Met SAP wordt bedoeld een structureel aanpassingsprogramma. De verschrikking voor een heleboel mensen en regeringen. De voornaamste reden waarom een SAP uitgevoerd moest en moet worden, is gelegen in het feit dat regeringen geconfronteerd worden met begroting en betalingsbalans problemen. Deze problemen kunnen zijn ontstaan door een veelheid van oorzaken, corruptie zoals in Griekenland, slecht ontwikkelingsbeleid zoals in Argentinië en Suriname in combinatie met corruptie, om maar een paar te noemen. De oplossing van al deze crisissen is gelegen in een adequaat beleid om begrotingsevenwicht, monetair evenwicht, wisselkoersevenwicht en betalingsbalansevenwicht te realiseren. De hoeksteen van de oplossing is altijd gelegen in degelijk ontwikkelingsbeleid.
Thans worden we geconfronteerd, door een gooi en smijtwerk financiële attitude van de regering Bouterse, met tekorten op de begroting, de betalingsbalans, de kapitaalsbalans et cetera. De wisselkoers staat constant onder druk. We zullen dus opnieuw een aanpassingsprogramma moeten uitvoeren. Eerder hadden we die ook al op een vrij halfslachtige wijze uitgevoerd. Tegen het eind van de jaren 80 had ik met Hoogeboom, en Marcel Chehin voor de VSB een nota opgesteld om de heersende crisis te lijf te gaan. Toen dus de eerste regering Venetiaan aantrad moest zij een aanpassingsprogramma uitvoeren. Omdat men niet naar het IMF wilde werd de EU bereid gevonden om een SAP in Suriname te managen. Daarvoor huurde de EU het consultancy bedrijf Coopers en Lybrands in. Deze hebben goed gebruik gemaakt van de VSB nota. Echter de regering Venetiaan kon de vereiste daadkracht niet opbrengen met als gevolg dat op een gegeven moment de EU vertegenwoordiger Lutz Saltzman er de brui aan gaf. Ten vervolge hierop werd het Warwick Research Institute ingehuurd om het aanpassingsprogramma te managen. Ik maakte deel uit van die regering en er was binnen de ministerraad een SAP onderraad bestaande uit de minister van financiën, de minister van planning en ontwikkeling, de minister van buitenlandse zaken, de minister van natuurlijke hulpbronnen en mijn persoon.
Het stramien van Coopers en Lybrands en Warwick Research Institute werd aangehouden. Echter uitvoering van het SAP mislukte vanwege de beroemde dan wel beruchte geringe daadkracht. Van een hervorming van de economie kwam niet veel terecht. Zo had ik een beleidskader voor privatisering opgesteld maar deze werd niet gebruikt omdat de president op zijn eigen wijze wilde privatiseren dat wil dus zeggen zonder beleid en met de losse hand. Dat gebeurde in een andere regering en waar privatisering elders in de wereld geld opbrengt kostte het in Suriname de regering geld. De bedrijven moesten immers niet in handen vallen van mensen die op mij lijken. Sanering van het ambtenarenapparaat was onbespreekbaar voor de president. Het sociaal vangnet werd uitgevoerd. Handels liberalisatie en liberalisatie van het vergunningenbeleid, en wisselkoersunificatie werd uitgevoerd. Echter het leverde geen noemenswaardige impulsen voor de economie op. Omdat stimulering van de particuliere sector niet of zeer gebrekkig plaatsvond. Die stimulering kan alleen plaatsvinden door specialistische instituten zoals die opgenomen waren in het reorganisatie plan van Handel en Industrie met name een Bureau of Standards, een innovatiecentrum, een productiviteitscentrum, een small businesscentrum allemaal binnen een Suriname business centrum. Minister Pronk had daarvoor 20 miljoen Nederlandse beloofd. Dit plan werd gesaboteerd door president Venetiaan. Investeringen bleven dus uit. Etnische evenwichten mochten niet verstoord worden. De motor van de economie is immers niet het korps billenpoetser’s maar is de particuliere sector. Bij het raamverdrag in 1992 was 650 miljoen Nederlandse guldens uitgetrokken voor stimulering van de particuliere sector. Daarvan is slechts 25 miljoen Nederlandse guldens terechtgekomen bij de particuliere sector middels het industriefonds. De enige weg vooruit uit de economische crisis toen en nu bestaat uit verbreding van de economische basis en stimulering van de particuliere sector.
Stabilisatiefase is ongelukkig gekozen
Stabilisatiefase stamt uit het rapport van Coopers en Lybrands maar de situatie nu is niet gelijk met die van toen. Onze mensen hebben de lessen van aanpassingsprogramma’s elders in de wereld niet goed begrepen. In de eerste plaats is het bijvoorbeeld de Wereldbank en het IMF alleen te doen om de onevenwichtigheden in de economie weg te maken. Dus herstel begrotingsevenwicht, monetair evenwicht, betalingsbalansevenwicht, en wisselkoersevenwicht. Maatregelen betreffen meestal zware bezuinigingen om de begroting in evenwicht te brengen. Echter het heikele punt, de oorzaak die de uitvoering van een aanpassingsprogramma noodzaakt betreft het vraagstuk van sociaaleconomische ontwikkeling. Omdat realisatie van sociaaleconomische ontwikkeling uitblijft leidt dat tot een dalende koopkracht, geen schepping van productieve werkgelegenheid, het leidt tot tekorten op de begroting, op de betalingsbalans, tot wisselkoers onevenwichtigheid et cetera. Dit laatste heeft alles te maken met het importeren van Chinezen die de gehele detailhandel in handen hebben en die hun winsten overmaken naar de PRC. 80-90% van het besteedbaar inkomen gaat door de detailhandel. Ik schreef 20 jaar geleden toen de Chinese invasie begon dat wisselkoers stabilisatie illusoir geworden was.
Voor het IMF en de Wereldbank is terecht het realiseren van sociaaleconomische ontwikkeling iets wat thuishoort op het bord van de regering. SAP zorgt daar niet voor. En omdat regeringen geen of onvoldoende sociaal economische ontwikkeling realiseren resulteert dat in onevenwichtigheden in de economie, in dalende koopkracht, in stijgende wisselkoers. De enige oplossing daarvoor is het frontloaden van maatregelen om investeringen te bevorderen door de particuliere sector. Daartoe moeten onder meer de eerder genoemde specialistische instituten gecreëerd worden.
Tot de maatregelen die een succesvolle uitvoering van het SAP mogelijk moeten maken behoort beslist niet het opnemen van de NDP in de regering formeel zij het informeel.
Richard B Kalloe
