Terwijl ik in de rij stond te wachten bij de pinautomaat, ving ik wat flarden op van een gesprek tussen twee mannen. Ik kon niet opmaken waar het gesprek precies over ging. Uit enkele zinnen, begreep ik dat ze het hadden over de een of andere belangrijke figuur die voor de rechter moest verschijnen en dat ze niet geloofden dat dat zou gebeuren. Er was veel woede, frustratie en machteloosheid in hun stemmen te bespeuren. Duidelijk hoorde ik: “Hier in dit land, wordt alleen de kleine man berecht, de hoge pieten weten altijd de dans te ontspringen. Dat komt door die money mi pa, ze strooien met geld, kopen mensen om en voilà de aanklacht verdwijnt. Ach deze man is gewend om te liegen. Hij liegt zich al jaren overal uit dus zal hij dit keer weer wegkomen door keihard te liegen. Zelfs als hij met zijn hand op de bijbel moet zweren, zal hij glashard liegen. Met zijn advocaat naast zich die hem die leugens dicteert, wordt het een fluitje van een cent mi pa, let maar op.”
Op weg naar huis bleef een regel uit dat gesprek in mijn hoofd dreunen namelijk dat die twee mannen geloofden dat een mens wegkomt met leugens. En ik geloof juist in het spreekwoord ‘Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel.’ Ik wil en kan absoluut niet accepteren dat liegen de ontsnapping is voor de mens met het grote geld. Zelfs de rijke mens zal de strijd tegen de waarheid verliezen. Bij de ene mens komt de waarheid snel tevoorschijn en bij de andere duurt het jaren voordat de waarheid de leugen heeft ingehaald. Kijk maar naar de 8 dec moorden. Na 40 jaar stilzwijgen durven er eindelijk enkele militairen de leugens van de hoofdverdachte te weerleggen en met de waarheid naar buiten te treden. Ook hier geldt, ‘Gado miri e`mara fini (Gods molen maalt langzaam maar zeker)’
Elk mens dat in een benarde situatie verkeert, zal proberen om zichzelf eruit te halen. De een kiest ervoor om de waarheid te vertellen en de verantwoordelijkheid te dragen voor de gevolgen die daaruit voortvloeien. De ander weigert verantwoordelijkheid te nemen voor zijn daden en gelooft er heilig in dat hij zich met leugens uit die misère zal weten te redden. De leugenaar zal altijd proberen om de aandacht van zichzelf af te leiden door de schuld op een ander te schuiven. ”Ze willen mij schade toebrengen, dit is kwade opzet, zij heeft een val voor mij opgezet uit rancune.” Hij die respect voor het volk heeft, zal nooit tegen ze liegen. Alleen iemand die het volk niet genoeg respecteert, zal gewetenloos tegen ze liegen.
Hij die echter voor de leugen kiest, verliest een belangrijk item uit het oog namelijk dat een leugen net een sneeuwbal is, hoe meer je hem rolt hoe groter hij wordt. Dus als je eenmaal hebt gelogen, zal je moeten blijven liegen omdat je steeds alert moet zijn om de vorige leugen met een ander te bedekken. Die sneeuwbal wordt alsmaar groter en zwaarder totdat je het gewicht niet meer kan dragen, dan stort je neer. Vanuit de leugenaar bekeken geeft het hem misschien een veilig gevoel als hij zich verschuilt achter een web van leugens. Hij verbeeldt zich dat het web van leugens een veilige, dikke muur is, waar niemand hem te pakken kan krijgen. Het slachtoffer daarentegen voelt zich boos en gefrustreerd omdat die moet toekijken hoe de dader ongestraft vrij rondloopt.
Hoewel we leven in een wereld van alternatieve feiten en nepnieuws, zijn wij mensen toch liefhebbers van de waarheid en daarom proberen we de leugen te bestrijden. Een goed observeerder kan heel snel een leugenaar herkennen. Een leugenaar heeft het namelijk bijna nooit over ‘ik’. Hij of zij probeert altijd afstand te nemen van het verhaal dat hij je op de mouw speldt.
Verder zal een leugenaar zijn verhaal zo simpel mogelijk houden: moeilijke verhalen zijn lastig te onthouden. Hoe simpeler hoe beter. Daarnaast zal de leugenaar dan wel weer hele lange zinnen gebruiken om zijn simpele verhaal te vertellen. Ze voegen details toe en gebruiken veel overbodige woorden.
Tenslotte zal je in hun smoesjes veel negatieve woorden vinden, zoals ‘niet’ en ‘geen’. Dat is waarschijnlijk omdat ze nooit de schuld bij zichzelf zoeken. Als mens zou je heel makkelijk afstand kunnen nemen door te zeggen ‘als iemand wil liegen, is het zijn keuze en ook zijn probleem, daar moet hij maar mee leren leven. Toch zeg ik dat het onze maatschappelijke plicht is om de leugens van iemand te ontkrachten. Een leugen raakt namelijk niet alleen de leugenaar maar een hele samenleving, daar al deze leugens de publieke opinie kunnen beïnvloeden en dat is gevaarlijk. Het is moeilijk de waarheid te accepteren, als leugens je precies vertellen wat je wilt horen. Ook kan de voortdurende stroom aan onwaarheden het begrip waarheid als geheel ondermijnen, waardoor mensen wantrouwig gaan staan tegenover alles en iedereen. De leugenaar is slechts van belang in zoverre er mensen naar hem luisteren. Het is echter de misleiding zelf die gevaarlijk is. Wat we dus nodig hebben is bewijs, dat verkregen wordt via bepaalde procedures en dat voldoet aan bepaalde criteria. Bijvoorbeeld de rechtbank. We moeten proberen transparant te zijn dat wil zeggen dat we zelf moeten denken en achter de feiten aangaan en niet klakkeloos maar aannemen wat een leugenaar in de media beweert. We moeten elkaar aanmoedigen om naar bewijs te kijken en niet blindelings dingen van anderen aan te nemen. Het probleem is dus niet zozeer dat er onwaarheden worden verkondigd, maar dat wij niet voortdurend om bewijs vragen over hetgeen hij beweert. Tot er bewijs is, is er geen reden om aan te nemen dat iets waar is, zelfs niet van iemand in een topfunctie. Kijk maar naar de 8 dec moorden. De hoofdverdachte heeft zoveel en zolang gelogen en velen hebben hem blindelings geloofd. Nu worden na 40 jaar de bewijzen geleverd dat hij onwaarheden heeft verteld. De veroorzaker van deze ellende heeft zoveel wandaden achter elkaar verricht en daardoor veel destructie, pijn en verdriet veroorzaakt. Die 8 dec moorden zijn dus niet die ene druppel die de emmer deed overlopen, het zijn die ontelbare druppels daarvoor en erna die de mensen doen zeggen enough is enough, verdwijn uit ons leven! In plaats van berouw en verontschuldigingen, moet het volk nog steeds kwetsende woorden en bedreigingen aanhoren. De emmer blijft overlopen. Daarom wil ik de twee mannen die bang zijn dat de leugen weer zal zegevieren bij deze hoge piet, geruststellen met deze woorden.’ Het is waar dat de leugen vaak de lift neemt en de waarheid de trap, dus dat daardoor de leugen altijd sneller is. Maar mannen, blijf rotsvast geloven dat, hoe langzaam de waarheid ook de trap beklimt, hij zal beslist aankomen! Met andere woorden, hoe lang of hoe kort het ook duurt, de waarheid zal altijd zegevieren.
Josta Vaseur
