In Suriname moeten de regels van good coroprate governance worden ingevoerd. Dat zeggen we naar aanleiding van de berichten die zijn verschenen in de media over de verkoop van olie van Staatsolie aan EBS en de rol die tussenpersonen daarin spelen. Door een DNA-lid is formeel een aantal vragen gesteld aan de minister van Natuurlijke Hulpbronnen als aandeelhouder namens de regering in de twee staats-nv’s. Volgens het lid zou de staat voor miljoenen zijn benadeeld door de rol van de tussenpersoon bij de verkoop van de olie van de staat aan zichzelf eigenlijk. In Suriname is er wetgeving aangenomen met betrekking tot bedrijven voor het jaarlijks opmaken van deugdelijke en geloofwaardige jaarrekeningen. Meer is er aan regelgeving niet met betrekking tot de regels van deugdelijk ondernemingsbestuur oftewel Good Corporate Governance. Wanneer in de regelgeving heldere regels zijn over bijvoorbeeld het leveren van diensten of goederen aan of namens een bedrijf en de rol die leidinggevenden daarin mogen of niet mogen hebben, dan zou een aantal zaken eerder kunnen worden opgepakt. Corporate Governance (deugdelijk ondernemingsbestuur) is de Engelse term voor bestuur (governance) van een onderneming. Binnen de bedrijfskunde gebruikt men de term voor het aanduiden van hoe een onderneming goed, efficiënt en verantwoord geleid moet worden alsmede het afleggen van verantwoording over het gevoerde beleid aan belanghebbenden waaronder de eigenaren (aandeelhouders), werknemers, afnemers en de samenleving als geheel.
Een goed corporate governance-beleid vertaalt de belangen van de belanghebbenden (bij Staatsolie zijn dat de aandeelhouders en dat is volk) naar beleid. Over de uitkomsten en toekomstverwachting wordt gerapporteerd naar de raad van commissarissen en de aandeelhoudersvergadering. Met een goed beleid worden grote fraudezaken zoals het Enron-schandaal voorkomen, omdat niet een select gezelschap ongezien de middelen kan toewenden voor eigen gebruik vanuit hun functie en mandaat in de organisatie.
Tegen de achtergrond van het Enron-schandaal werden op internationaal niveau en in tal van landen de afgelopen jaren regels en aanbevelingen inzake corporate governance opgesteld voor de bedrijven. In de wetgeving in de Verenigde Staten is de regelgeving vastgelegd in de Sarbanes-Oxley-wet, die bestuurders in geval van wanbeleid en het schenden van corporate governance regels persoonlijk aansprakelijk stellen. In Suriname is de Wet op de Jaarrekeningen aangenomen in de afgelopen regeerperiode. Maar dat is niet genoeg. Vooral voor staatsbedrijven die gebruik maken van overheidssubsidies en natuurlijke hulpbronnen beheren die volgens de grondwet eigendom zijn van de natie, moeten er stevige corporate governance regels komen, waardoor de leidinggevenden zich geen eigenaar wanen van de olie of het goud.
En nu even ingaan op het Enron-schandaal. Begin jaren ‘90 ging het bedrijf Enron zich toeleggen op handel: de kernactiviteiten verschoven van gaslevering naar kopen en verkopen van leveringscontracten op de termijnmarkt. In korte tijd investeerde Enron ook miljarden in water, telecommunicatie, metaal, chemie, internet, verzekeringen en andere producten en diensten. Het bedrijf werd hét grote voorbeeld voor iedereen die meende dat in de nieuwe economie snel veel geld te verdienen viel. Maar Enron gaf meer uit dan er binnenkwam en hield verliezen uit de boeken, door schimmige constructies met honderden dochterondernemingen. Toen het bedrijf uiteindelijk over de kop ging, bleek dat managers miljoenen in hun zak stopten, accountants bewijsmateriaal vernietigd hadden, dat het bedrijf de verkiezingscampagnes van vrijwel alle presidentskandidaten, zowel Democraten als Republikeinen, had gefinancierd en dat er bijna duizend dochterondernemingen waren opgezet om belasting te ontduiken en de boekhouding op te fleuren.
Na onderzoek door de Amerikaanse financiële controlecommissie (SEC) werd niet alleen duidelijk dat het bedrijf zijn winsten lange tijd fors had overdreven, maar zou ook blijken dat Enron 20 miljard dollar in het rood stond. Ook bij Staatsolie is bij tijd en wijle door burgers verklaard dat het niet rozengeur en maneschijn is geweest. In december 2001 was Enron failliet en stonden 21.000 werknemers op straat. In januari 2002 werd een strafrechtelijk onderzoek ingesteld naar de praktijken van Enron, nam de directie ontslag en pleegde een ex-topman zelfmoord. Dit schandaal was een van de aanleidingen tot wereldwijd verhoogde aandacht voor corporate governance, en indirect de oorzaak van een verscherpte wetgeving op dit vlak, onder meer middels de wet Sarbanes-Oxley in de USA. Binnen de Europese Unie heeft de Commissie in mei 2003 een actieplan inzake Corporate Governance meegedeeld. Inhoud van dit plan is onder andere dat iedere lidstaat een referentiecode moet uitwerken waaraan de ondernemingen zich moeten houden. Indien de ondernemingen zich er niet aan houden, moeten zij uitleggen op welke punten zij hiervan afwijken en waarom. In mei 2017 werd Richtlijn 2017/828 inzake de “lange termijn betrokkenheid van aandeelhouders” goedgekeurd. In Nederland heeft men de code-Tabaksblat (en herzieningen) opgesteld. In Nederland is er ook een Monitoringcommissie Corporate Governance. Die heeft tot taak de actualiteit en bruikbaarheid van de Nederlandse Corporate Governance Code te bevorderen en de naleving door de Nederlandse beursgenoteerde vennootschappen ervan te bewaken.
De Nederlandse Corporate Governance Code richt zich op het bestuur van beursgenoteerde vennootschappen. De Code bevat principes en best practice bepalingen die de verhoudingen reguleren tussen het bestuur, de raad van commissarissen en de (algemene vergadering van) aandeelhouders. De Nederlandse Corporate Governance Code richt zich op de governance van beursgenoteerde vennootschappen. De Code bevat principes en best practice bepalingen die verhoudingen reguleren tussen het bestuur, de raad van commissarissen en de (algemene vergadering van) aandeelhouders. Beursvennootschappen dienen de principes en best practice bepalingen in de Code toe te passen. Een soortgelijke code moet ook in Suriname komen.
