Naar aanleiding van de moord, de dood en de begrafenis van de Amerikaan George Floyd, is er een racismedebat op gang gekomen in veel westerse landen, met uitzondering van Nederland. In dit land zijn ‘bruine mensen’ samen met witte mensen op straat en in parken bij elkaar gekomen en hebben ze geprotesteerd tegen het hedendaagse racisme. In Nederland is duidelijk onderkend dat er discriminatie op basis van etnische en religieuze afkomst heerst op de arbeidsmarkt aldaar. Onze familieleden, vrienden en landgenoten zitten in groten getale in dit land en moeten waarschijnlijk ook slachtoffer zijn van dit onderscheid. De discriminatie op de arbeidsmarkt betekent dat allochtonen (dat is iedereen waarvan de voorouders van oorsprong niet uit Nederland komen) minder toegang hebben tot banen dan de autochtonen. Als ze toegang krijgen, dan is dat voor relatief minder goede arbeidsvoorwaarden. Zo verdient men minder dan de autochtonen. Ook is er minder toegang tot arbeidsgerelateerde trainingen en opleidingen en zijn er relatief minder promotiekansen. En dan komt de behandeling aan het werk: de manier waarop men wordt aangesproken en de ruimte die men krijgt voor inspraak in werkprocessen. En wanneer en inkrimpingen zijn in de bedrijven, wie vliegt er dan als eerste uit? Dat heeft allemaal te maken met gelijke behandeling op de arbeidsmarkt. Maar hoe worden de bruine mensen, onze mensen, over het algemeen behandeld in Nederland? Hoe zijn ze in de eerdere decennia behandeld? Hoe zijn onze voorouders door de koloniale mogendheid Nederland behandeld? We zien dat in de USA en in België door demonstranten standbeelden van leiders die in verband worden gebracht met slavernij, worden gesloopt. De standbeelden, die deel uitmaken van het historische en toeristische landschap, soms zelfs leden van het koninklijk huis, worden van hun sokkel gehaald en beklad met verf.
De vraag is nu of de westerse landen, waar de nazaten van slavenhalers, slavendrijvers en slaveneigenaren nu de politieke en economische elite uitmaken in hun land, afstand moeten nemen van de daden van hun voorouders of sterke nog, moeten ze afstand nemen van deze voorouders op zich. Deze voorouders hebben in de geschiedenisboeken een goede reputatie, hun wandaden tegenover de bruine volken wordt heel algemeen beschreven en voor het grootste deel onbesproken gelaten. Ze hebben standbeelden als die van helden.
Zo is in België meerdere standbeelden van Koning Leopold Lodewijk II (1835-1909). Een van ze is een dezer dagen gesloopt. Deze koning staat symbool voor de onderdrukking, uitbuiting en exploitatie van het Afrikaanse land Kongo (Kongo Vrijstaat en later Belgisch Kongo). Kongo was privébezit van Leopold, de zwarte bevolking werd tot slaaf gemaakt in haar eigen land o.a. voor het tappen van rubber. Met tirannie werd de bevolking onderdrukt, gefolterd en vermoord. De handen van kinderen werden door sommige plantage-eigenaren afgehakt indien de hoeveelheid rubber die werd opgehaald niet voldeed aan hun verwachtingen. Leopold leidde Congo met de Force Publique (inheems koloniaal leger) voor zijn persoonlijke verrijking. Het niet halen van de rubberen inzamelquota werd bestraft met de dood. De Force Publique was verplicht om de hand van hun slachtoffers als bewijs te leveren wanneer ze iemand hadden neergeschoten en vermoord, omdat men dacht dat de militairen anders de dure munitie zouden gebruiken voor de jacht.
De 23 jaar onder het bewind van Leopold II worden gekenmerkt door beschuldigingen van moordpartijen, slavernij, ontvoeringen, martelingen, verkrachtingen, onthoofdingen en het afhakken van handen. De schattingen over het aantal slachtoffers variëren van 3 miljoen tot 10 miljoen. Op gegeven moment kwam er nationaal en internationaal protest in het Belgische parlement tegen de wandaden van de koning. Ook werd er gevraagd aan de koning of hij niet kon beginnen om de rijkdommen die hij geroofd had in het Afrikaanse land, terug te geven aan de bevolking middels onder andere onderwijs en gezondheidszorg. De koning weigerde pertinent en bleef erop staan dat alle rijkdommen van het land België ten goede kwamen. In 1908 werd Kongo door de koning verkocht aan de Staat België voor 215 miljoen Frank, 50 miljoen ging direct naar de koning. In zijn periode was de bevolking met naar schatting tussen de 1 en 15 miljoen afgenomen. Er is een discussie of deze afname van de bevolking aangemerkt kan worden als genocide. Leopold verbrandde het hele archief over Kongo om zijn wandaden te verbergen. Dit is te vergelijken met hoe Nederland voor 60 jaar Surinaamse archieven over de jaren ’80 heeft gesloten.
In de jaren ’60 kwam een nationalistische beweging tot stand in Afrika, ook in Kongo. Onder Patrice Lumumba, die de wandaden en uitbuiting van de Belgen bekritiseerde, werd Kongo onafhankelijk. België gebruikte toen Congolezen voor een oorlog in het land en na minder dan 100 dagen werd Lumumba gevangen genomen door Afrikaanse rebellen en werd hij door Belgische ambtenaren vermoord, in stukjes gehakt en in zoutzuur opgelost. Lichaamsdelen van hem namen Belgische militairen mee als souvenir voor hun kleinkinderen. Het eerste staatshoofd van Kongo was amper enkele maanden premier. Noch de Belgische monarchie noch de Belgische staat heeft zich ooit verontschuldigd voor de wreedheden.
In Nederland zijn er geen beelden van Nederlandse leden van het koningshuis gesloopt. De slavernij in Suriname was wreed. Een tekening uit Suriname, de aan vleeshaak gehangen slaaf, stond internationaal symbool voor de folteringen en moord op slaven. Ook de daaropvolgende contractarbeid van Aziaten was wreed, maar niet zo wreed als de slavernij. De uitbuiting en de mensonterende werk- en leefomstandigheden waren er wel, getuige de tientallen opstanden in de kolonie Suriname onder de Hindoestaanse contractarbeiders, al beginnende in het eerste jaar in 1873. De Nederlandse koning heeft in Indonesië waar hij op bezoek was zijn verontschuldigingen aangeboden voor de wandaden van zijn voorouders in het Aziatisch land. Tegenover Suriname is dat nog niet gebeurd. Terecht zegt de Nationale Reparatiecommissie nu weer dat spijt betuigen niet los gezien moet worden van ‘reparations’. Dat zal wel een obstakel kunnen zijn dat de Hollanders sorry zeggen, want men zal niet willen dokken in een of andere vorm.
