Iedereen kan een
rolmodel zijn, een ouder voor zijn kind, een broer of zus voor jongere
broertjes en zusjes, vrienden voor elkaar of een leider voor een land. Zelf ben
ik altijd gefascineerd geweest door grote rolmodellen als Martin Luther
King jr. Nelson Mandela, Mahātmā Ghandi. Grote namen, met grote impact in
de wereld. Mensen die opkwamen voor minderheidsgroepen en hun hoofd boven het
maaiveld durfden uit te steken. Zij wisten door hun daden anderen te
inspireren, en worden nog steeds groots geëerd. Een voorbeeld doet volgen en
soms is dat voorbeeld goed en soms niet. De intentie, de woorden en vooral het
gedrag van de ander trekken je dan aan. Vooral
leiders van landen kunnen een rolmodel voor hun volk zijn als ze blijk geven
van een stuk visie, deskundigheid en integriteit. De persoonlijkheid die een
leider heeft hangt sterk van zijn taken en verantwoordelijkheden. In een
dynamische omgeving zal de leider vooral een krachtdadig iemand met charisma
moeten zijn, terwijl bijvoorbeeld in een politieke omgeving de stabiele nestor
eerder een leiderschapsrol zal hebben.
Als leiders bepaald gedrag bekrachtigen of bestraffen,
heeft dat logischerwijs veel meer impact op de persoon in kwestie dan dat een
willekeurige “gelijke” dat doet. Tevens wordt door hun status en statuur hun
gedrag eerder gekopieerd door anderen. Zij zijn immers succesvoorbeelden en hun
gedrag heeft hen gebracht op de plek waar ze zich nu bevinden. Alle definities
van leiderschap spreken dan ook altijd over de invloed van het individu (de
leider) op het gedrag van anderen.
Deze voorbeeldrol betekent een flinke morele last op de schouders van leiders. Zij moeten namelijk beseffen dat ze rolmodel zijn en dat hun gedragingen en hetgeen ze zeggen aandachtig gadegeslagen worden. Een belangrijke les die hieruit voor leiders volgt is dat voor hen meer dan voor anderen het Engelse gezegde geldt “walk the talk”: doe wat je zegt, leef voor wat je uitspreekt. Een leider kan van alles zeggen tegen het volk, maar zijn eigen gedrag zal bepalend zijn hoe de mensen zullen gaan functioneren. Ook zijn leiderschapsstijl zal bepalend zijn. Een autoritaire leider die alles naar zich toetrekt zal nooit een initiatiefrijk team ontwikkelen, daar zijn leiderschapsstijl elk initiatief feitelijk afstraft. De belangrijkste vraag is echter: ben je een leider of alleen leidinggevende? Er zijn veel verschillende leiderschapsstijlen, maar om leider te kunnen zijn moet je jezelf bewust worden van niet alleen het leiding geven in formele zin (de functie, het uitoefenen van gezag), maar ook in het presenteren van bepaald gedrag en het sturen van de cultuur binnen je team. Zonder een goede sturing wordt het erg lastig om in te spelen op veranderingen in de omgeving en het bereiken van gestelde doelen. Als kind al worden we geconfronteerd met de spiegelneuronen. Mensen leren vaak onbewust een heleboel door louter te observeren (zien, horen enzovoort). Een ander imiteren is een manier van leren die we allemaal, intellectueel of niet, inzetten. Je kunt het dus niet uitzetten. We zijn constant aan het spiegelen. We imiteren en reageren razendsnel. Soms goed, maar ook heel vaak fout gedrag.
Iemand kan als leidinggevende (bijv. geval Centrale bank) een indrukwekkende cv hebben, maar het zijn slechts woorden. Iemand zien die integer en respectvol is en die rust en vertrouwen uitstraalt is vele malen krachtiger dan de duizend mooie woorden op een cv. Woorden worden namelijk alleen in ons verstand geregistreerd, terwijl beelden in de verste uithoeken van ons brein geregistreerd worden. Van een leidinggevende wordt verwacht een reeks aan disciplines: het creëren van een duidelijke visie, het aansturen van individuen, effectief optreden in verander processen i.p.v. te schuilen, integer gedrag en beschikken over goed ontwikkelde sociale communicatieve vaardigheden. En dat is nu juist het probleem in vele landen en vooral in Suriname. Tegenwoordig benoemen mensen zich tot leider zonder dat ze zelfs over een van deze vaardigheden beschikken. Het gros van de leiders beschikt alleen maar over veel geld (meestal verkregen via drugs of corruptie) en niet over intelligentie of vaardigheden. Ik hoorde bijvoorbeeld laatst de president van Suriname op het podium tijdens zijn speech schreeuwen: “Ik leid jullie al 40 jaar!” Ik zat verstijfd naar de tv te staren omdat ik mijn oren niet kon geloven. Deze woorden deden mij met een schok beseffen dat deze man echt niet weet wat goed leidinggeven is. Hij gelooft echt dat hij jarenlang leiding heeft gegeven aan het volk van Suriname. Hij heeft landgenoten vermoord, gebouwen zijn platgebrand, heeft zijn minachting uitgesproken over de DNA, hij vertikt het om verantwoording te komen afleggen in het parlement, heeft zich schuldig gemaakt aan vriendjespolitiek, heeft zich beziggehouden met criminele praktijken, heeft het Recht met de voeten getreden, heeft criminelen beschermd door zaken in de doofpot te stoppen, heeft zijn zoon uit de gevangenis gehaald, terwijl de zonen van anderen wel hun straf moesten uitzitten, heeft tweedracht gezaaid onder het volk en ze beledigingen naar het hoofd geslingerd en toch maakt hij zichzelf wijs een goed rolmodel te zijn geweest. Ik keek naar hem, en ik voelde, gek genoeg, geen woede maar een intens medelijden voor deze zichzelf misleidende mens. Alsof dat niet erg genoeg is, merk ik dat zijn ministers dit gedrag gaan imiteren. Een minister weigert om verantwoordelijkheid af te komen leggen in de DNA over zijn financieel beleid en hij negeert een oproep van de rechter. Hij imiteert dus het machogedrag van zijn leider en toont geen respect voor het volk. Juist het integere gedrag van een leider moeten de normen van acceptabel gedrag bepalen, maar deze president probeert met zijn gedrag een verlaging van normen en waarden aan het volk op te dringen. Opportunisme, corruptie, het recht met de voeten treden, manipulatie, liegen en bedriegen vindt het gros van het volk nu heel gewoon. De snelste manier om je gezag en geloofwaardigheid te verliezen is door niet integer te zijn.
Ik hoop dat het wangedrag van deze president een eye-opener voor het volk zal zijn. Het volk zal hopelijk hieruit leren dat het voortaan goed uit zijn doppen moet kijken alvorens een president te benoemen. Ze moeten voortaan alleen maar een leider accepteren die op alle vlakken een rolmodel voor zijn volk kan zijn.
The words of a true leader: “ What matters most in my life, It is not what I have, but who I have in my life. It is not what I have in my bank account, but what I have in my heart. It is not the amount of friends I can count, but the trust of my people I can count on. It is not how I treat people, but how I’ve made them feel. It is not as much about who inspires me, but more of who I can inspire to be a moral person.”
Josta Vaseur
