De NDP is de enige politieke partij waarvan je wetenschappelijk kan beschrijven en voorspellen hoe het zal aflopen als ze een tijd de macht in handen heeft gehad: prijsstijgingen! Dat is haar nalatenschap. Zoals je kunt voorspellen dat een appel altijd omlaag valt, zo kan je voorspellen dat de SRD valt wanneer die club regeert. Dat men steeds de vinger wijst naar de ‘NDP regering’, komt omdat je dieven en boeven die je armer maken nooit meer vergeet. Het is een traumatisch verschijnsel.
Niet iedereen kan oorzaak en gevolg goed van elkaar onderscheiden. Dat vereist ontwikkeling en een goed gevulde maag. Men denkt dat de prijsstijgingen het gevolg zijn van deze regering. Maar wie tot twaalf kan tellen weet dat de oorsprong bij de vorige regering ligt en dat het probleem van de opgeblazen prijzen niet van vandaag op morgen kan worden opgelost. De straatdemonstranten zijn min of meer dezelfde die juichten en dansten voor de toenmalige president. Hun lichtgelovigheid wordt via randfiguren uitgebuit door mensen met enge belangen. Daarom zijn prijsstijgingen en gebrek aan US-dollars tekenend voor de geschiedenis van Suriname.
Dit gezegd hebbende, vormen de algehele prijsstijgingen in Suriname een serieus probleem. De regering moet snel en hard ingrijpen op het gedrag dat de inflatie omhoog jaagt, want prijzen die van week tot week stijgen zorgen voor sociale onrust. inflatie is – naast corona – de nieuwe duivel die moet worden bestreden.
Hoge inflatie betekent dat er iets is misgegaan met geld: er is te veel geld uitgegeven, te veel geld geleend en te veel geld geperst, zonder dat de economie ook maar een millimeter is gegroeid. Dat is het gedrag van de slechte huisvader. Gelukkig is die op 25 mei 2020 weggestemd, anders was de inflatie versneld tot hyperinflatie, en dat zou dodelijk zijn geweest. Zimbabwe heeft dat meegemaakt, toen een broodje een miljoen dollar kostte. Mensen sjouwen dan de hele dag met koffers met bankbiljetten om uit te geven in plaats van te werken.
De inflatie moet omlaag! Allereerst moet het tekort aan legale US-dollars worden opgelost. De regering zet al stappen om de uitstroom van US-dollars tegen te gaan. En de instroom van contante US-dollars uit Amerika heeft ze weer opgestart (een teken van vertrouwen). Ze haalt ook overtollige SRD’s uit de roulatie, want dat zorgt alleen maar voor hete lucht, consumptie en prijsstijgingen. Ze wil ook bedrijven die zich richten op export of importvervanging ondersteunen, maar ze kan veel sneller miljoenen US-dollars gaan innen in de goudvelden.
De centrale bank moet weer sterk en onafhankelijk worden. Ze was ernstig verzwakt, waardoor zij haar taak: de inflatie laaghouden, niet meer uitvoerde. Vanaf 2010 was niet meer goed te volgen wat er bij die de bank gebeurde. Het werd, evenals de postspaarbank, de privébank van de machthebbers. Jaarverslagen verschenen niet meer. De kluis van dat statige gebouw aan de oudste straat van Suriname: de Waterkant – een mislukt stukje Amsterdam – werd leeggeroofd. De verantwoordelijke die sprak van ‘verdamping’- lees: verplaatsing – is nog steeds on the run. De SRD werd zo verwaarloosd dat niemand het nu te lang in zijn broekzak wil houden. Op dolle wijze werd geld geprint om een verspillend en frauduleus beleid te betalen. Dat geld leverde geen echt inkomen op. Zo werd dus gezorgd voor de ‘mofina wan’. De resulterende geldontwaarding doet nu juist die ‘mofina wan’ de meeste pijn, evenals iedereen die een vast inkomen in SRD heeft.
De centrale bank moet een heldhaftige brandweerman zijn die een brand weet te blussen, zodat de waarde van de SRD niet in de modder wegzakt. Ze moet geen opdracht krijgen van ‘hogerhand’ om brandjes niet te blussen. De centrale bank is nu te zwak om te concurreren met de cambio’s om de koers en de inflatie te stabiliseren, omdat ze niet genoeg US-dollars heeft waarmee ze geldhandelaren die grote hoeveelheden US-dollars hebben, kan overtroeven. Ze moet daarom van de cambio’s eisen dat ze de herkomst van hun vreemde valuta aantonen. Het publiek moet ook weer vertrouwen krijgen in de banken. Dat vertrouwen is weggerend door de leegroof van de centrale bank en zal met moeite terugkeren. Vlijtige, spaarzame Surinamers zijn het zat dat zij altijd de prijs moeten betalen voor hun losbandige landgenoten die meer uitgeven dan ze verdienen en diepe schulden achterlaten.
Ook de vakbonden spelen een rol in het stabiel houden van de inflatie. Ze weten dat het niet
verstandig is om met steeds grotere loonsverhogingen de prijsstijgingen proberen in te halen, want het gevolg zal zijn nog meer prijsstijgingen. Gelukkig trapt iedereen op de rem. Want geld persen om de ambtenaren meer te betalen is zuurstof die het vuurtje van de inflatie aanwakkert. Vakbonden scheppen geen banen. Dat doen bedrijven. Vakbonden zorgen voor een rechtvaardige inkomensverdeling. De enige manier om bij economische stagnatie nog wat werkgelegenheid te scheppen is om arbeid goedkoper te maken, zodat consumptie en prijsstijgingen niet te veel toenemen. Pas als de echte economie weer groeit, kunnen de lonen meegroeien. En kijk, een verdomd goede deal: ambtenaren krijgen loonsverhoging als het aantal ambtenaren vermindert. Vakbonden moeten ook strijden tegen de hout- en goudplunderingen in het binnenland. Want daar laat de overheid miljoenen liggen; geld waarmee onderwijzers, verpleegkundigen, agenten, ambtenaren et cetera beter getraind en beloond kunnen worden.
Het gevecht tegen inflatie kost tijd. Maar de armen hebben geen tijd. Bovendien wachten de
veroorzakers van de crisis glimlachend af achter de schermen. Hoe slechter het gaat, hoe
beter het is voor hen. Stijgende winkelprijzen maken het volk weer rijp voor de populisten. Daarom moeten de prijzen van basisgoederen snel omlaag, anders grijpen ze weer de macht. De regering ziet dit ook en is begonnen met het betaalbaar houden van de basisgoederen. Met een keihard uitgevoerde prijscontrole moet ze ervoor zorgen dat winkelprijzen niet ver boven de inkoopprijzen uitkomen.
De burger zal nog even met een flinke tegenwind tegen een steeds steilere heuvel op moeten
fietsen. Dit is het gevolg van jarenlange wanbeleid en de pijn van de hersteloperatie. Het wordt moeilijk om een hard maar noodzakelijk medicijn toe te dienen aan een steeds lastiger en onaangenamer patiënt, maar het zal snel moeten gebeuren. Je moet het nu met minder doen, om het later beter te hebben. Dit is de ethiek van uitgestelde bevrediging, waarop welvarende landen zijn gebouwd.
Sinds 1980 is het een modeverschijnsel dat criminelen hoge posities krijgen, wat nog erger is dan nepotisme. Het is de Surinaamse waanzin. Deze regering doet ook aan vriendjespolitiek, maar ze belazert en steelt niet. De uitkomst zal in 2025 dan ook anders zijn dan in 2020. lk heb de president niet horen beloven dat hij zich aan zijn beloften zou houden (is ook moeilijk in een coalitie). Maar de maximale inspanning om ze na te komen toont hij wel. De maatregelen om de economie te herstellen, moeten in overeenstemming zijn met de voorschriften van de Wereldbank en het IMF. Het alternatief is: weer in handen vallen van roofkapitalisten, drugsbaronnen en Robin Hoods. Suriname mag niet weer veroverd worden door een wakkaman die niet geïnteresseerd is in orde en
stabiliteit, maar blindelings vernietiging en ontbinding brengt. “Strey de f’ strey, fu seti kondre bun”.
D. Balraadjsing
