, een initiatief dat moet voorkomen dat arme landen achter het net vissen, coronavaccins overal ter wereld beschikbaar te krijgen, ook voor Suriname. Recent vroegen meerdere WHO-lidstaten zich al af of Covax wel de vaccins krijgt die het nodig heeft, en of landen met een hoog inkomen zich aan de beloftes houden die ze hebben gedaan. Sommige landen en bedrijven proberen voor te dringen in de rij, aldus Ghebreyesus. ‘Dit is fout.’
Vanaf het begin van de coronapandemie klinkt wereldwijd de roep om de lessen toe te passen van de hiv-epidemie, toen aidsremmers het laatst beschikbaar kwamen in Afrika, de plaats waar ze het hardst nodig waren. Er worden nu dan ook echt pogingen ondernomen om vaccins in arme landen te krijgen, maar de resultaten blijven voorlopig uit. Rijke landen kopen de vaccins op, zoals Nederland. Als alles volgens plan verloopt, zijn er in maart volgend jaar 61,7 miljoen doses aan Nederland geleverd, goed voor de inenting van twee keer de Nederlandse bevolking, inclusief kinderen (die voorlopig niet gevaccineerd mogen worden). Dit is de strategie van de meeste rijke landen.
Ghebreyesus: ‘Het is begrijpelijk dat overheden hun eigen zorgmedewerkers en ouderen als eerste willen vaccineren, maar het is niet juist dat jongere, gezondere volwassenen in rijke landen eerder worden ingeënt dan zorgmedewerkers en ouderen in armere landen.’ Armere landen, die wat later in de race stappen, omdat ze eerst hun geld moesten tellen, komen er moeilijk nog tussen. De Europese Commissie heeft bijvoorbeeld al gebruik gemaakt van de optie in haar contract met Pfizer om 100 miljoen doses extra te bestellen. Daarbovenop is begin januari een order van nog eens 200 miljoen doses geplaatst, die al vanaf komend kwartaal geleverd moeten worden. Daarbovenop is een nieuwe optie tot nog eens 100 miljoen doses gesloten.
De zogeheten lage- en middeninkomenslanden zijn zodoende grotendeels aangewezen op Chinese en Russische vaccins (waarvan nog niet alle testresultaten zijn gepubliceerd) of op Covax. Covax was dus bedoeld om wereldwijd gezamenlijk in te kopen, maar rijke landen hebben die oproep genegeerd en naast hun donaties aan Covax hun eigen, bilaterale contracten gesloten, waardoor ze vooraan in de rij zijn komen te staan. Ze helpen arme landen dus wel, maar nadat ze zichzelf geholpen hebben.
Covax heeft afspraken met farmaceuten voor 2 miljard doses, maar daarvan is er nog niet 1 geleverd. Dat komt doordat de meeste overeenkomsten wegens geldgebrek nog niet zijn omgezet in bindende contracten met een leveringstermijn. De WHO hoopt dat in februari de eerste partij aan Covax geleverd wordt. Er zijn al afspraken met AstraZeneca en het Serum Institute of India, maar met Pfizer, de eerste fabrikant die markttoegang heeft gekregen, moet een akkoord nog rondkomen.
Dinsdag werd bekend dat de EU aan een mechanisme werkt waardoor lidstaten gezamenlijk vaccins kunnen delen met landen op de Balkan, in Afrika en in Azië. Maar onduidelijk is nog vanaf welke vaccinatiegraad landen daadwerkelijk bereid zijn dat te doen en in welke mate.
Ghebreyesus: ‘Geef Covax voorrang in de rij, en deel doses met Covax als de eigen zorgmedewerkers en ouderen zijn gevaccineerd, zodat andere landen hetzelfde kunnen doen.’
PK
