Is de democratie in gevaar door de coronacrisis? De maatregelen van de overheid in deze crisis en de werking roept vragen op. Hoe ver zou de Surinaamse overheid wettelijk gezien kun nen gaan? Ik hoorde iemand luidkeels roepen “Niets te maken met COVID. Het is vertragen van de verkiezingsuitslag. Zij willen niet uit de Regering, “Allemaal Dictatuur ”
Echtwaar? Karel stelt nogal sinistere “de een zijn dood, de ander zijn brood’. Één feit is, waar velen lijden onder de coronacrisis – hetzij door de directe aanslag op je immuun systeem, of de indirecte aan slag op je portemonnee en bewegingsvrijheid – weten sommigen ervan te profiteren. Alsof die ideeën al niet contro versieel genoeg waren, weet men te vertellen dat vóór de verkiezingen al was bewerkstelligd dat het land in een permanente noodtoestand terecht moest komen zodat de President voor onbepaalde tijd President kan blijven en de vrijheid van pers zwaar beper ken.
Oei.
Een mogelijk totalitair regime in de maak, tijdens deze crisis hè?
Reden genoeg voor sommigen om zich ook zorgen te maken. De coronacrisis
heeft voor een indrukwekkende beperking van onze bewegingsvrijheid gezorgd – al
hoef je hier nog niet een briefje maar alleen omdat je nu ook onder
gedwongen alfabetische orde (- aap bij aap en leeuw bij mens – )wordt
gecategoriseerd om over straat te gaan. In het kader van bevrijding lijkt het
ook niet eens zo gek om ons te realiseren hoezeer we onze normale vrijheid van
gaan en staan waar we willen tot dusver voor lief hebben genomen.
Inderdaad: hoe ver mag en kan de overheid, wettelijk gezien, gaan om je
bewegingsvrijheid te beperken? En moet een lockdown kunnen leiden tot een
permanente beperking van onze burgerrechten. Mogelijk, gaan wij met een
glijdende schaats terug naar een situatie als in 1980. Moet de politie
onwetmatig optreden tegen burgers die geen strafbaar feiten hebben begaan! Wat
zijn de instructies van de Procureur-Generaal bij het Hof van Justitie en
Korpschef. Politie Handvest art. 8 en10. 0p grond van welke wettelijke
regeling mogen winkeliers, groenteboer en visverkoper ID van kopers
controleren.
De uitbraak, en nu: Allereerst moeten we kijken naar de Wet publieke
gezondheidszorg die reguleert hoe de overheid dient te handelen bij de uitbraak
van infectieziekten. Het belangrijk ste dat uit deze wet te halen valt, is het
feit dat de bestrij ding van infectie ziekten toekomt aan de Centrale
overheid. Die bevoegdheid wordt enkel overgeheveld naar de veiligheidsregio
“Gezond heidszorg”. Indien het een zeer ernstige infectie ziekte
betreft, behorende tot de zogeheten ‘groep A’,waaronder bijvoor beeld
polio, pokken en sars, de voorganger van covid-19.groepen die vooraf zijn
vastgesteld, dus toen bekend werd vóór covid-19 uitbrak, moest deze snel aan
groep A toegevoegd worden. Dat heeft de Minister van Volksgezondheid gedaan, op
basis van de wet en de regering stemde daarmee in. Dat ging vlotter dan je
misschien zou denken, gegeven het feit dat op of omstreeks maart de eerste
besmetting in Suriname werd gemeld: op 28 januari behoorde covid-19 al tot een
infectieziekte uit de klasse A. Op basis van de wet heeft de Minister van
Volksgezondheid vervolgens aanwijzingen gegeven aan diensten hoe te
handelen.
Weliswaar is het nodig om eerst vast te stellen dat de minister in
uitzonderlijke gevallen, zoals nu met covid-19, het roer overneemt, maar dat
brengt ons nog niet naar de beperkingen van de burger rechten die we nu
ervaren.
Burgerrechten worden beschermd in onze Grondwet art. 8.2 jo 18 , UVRM art. 13 –
26 en EVRM art. 8, 10. Deze rechten hebben directe werking in ons land. De
uitoefening van die rechten kan door de staat beperkt worden wanneer daar toe
gegronde redenen bestaan. Daar zit er geen twijfel in. Echter moeten wij
niet denken dat alleen klassiekevrijheidsrechten, mensen rechten zijn. Als
het om de sociale grond rechten gaat, heeft de staat ook verplichtingen.
Natuurlijk brengt het recht op leven uit artikel 14 GW met zich mee dat
de staat ook maatregelen moet nemen ter bescherming van mensen levens. Maar ja,
die maatregelen kunnen niet oneindig door gaan: voor je het weet raak je in de
privésfeer van een ander, die weer wordt beschermd door het recht op
privacy.
Daarom is in een aantal van de mensenrechten in het UVRM / IVBPR en ons
GW. een beperkingsclausule opgenomen. Bij beperking moet een wet komen die de
beperkingen met doelen aangeeft. In casu werd de Wet
Burgerlijkuitzonderstoestand aangenomen. Als we kijken naar de mensenrechten
die door de coronamaatregelen in het gedrang komen, gaat het al snel om
beperking van de vrijheidsrechten, artikel 8, 9, 16, 17, 20 GW het
recht op de eerbiediging van de persoon lijke levenssfeer, recht om zich vrij
te verplaatsen en recht van vergaderen. Voor deze strigente berperkingen moeten
dus die nood zakelijk uitvoeringwetten conform 20 en 21 GW.
De Wet gezondheidszorg en de daaruit volgende verordeningen per veiligheid en
veiligheidsregio vangen de artikelen 20 en 21 GW niet op en kunnen niet als
zodanig worden kwalificeerd. De aanvullende wet dient expliciet gericht te zijn
op de ‘publieke gezondheid’ en noodzakelijke beperking van gronrechten.
De maatregelen moeten voldoen aan de eisen van legaliteit conform
Strafvordering art. 1 en Wet Algemene maatregelen art 1 “het legaliteitsbeginsel,”
redelijk heid, gelijkheid, billijkheid, subsidiariteit (‘Is er geen andere
maatregel mogelijk?’) en proportionaliteit (‘Staat de maatregel in verhouding
tot het gevaar?’).
Of
in dit geval aan al die eisen zijn voldaan staat ter discussie, omdat niet is
aangetoond op welke wijze de Wet Burgelijke uitzonderringstoestand op de
beperkingen van grondrechten zal worden uitgevoerd. Een advies, hoe dringend
ooit, is natuurlijk nooit een beperking van uitoefening van grond rechten. Nu
is de wens dat de politie over moet gaan tot handhaven van niet- (op wet
gestoelde) -uitvoerbare mondelinge mededelingen. Politie controle op dispropor
tionalteit, ontbreken van subsidiariteit en legaliteit kan leiden tot
onnrechtmatige overheidsdaad. Politie controle zal Strafrechtelijk gezien geen
succes hebben en kan tot één fiasco leiden.
Josef Beck; Gew. docent
Staatsrecht/Staatsinrichting
Wegenverkeers Recht/Verkeers kunde.Pol. Pol.
