Op de vraag van een journalist hoe ik de afgelopen verkiezingen heb ervaren was mijn antwoord dat ik de aanloop naar de verkiezingen heb ervaren als een voorpelbare tekenfilm met aan de ene kant een tijgerkat in het nauw, en aan de ander kant een spin. De tijgerkat beschikte over een rekbare trukkendoos, terwijl de spin met een klein webje begon. De tijgerkat had naast een groot terittoir een enorme uithouding en een “toverachtige” trukkendoos ter beschikking. Deze trukkendoos werd steeds aangevuld, en naarmate de tijgerkat zichzelf door onkunde, moreel verval en coruptie meer in het nauw dreef, haalt zij onverwachts een nieuwe truc uit de doos. Elke truc van de openlijk tegen elke prijs op winst uit zijnde Tijgerkat werd gerechtvaardigd met een groot media en propaganda offensief om anders denkenden en vermeende tegenstanders door karaktermoord, vernedering en/ of criminalisering klein te kunnen krijgen….. De spin daarentegen toonde geduld en zag steeds kans het aanvankelijk kleine web verder uit te breiden tot een systematisch en kleurrijk netwerk. Dit tot een regenboog gegroeid artistiek en effectief netwerk zou de basis worden voor de verrassende verkiezingsoverwinning van de Spin op de Tijgerkat op 25 mei 2020.
De “mislukking” van een “geslaagde” NDP overwinning in 2015: de lange weg naar de verkiezingen van 2020
De kiemen voor de ondergang van de tweede regering Bouterse (2010- 2015) werden gezaaid tijdens de eerste Bouterse regering (2010-2015). De geslaagde, met de verhoogde sociale voorzieningen “gekochte” historische verkiezings overwinning in 2015, zorgde tevens voor de mislukking en ondergang van de NDP in 2020. Daarom kunnen we spreken van: De “mislukking” van een “geslaagde” NDP verkiezingsoverwinning in 2015. De NDP verkiezingsoverwinning van 2015 voltrok zich tijdens een economische teruggang na 2013: terwijl de goud- en olieprijzen maar ook de overheidsinkomsten sterk terugvielen werden de sociale voorzieningen (o.m. pensioenen, kinderbijslag en naschoolse opvang) voorafgaand aan de verkiezingen van 2015 fors verhoogd. Dit droeg bij aan de historische verkiezingswinst van de NDP in 2015 met 45.5% van de landelijke stemmen, tegenover 37.3% voor de oppositionele V7 combinatie. Tegelijkertijd ging het populistisch regeringsbeleid, dat vooral gericht was op de minder draagkrachtigen, gepaard met een enorme stijging van de wisselkoers voor de Amerikaanse dollar en Euro. Het gevolg was dat de prijzen van levensmiddelen, brandstof, gas en elektriciteit ook fors omhoog gingen. Dit werd direct gevoeld in de portemonnee van de meeste kiezers van wie ongeveer de helft ambtenaar is of bij een staatsbedrijf werkt.
De tweede kiem die de tweede regering Bouterse (2015- 2020) voor haar eigen ondergang zaaide betreft gelegenheidwetten bedoeld om en de persoon Bouterse en de overwinning van de 2020 verkiezingen veilig te stellen. De in 2015 aangetreden regeringscoalitie starte al in het voorgaande NDP plus kabinet (2010-2015) met een aanloop naar de verkiezingen van 25 mei 2020 met het aannemen van de amnestiewet door het Surinaamse parlement. De omstreden amnestiewet die de verdachten van de Decembermoorden in 1982 vrijwaart van strafrechtelijke vervolging werd aangenomen in de DNA op 4 april 2012 met 28 stemmen voor, en 12 tegen. Deze wet die als gelegenheidswetgeving en “zwarte bladzijde in de geschiedenis van de DNA” werd getypeerd door de politieke oppositie en het maatschappelijk middenveld, werd ten overstaan van een breed publiek (w.o. ook scholieren) aangenomen. De op 10 april 2012 door maatschappelijke en kerkelijke organisaties gehouden stille tocht was het eerste brede protest tegen de omstreden amnestiewet door burgers en gezaghebbende organisaties die hun bezorgdheid toonden over de ‘vele aanvallen op de rechtsstaat.’
Verbod op pre-electorale combinaties
Toen op 28 maart 2019 de wet op de pre-electorale combinatievorming (de meest geraffineerde politieke truc) werd goedgekeurd in de DNA moest de DNA oppositie en het zich onwikkelend spinnenweb de zoveelste harde klap ontvangen. Het ging op die dag om twee wetten: de gewijzigde Wet op Politieke Partijen en wijziging van de Kiesregeling die inhoudt dat onder andere pre-electorale combinaties voor de verkiezing van 25 mei 2020 niet meer mogelijk zou zijn. De tweede wet betreft optrekken de leeftijd van leden van het OKB en Centraal Hoofdstembureau van 65 naar 70 jaar. Het oppositionele blok was bij de stemming de zaal uitgelopen. Er was enorm veel weerstand tijdens de behandeling van de ontwerpwet Decreet Politieke Organisaties die pre-electorale combinatievorming niet meer toestaat. Vanaf 2020 zouden politieke partijen, die aan de verkiezingen deelnemen, op eigen kracht zetels moeten behalen. De oppositie partijen achtten het verbod op samenwerking vóór de verkiezingen een gelegenheidswetgeving en ook een aantasting van de vrijheid en het democratische recht van politieke partijen.
Het verbod op pre-electorale combinatievorming heeft uiteindelijk de tweedeling onder de kiezers veel meer helpen versterken, waardoor de drang om de NDP regering weg te stemmen zienderogen groter werd. De verzwakking en afbraak van instituties – vooral door incompetentie en corruptie -droeg verder bij aan het bestuurlijk onvermogen en de voortgaande neergang van bestuur, moraal, beleid en koopkracht.
Afbraak instituties en wisseling van Ministers
De afbraak van instituties dwars door alle vitale sectoren en hulpbronnen blijkt uit de veelvuldige vervanging van kopstukken van kerninstituten. Regeringsgezinden en opportunisten schroomden niet om deskundigen met integriteit via karaktermoord of criminalisering op zij te zetten en te laten vervangen door politieke zetbazen of opportunistische gelukzoekers. Dit gebeurde bijvoorbeeld op de Centrale Bank, de Nationale Ontwikkelingsbank, het Institute of Graduate Studies and Research (IGSR) van ADEK, met als gevolg een verzwakking van instituties en het kappot maken van voorbeelden van oprechtheid en daadwerkelijke ontwikkeling.
De degradatie en afbraak van instituties dwars door alle vitale sectoren en hulpbronnen blijkt ook uit de grote wisseling van in totaal 39 aangestelde ministers. Van de 17 ministeries werd slechts op 5 geen minister gewisseld. Op de 12 overige ministeries hebben 34 ministers aan het roer gezeten in de periode 2015-2020., dat wil zeggen gemiddeld 3 ministers op deze ministeries. Aan top staat Justitie en Politie met 5 ministers, gevolgd door OW en V ( 4) en Sozavo, HI, LVV , Sport en Jeugdzaken en Ruimtelijke Ordening die elk 3 ministers mochten verslijten. Justitie en Politie bleek het cruciale ministerie te zijn voor het veilig stellen van de President van de republiek wat betreft het 8 december proces, de (economische) belangen van partij toppers en het onder controle kunnen houden van en protestmanifestaties, burgerlijke ongehoorzaamheid en mogelijk volksverzet.
Het spinnenweb breidt uit tot de verkiezingsdag
Naarmate de verdere stijging van de wisselkoeren en prijzen in de winkels steeds sterker voelbaar werden in de portemonnee van de meeste kiezers, ging de afbraak van instituties en en de morele standaarden gestadig voort. De Surinaamse bevolking ging vooral in de periode 2017 tot aan de verkiezingen op 25 mei 2020 , op straat en in de social media zich steeds meer verzetten tegen de zittende regering.
Op 22 en 23 maart 2018 betoogden zo een 200 personen bij het monument voor gerechtigheid en vrede net voor het regeringsgebouw en bij de DNA op het Onafhankelijkheidsplein. Ondanks de toen nog in aantallen magere opkomst was was dit wel een aanwijzing voor een steeds groter ontevredenheid over het totale regeringsbeleid. Op de volgende erde protestdag sloten ook politieke kopstukken van de oppositiepartijen zich aan bij de buitenparlementaire protestbeweging vanuit het maatschappelijk middenveld. Van dit maatschappelijk middenveld dat later breed zou groeien, werden jonge leiders die in de binnenstad de boodschap ‘Weg met deze regering!’ de ether in stuurden bij een van de manifestaties hardhandig gearresteerd en in een politiebus gedeponeerd…..
Niet alleen in de kustvlakte maar ook uit het verre binnenland kwamen de protesten tegen de regering wat betreft de vernietiging van de natuur en het woon en leefklimaat steeds vaker hoorbaar. Ook de marrons en inheemsen in het verre binnenland werden zienderogen slachtoffer van de afbraak van het hun traditionele structuren, en de vernietiging van de natuur door de ontembare koorts onder kleine goudzoekers en skallians. Illustratief voor de afbraak van traditionele structuren is de momentopname in de controverse over ket kiezen van een Granman waarbij op 10 aug 2018 de President de kandidatuur van Albert Aboikoni in na protesten van de Matjaw-lo introk.
Het aanvankelijk kleine spinnenweb groeide gestadig tot een enorm netwerk dat deels zichtbaar en deels onzichtbaar was. De ooit kleine groep van jongeren die bij protestdemonstraties in Paramaribo soms met op de vingers te tellen personen scandeerden: ‘We zijn moe!’ was uitgegroeid tot een brede protest beweging tegen het regeringsbeleid aan de vooravond van de 2020 verkiezingen.
De tweede regering Bouterse heeft met een enorme schuldenlast , het opsluiten van de Governor van de Centrale Bank, het in staat van beschuldiging stellen van de minister van Financien, en het onrechtmatig toeeigenen van de kasreserves bij de Centrale Bank niet alleen financieel een absoluut dieptepunt bereikt. Tegelijkertijd is dit allemaal tekenend voor een compleet moreel, sociaal, en politiek failissement. De zittende NDP regering die dit faillissement zag en aanvoelde, haalde aan de vooravond van de stembusgang nog ettelijke (veelal immorele) trucjes uit de trukkendoos om haar failssement te keren, zoals het plaatsen van partijpolitieke aanhangers in de leiding van stemburo’s, het aanvankelijk niet vrijgeven van de stembusresultaten door het ministerie van Binnenlandse zaken op stemburo niveau. De “mislukking” van een “geslaagde” en met sociale voorzieningen “gekochte” NDP verkiezingsoverwinning in 2015 en het huidig wanbeleid werden niet alleen voorafgaand aan de verkiezingen en bij het tellen van de stemmen afgestraft, maar bovenal is de NDP tijdens de stembusgang door de kiezers onmiskenbaar teruggestuurd naar de oppositiebanken. In de nacht van 25 naar 26 mei 2020 bleek al bij het op de televisie analyseren van een kwart van de uitgebrachte stemmen de NDP landelijk te schommelen tussen de 15 en 17 DNA zetels. Hiermee werd het voor de kijkers – zowel van de NDP als van de oppositie – zichtbaar hoe een geslaagde” met sociale voorzieningen “gekochte” NDP verkiezingsoverwinning van 2015 precies vijf jaar later kan mislukken.
De NDP heeft met haar beleid, mediastrategie, propaganda en het verbod op pre-electiorale combinaties een scherpe tweedeling doen ontstaan binnen de samenleving en onder de kiezers. Aan de vooravond van de verkiezingen ontstonden diverse waakhond initiatieven van het maatschappelijk middenveld – zoals het Nationaal waarnemingsinstituut, het antifraude netwerk en ander wakende netwerken – als reactie op mogelijke verkiezings fraude. De NDP hield rekening met mogelijk verlies, terwijl het maatschappelijke middenveld en de politieke oppositie winst roken. Immers, de in 2019 en 2020 gehouden opiniepeilingen in de kustvlakte gaven reeds aan dat de NDP terrein had verloren. De peilingen gaven ook aan dat er een enorm aandeel van 30-40% zwevende kiezers was. Onder deze groep zwevende kiezers zat een belangrijke groep die we mogen typeren als “de zwijgende meerderheid” en die in grote mate binnen de onstane tweedeling in de eerste plaats tegen de NDP hebben gestemd, en kozen voor een der oppositionele partijen die thans bezig zijn een regering te vormen en een nieuw beleid te formuleren. De nieuwe regering (feitelijk een “gelegenheidsregering”) en de nieuw gekozen volksvertegenwoordigers mogen niet uit het oog verliezen dat maatschappelijk en psychologisch gezien de Spin (het maatschappelijk middenveld inclusief de “zwijgende meerderheid “) de grote winnaar is van deze byzonder vreemde verkiezing.
Jack Menke
